Ứng phó thiên tai cực đoan:Chuẩn bị kỹ lưỡng từ cơ sở

Ứng phó hiệu quả với thiên tai cực đoan cần sự chuẩn bị kỹ lưỡng, chủ động và phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành và người dân.

Nhiều dấu hiệu bất thường

Nhiều năm trước đây, cơn bão đầu tiên của năm thường hình thành từ vùng biển Philippines, rồi di chuyển vào Biển Đông; còn năm nay, bão số 1 hình thành ngay trên Biển Đông. Đặc biệt, hoàn lưu của bão đã gây ra đợt mưa kỷ lục tại các tỉnh, thành phố thuộc khu vực Trung Trung bộ, gây tổn thất lớn về người và tài sản. Đáng nói, đây là đợt mưa lũ diễn ra giữa tháng 6 - vốn là thời điểm thường xảy ra nắng nóng, ít mưa nhất trong năm ở miền Trung.

Không chỉ sự bất thường của bão số 1, mưa lớn trái mùa còn xuất hiện tại nhiều tỉnh, thành phố của miền Bắc và miền Nam. Trong 2 tháng gần đây, các tỉnh từ Tuyên Quang, Lạng Sơn, Thanh Hóa, Hà Tĩnh đến Đắk Lắk, Lâm Đồng, Bà Rịa - Vũng Tàu đều ghi nhận tổng lượng mưa vượt mức lịch sử trong tháng 5 và tháng 6.

Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi và Phòng, chống thiên tai Hà Nội Nguyễn Duy Du thông tin, thời tiết, thiên tai những năm gần đây diễn biến ngày càng cực đoan, gây tổn thất lớn về người và tài sản. Đơn cử năm 2021, Hà Nội có tới 15 đợt mưa lớn, tổng lượng mưa đạt gần 2.305mm - cao hơn trung bình nhiều năm tới gần 700mm. Năm 2022, lũ rừng ngang tại huyện Mỹ Đức và huyện Chương Mỹ đã khiến mực nước sông Bùi tăng hơn 3m chỉ trong 21 giờ, làm thiệt hại hàng trăm héc ta hoa màu, thủy sản, cuốn trôi hàng nghìn gia súc, gia cầm. Đặc biệt, năm 2024, bão số 3 gây ra trận lũ lớn nhất trên sông Hồng kể từ năm 2003, gây tổn thất lớn về người, tài sản, cơ sở hạ tầng.

Theo Giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia Mai Văn Khiêm, từ nay đến cuối năm 2025, thời tiết, thiên tai còn phức tạp, khó lường. “Chúng tôi dự báo năm nay sẽ có khoảng 11-13 cơn bão trên Biển Đông, trong đó có 5-6 cơn bão ảnh hưởng trực tiếp đến đất liền Việt Nam và không loại trừ khả năng xuất hiện các cơn bão mạnh, rất mạnh - với sức gió từ cấp 12 trở lên”.

Ông Mai Văn Khiêm cũng cảnh báo, do tác động của biến đổi khí hậu, bão không còn hoạt động theo quy luật thông thường mà có thể gia tăng cường độ đột ngột, xảy ra rải rác trong cả năm, chứ không chỉ tập trung vào vài tháng mùa mưa như trước. Tổng lượng mưa cả năm có thể không vượt trung bình nhiều năm, nhưng lại tập trung dồn dập trong thời đoạn ngắn, phạm vi hẹp, gây nguy cơ cao lũ quét, sạt lở đất và tai nạn tại các khu vực miền núi, trung du.

Chủ động là yếu tố sống còn

Trong bối cảnh thiên tai ngày càng cực đoan, khó lường, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền yêu cầu các đơn vị, địa phương cần thay đổi tư duy nhận thức, phương pháp, cách làm, như kiện toàn bộ máy chỉ huy phòng, chống thiên tai theo hướng tinh gọn, hiệu quả; đầu tư hạ tầng, trang thiết bị; ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số nhằm nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo và quản lý phương tiện, vật tư phục vụ công tác ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai; thực hiện nguyên tắc xuyên suốt: Chủ động phòng tránh, ứng phó kịp thời, khắc phục khẩn trương, hiệu quả, trong đó lấy phòng, tránh là chính.

Đặc biệt trong giai đoạn sắp xếp tổ chức bộ máy chính quyền địa phương hai cấp, Phó Chủ tịch UBND thành phố Nguyễn Mạnh Quyền yêu cầu các đơn vị, địa phương tuyệt đối không chủ quan, không để gián đoạn, bị động trước thiên tai. Các sở, ngành, địa phương cập nhật phương án ứng phó theo địa bàn mới, kiện toàn lực lượng xung kích, cập nhật phương án hộ đê, tổ chức bàn giao hồ sơ - tài liệu liên quan đến thiên tai đúng quy định và đúng thời hạn. Các địa phương sau khi sáp nhập phải hoàn thiện đầy đủ bộ máy chỉ huy, lực lượng tham gia phòng, chống thiên tai trong vòng 15 ngày từ khi chính quyền mới đi vào hoạt động.

Tinh thần chủ động này đang được hiện thực hóa sinh động tại nhiều địa phương. Chủ tịch UBND huyện Mỹ Đức Đặng Văn Triều khẳng định: “Dù công việc sáp nhập đơn vị hành chính còn bộn bề, nhưng huyện xác định bảo vệ tính mạng, tài sản của người dân và Nhà nước trước thiên tai luôn là nhiệm vụ trọng tâm, không được phép lơ là, chủ quan, hay để khoảng trống”.

Còn theo Chủ tịch UBND huyện Chương Mỹ Nguyễn Anh Đức: “Chúng tôi đã hoàn thành công tác rà soát, hoàn thiện toàn bộ phương án phòng, chống thiên tai, bảo đảm đúng phương châm “3 sẵn sàng”, “4 tại chỗ”...”.

Tại Ba Vì, Phó Chủ tịch UBND huyện Trần Quang Khuyên thông tin, huyện đặc biệt chú trọng thực hiện phương châm “4 tại chỗ”, phòng là chính, bảo đảm an toàn tính mạng, tài sản của người dân là trên hết...

Thực tế từ đầu năm 2025 đến nay, các huyện: Ứng Hòa, Thanh Oai, Chương Mỹ, Mỹ Đức, Ba Vì... đã phối hợp với Chi cục Thủy lợi và Phòng, chống thiên tai Hà Nội tổ chức nhiều lớp tập huấn nâng cao kiến thức, kỹ năng phòng tránh thiên tai cho hàng chục nghìn hộ dân.

Cùng với sự chủ động từ cơ sở, các địa phương đang góp phần hiện thực hóa mục tiêu thành phố đề ra: Duy trì thế trận phòng, chống thiên tai liên tục - thông suốt - hiệu quả, dù trong bất kỳ điều kiện tổ chức bộ máy nào. Trong cuộc chiến với diễn biến thời tiết, thiên tai ngày càng cực đoan, chủ động từ bây giờ chính là yếu tố quyết định bảo vệ an toàn cho người dân.