“Giữ đạo” người làm báo

Theo ông, trong suốt sự nghiệp cầm bút của mình, người làm báo phải luôn tự học, tự rèn giũa và trau dồi chuyên môn, nghiệp vụ, đạo đức làm nghề.

1. Cố nhà báo Hữu Thọ là nhà báo lão thành, một cây bút rất xuất sắc của làng báo chí cách mạng Việt Nam. Với ông, Bác Hồ chính là “Người thầy lớn nhất của báo chí cách mạng Việt Nam”. Bằng tất cả niềm kính trọng, ngay mở đầu cuốn sách có tựa đề “Mắt sáng, Lòng trong, Bút sắc”, nhà báo Hữu Thọ đã tự răn mình trong nghề nghiệp làm báo theo tư tưởng Hồ Chí Minh.

Vì thế, cuộc đời làm báo vô cùng sôi nổi và phong phú của mình, nhà báo Hữu Thọ đã ghi lòng tạc dạ lời Bác Hồ dạy những người làm báo, là: “Ngòi bút của các bạn cũng là những vũ khí sắc bén trong sự nghiệp phò chính trừ tà”.

Lời huấn thị sâu sắc của Bác là kim chỉ nam hành động cho người làm báo cách mạng Việt Nam. Vì lẽ đó, với nhà báo Hữu Thọ, chiêm nghiệm của ông về sứ mệnh “phò chính, trừ tà” là nhiệm vụ rất vẻ vang. Để đảm đương nhiệm vụ nặng nề đó phải rèn luyện bản lĩnh nghề nghiệp và đặc biệt là cần có đạo đức trong sáng để vượt qua sự cám dỗ, cả sự đe dọa, để vững vàng ngòi bút, không phụ lòng tin cậy của đông đảo bạn đọc”.

Như vậy, thực hiện sứ mệnh cao cả “phò chính, trừ tà” của báo chí cách mạng chính là cần những người có đạo đức trong sáng. Người cầm bút có đạo đức trong sáng để chiến thắng những cám dỗ tầm thường. Bởi khi vượt qua cám dỗ chính là sự khẳng định của lòng tự trọng, tự tôn, là một con người có nhân cách, có phẩm giá, có đạo đức, thể hiện bản lĩnh vững vàng trong tư tưởng, nhận thức và hành động.

Người cầm bút có đạo đức trong sáng cũng sẽ vượt qua mọi sự đe dọa, uy hiếp. “Cây ngay không sợ chết đứng”, không chỉ nghề báo mà mọi ngành nghề trong xã hội, khi chúng ta không làm việc gì trái với lương tâm và luôn vì lợi ích chung thì trong lòng không sợ hãi, luôn trong sáng, vô tư thực hiện đến nơi, đến chốn.

Bản lĩnh của người làm báo được tôi luyện nên từ nền tảng đạo đức trong sáng. Chỉ có như vậy thì họ mới có thể dùng vũ khí của mình là ngòi bút để “phò chính, trừ tà”. Thực hiện nhiệm vụ cao cả, vinh quang và không ít nhọc nhằn này, nhà báo Hữu Thọ cho rằng: “Ngày nay, theo tôi hiểu là ủng hộ nhiệt tình công cuộc đổi mới, những con người lòng dạ ngay thẳng, hết lòng hết sức phục vụ nhân dân, và phê phán những gì không ngay thẳng về mặt đạo đức, mắc vào quan liêu, tham nhũng, lãng phí”.

Sự chiêm nghiệm cũng là lời dạy của nhà báo Hữu Thọ còn vẹn nguyên tính thời sự với những người làm báo hôm nay.

2. Khi đề cập những vấn đề cụ thể về đạo đức và lương tâm người làm báo Việt Nam, nhà báo Hữu Thọ đã có câu nói nổi tiếng: “Làm cái nghề này thì phải Mắt sáng, Lòng trong, Bút sắc thì mới nên nghề”. Và với tất cả sự khiêm tốn tự đáy lòng, ông chỉ coi đây là: “Mấy lời tâm sự cũng xin bộc bạch với các bạn mới vào nghề để cùng nhau suy nghĩ mà “giữ đạo nhà”.

Để “giữ đạo nhà”, theo nhà báo Hữu Thọ, người làm báo cần rèn luyện đạo đức và lương tâm bao gồm các phương châm: “Tôn trọng sự thật. Chí công vô tư. Có lý có tình. Có tính chất xây dựng, phát huy ưu điểm, khắc phục khuyết điểm, sửa chữa và tiến lên. Không lộ bí mật của Đảng và Nhà nước”.

