Diện mạo mới cho ngành công nghiệp đường sắt

Hàng loạt dự án được khởi công trước năm 2030

Theo Quy hoạch mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 1769/QĐ-TTg ngày 19-10-2021, giai đoạn đến năm 2030, ngoài 7 tuyến đường sắt hiện có với tổng chiều dài 2.440km, quy hoạch sẽ có 9 tuyến đường sắt mới với tổng chiều dài 2.362km. Đến năm 2050, mạng lưới đường sắt quốc gia được quy hoạch gồm 25 tuyến với tổng chiều dài 6.354km.

Đáng chú ý, chủ trương xây dựng tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam từ Hà Nội đến thành phố Hồ Chí Minh với tổng chiều dài tuyến khoảng 1.541km đi qua địa phận 20 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, tốc độ thiết kế 350km/h và tổng mức đầu tư hơn 67 tỷ USD đã được Quốc hội thông qua. Về tiến độ, công tác lập báo cáo nghiên cứu khả thi từ năm 2025, khởi công cuối năm 2026, phấn đấu cơ bản hoàn thành vào năm 2035.

Các tuyến đường sắt trọng điểm quốc gia cũng sẽ được khởi công trong giai đoạn trước năm 2030, như tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, đầu tư mới toàn tuyến, chiều dài khoảng 388,1km. Điểm đầu là điểm nối ray với Trung Quốc tại thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai; điểm cuối tại Ga cảng Lạch Huyện, thành phố Hải Phòng; đi qua 9 tỉnh, thành phố.

Dự án đường sắt vành đai phía Đông Hà Nội có điểm đầu tuyến tại Ga Ngọc Hồi, điểm cuối tuyến tại Ga Kim Sơn (Hà Nội). Tổng chiều dài khoảng 31km; tốc độ tàu khách khoảng 120km/h; tốc độ tàu hàng khoảng 80km/h.

Dự án đường sắt Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân có điểm đầu tuyến tại Ga Yên Viên (Hà Nội), điểm cuối tuyến tại Ga Cái Lân (Quảng Ninh). Tổng chiều dài khoảng 131km, khổ lồng 1435mm và 1000mm.

Dự án đường sắt Thủ Thiêm - Long Thành có điểm đầu tuyến tại Ga Thủ Thiêm (thành phố Hồ Chí Minh), điểm cuối tuyến tại Ga Long Thành (nằm giữa sân bay Long Thành, Đồng Nai). Tổng chiều dài tuyến khoảng 42km.

Dự án đường sắt thành phố Hồ Chí Minh - Cần Thơ có điểm đầu tuyến tại Ga An Bình (tỉnh Bình Dương), điểm cuối tuyến tại Ga Cần Thơ (thành phố Cần Thơ). Tổng chiều dài khoảng 175,2km; tốc độ thiết kế tàu khách khoảng 200km/h; tốc độ tàu hàng khoảng 120km/h...

Mới đây nhất, thực hiện yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ, Tổng công ty Đường sắt Việt Nam (VNR) đã có tờ trình Bộ Tài chính xem xét, trình cấp có thẩm quyền phê duyệt chủ trương đầu tư Dự án Tổ hợp công nghiệp đường sắt với quy mô 250ha tại huyện Phú Xuyên và Ứng Hòa (Hà Nội). Tổng vốn đầu tư lên tới 17.509 tỷ đồng.

Ông Đặng Sỹ Mạnh, Chủ tịch Hội đồng thành viên VNR cho biết, Tổ hợp có mục tiêu sản xuất trong nước và từng bước nội địa hóa linh kiện phần cứng, phần mềm về thông tin, tín hiệu và hệ thống cấp điện; làm chủ toàn bộ công tác vận hành, bảo trì và từng bước sản xuất một số linh kiện, phụ tùng thay thế đối với đường sắt tốc độ cao; nhận chuyển giao công nghệ, đầu tư máy móc thiết bị và sản xuất đầu máy, toa xe cho đường sắt quốc gia với tốc độ nhỏ hơn 200 km/h, đồng thời mua thiết kế và sản xuất đối với đường sắt đô thị…

Động lực cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước

Các chuyên gia cho rằng, đường sắt là chuyên ngành đặc thù, có vai trò quan trọng trong hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông vận tải, được xác định là một trong 3 đột phá chiến lược cần ưu tiên đầu tư để phát triển kinh tế - xã hội gắn với bảo đảm quốc phòng, an ninh, thích ứng với biến đổi khí hậu và phát triển bền vững. Việc đầu tư hàng loạt dự án đường sắt trọng điểm với công nghệ hiện đại sẽ giúp tăng cường kết nối, rút ngắn thời gian di chuyển, mang lại hiệu quả to lớn về kinh tế - xã hội và môi trường.

Tuy nhiên, các dự án này đòi hỏi nguồn tài chính lớn và quản lý hiệu quả. Nếu được phát triển đúng kế hoạch, với cơ chế huy động vốn linh hoạt và chiến lược phát triển TOD, các dự án không chỉ cải thiện hạ tầng giao thông, mà còn là động lực cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Theo Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh, thực tiễn công tác đầu tư xây dựng các dự án đường sắt quốc gia, đường sắt đô thị trong thời gian vừa qua cho thấy, còn nhiều khó khăn, vướng mắc, tập trung vào các vấn đề chính như: Huy động nguồn lực; trình tự, thủ tục đầu tư; việc triển khai thực hiện quy hoạch; công tác giải phóng mặt bằng; công tác đào tạo nguồn nhân lực, chuyển giao công nghệ, phát triển công nghiệp đường sắt… Do đó, muốn đẩy nhanh việc triển khai các dự án đường sắt theo quy hoạch cần phải có các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt, vượt trội để tháo gỡ điểm nghẽn về thể chế, hiện thực hóa mục tiêu đầu tư hoàn thành mạng lưới đường sắt quốc gia, đường sắt đô thị theo quy hoạch.