Hiểu rộng ra, đạo đức và lương tâm chính là tổng thể “bức tranh” văn hóa của người làm báo. Vì lẽ đó, người làm báo cần có bản lĩnh, đạo đức, lương tâm, đồng thời phải rất quan tâm tới văn hóa ứng xử: “Khiêm tốn, tự trọng, chân thành, tất cả vì công việc là thái độ đúng đắn nhất của một nhà báo có văn hóa... Khúm núm, nịnh bợ không phải là nhà báo có văn hóa. Lợi dụng xin xỏ trong khi giao tiếp là người kém văn hóa, bị coi thường. Kênh kiệu, cố chấp, tỏ vẻ hơn người, coi thường người đối thoại không phải là nhà báo có văn hóa”.

Đạo đức và lương tâm của người làm báo cũng chính là không ngừng giữ gìn, vun đắp tình yêu lâu bền với nghề nghiệp, với cây bút. Chúng ta hiểu rằng, không có bài báo hay nào sinh ra từ sự nhàn nhã, ấm áp, không có nhà báo nổi tiếng nào mà không đổ mồ hôi, nước mắt, có khi cả máu. Hơn hết, phẩm chất tốt đẹp nhất của người làm báo khi cầm cây bút trên tay chính là: “Viết khen hay chê một ai thì chúng ta cũng nên làm một phép hoán vị, đặt mình vào vị trí người đó, ngòi bút sẽ đằm hơn. Khen thì hãy chân thành... Chê ai cũng đừng vùi dập, mạt sát... Cái tâm, sự chân thành, lòng trung thực giúp cho nhà báo định hướng ngòi bút. Trong nghề buôn, đừng bao giờ đi buôn chữ! Khi viết về cái ác, lòng ta phải đầy thiện, văn chương chữ nghĩa phải sống với đời bằng tình yêu thì mới lâu bền!”

Những dòng viết, những lời tự sự đong đầy cảm xúc về nghề của nhà báo Hữu Thọ thực sự là những bài học sâu sắc cho những người cầm bút hôm nay. Trong sâu thẳm tấm lòng của nhà báo lão thành Hữu Thọ, ông rất mong các thế hệ người làm báo Việt Nam luôn giữ lấy “đạo nhà” dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào.

3. Trong bối cảnh xã hội hiện nay đang có rất nhiều yếu tố tác động đến việc giữ gìn, rèn luyện đạo đức của người làm báo cách mạng Việt Nam. Bên cạnh những thành tựu đạt được là chủ yếu, lĩnh vực báo chí đang đặt ra nhiều vấn đề có liên quan trực tiếp đến đạo đức người làm báo. Thực tế, chúng ta đã chứng kiến một số vụ việc phóng viên, nhà báo vi phạm đạo đức nghề nghiệp bị pháp luật xử lý nghiêm minh.

Hơn nữa, chúng ta đang làm báo trong thời đại của trí tuệ nhân tạo và chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, sâu rộng. Cùng những ưu thế vượt trội không thể chối cãi, công nghệ số phát triển đang đặt ra những thách thức lớn với báo chí trong quản trị nội dung trước nguy cơ gia tăng tin giả, làm phát sinh những vướng mắc về pháp lý và đạo đức báo chí...

Phân tích như vậy để thấy, trong bất cứ hoàn cảnh nào, người làm báo phải “giữ đạo nhà” để thực hiện tốt nhất sứ mệnh “phò chính, trừ tà”. Bởi đạo đức là cốt lõi, là nền tảng của báo chí cách mạng Việt Nam trong 100 năm qua.

Để thực hiện được nhiệm vụ cao cả, vinh quang và tự hào riêng có này, người làm báo cách mạng Việt Nam phải kiên định thực hành nghề theo phương châm “Mắt sáng, Lòng trong, Bút sắc”; thực hiện nghiêm Luật Báo chí và 10 quy định đạo đức nghề nghiệp của người làm báo Việt Nam... Trong quá trình sáng tạo “đứa con tinh thần”, các phóng viên, nhà báo cần làm bằng cái tâm, sự chân thành và lòng trung thực. Phải làm sao để “lòng ta phải đầy thiện, văn chương chữ nghĩa phải sống với đời bằng tình yêu thì mới lâu bền”. Đúng như lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh là: “Có tài phải có đức. Có tài mà không có đức, tham ô hủ hóa có hại cho nước”.

Tài đức vẹn toàn là yêu cầu nhất quán, xuyên suốt đối với đội ngũ cán bộ nói chung và người làm báo nói riêng. Trong bất cứ hoàn cảnh nào, người làm báo phải không ngừng trau dồi kiến thức, rèn giũa chuyên môn nghiệp vụ, phẩm chất đạo đức và luôn nhắc nhở chính mình phải “Mắt sáng, Lòng trong, Bút sắc”, xứng đáng là người chiến sĩ tiên phong trên mặt trận tư tưởng, văn hóa của Đảng, Nhà nước và nhân dân; qua đó góp phần quan trọng xây dựng nền báo chí cách mạng Việt Nam trong sạch, vững mạnh, tiến lên cùng đất nước trong kỷ nguyên mới phồn vinh, thịnh vượng.