Cần triệt tiêu tình trạng lãng phí đất đai

Thực trạng này đang gây lãng phí nghiêm trọng tài nguyên đất đai, làm suy giảm hiệu quả đầu tư công, kìm hãm phát triển đô thị, nuôi dưỡng nạn đầu cơ bất động sản. Đã đến lúc cần có giải pháp triệt để, đồng bộ, quyết liệt đối với tình trạng này.

Theo thống kê, trên địa bàn thành phố hiện có 712 dự án vốn ngoài ngân sách sử dụng hàng chục nghìn héc ta đất chậm tiến độ, chậm triển khai. Trong đó, nhiều khu đô thị từng được kỳ vọng là điểm sáng cửa ngõ Thủ đô như: Vườn Cam, Lideco, An Lạc, Dương Nội, Nam An Khánh, Kim Chung - Di Trạch, Mê Linh… với hàng nghìn căn biệt thự phủ bụi thời gian. Đây không chỉ là sự lãng phí tài nguyên mà còn là biểu hiện rõ ràng của tình trạng đầu cơ, phát triển lệch pha khi nhà đầu tư chỉ nhắm vào lợi nhuận, bất chấp nhu cầu thực.

Ngoài ra, nhiều khu đấu giá đất tại các xã: Thanh Cao (huyện Thanh Oai), Đông La (huyện Hoài Đức), Ngọc Mỹ (huyện Quốc Oai)… từng gây “sốt” vì mức giá gấp hàng chục lần giá khởi điểm, hiện vẫn là bãi đất trống. Trong khi chính quyền địa phương đầu tư hàng chục tỷ đồng thực hiện hạ tầng kỹ thuật, tổ chức đấu giá, thì nhà đầu tư lại “ôm đất” chờ tăng giá. Cái được trước mắt là đem lại nguồn thu lớn cho ngân sách nhà nước, nhưng về lâu dài là hệ lụy của việc đất không phát huy giá trị, hạ tầng xuống cấp, người dân có nhu cầu thực lỡ cơ hội an cư.

Các chuyên gia trong lĩnh vực bất động sản cho rằng, thực trạng trên là hệ quả của sự buông lỏng quản lý đất đai, thiếu công cụ điều tiết thị trường; chính sách đất đai của Nhà nước chậm đổi mới, quy hoạch phát triển đô thị bị thương mại hóa, thiếu kiểm soát; công tác hậu kiểm sau giao đất còn mang tính hình thức; chế tài xử phạt không đủ mạnh; dữ liệu đất đai chưa đồng bộ... đã tạo nên khoảng trống để đất bị bỏ hoang, sử dụng sai mục đích...

Tuy Luật Đất đai 2024 đã siết chặt thời hạn đưa đất vào sử dụng nhưng việc thực thi vẫn thiếu quyết liệt, thẩm quyền xử phạt chưa được phân cấp rõ ràng, còn tâm lý né tránh trong xử lý vi phạm... Do đó, việc Chính phủ giao Bộ Tài chính nghiên cứu chính sách đánh thuế đất hoang, thuế sở hữu bất động sản thứ hai, thuế chuyển nhượng... là những biện pháp quan trọng để chống đầu cơ, chấm dứt lãng phí đất đai.

Ngoài chính sách của Trung ương, thành phố Hà Nội cũng cần thay đổi tư duy trong tổ chức đấu giá đất. Chẳng hạn như thay vì chia lô nhỏ lẻ, cần ưu tiên đấu giá trọn dự án hoặc chỉ dành cho tổ chức có năng lực tài chính và ràng buộc trách nhiệm đưa đất vào sử dụng đúng thời hạn...

Một giải pháp trọng tâm khác là phân quyền mạnh cho cấp xã trong giám sát sử dụng đất. Cấp xã nắm rõ nhất tình trạng đất bỏ hoang, chậm triển khai. Việc giao thẩm quyền xử phạt hành chính về đất đai cho cấp xã, như định hướng tại mô hình chính quyền hai cấp sẽ tạo điều kiện xử lý kịp thời vi phạm, tránh tình trạng “trên nóng - dưới lạnh”. Cùng với đó, cần xác lập cơ chế giám sát trách nhiệm người đứng đầu địa phương. Cán bộ quản lý phải chịu trách nhiệm nếu để tồn tại các “điểm đen” về lãng phí đất đai, gây thất thoát tài sản công.

Lãng phí đất đai là lãng phí cơ hội phát triển. Nếu không sớm triệt tiêu tình trạng này, thị trường bất động sản sẽ tiếp tục méo mó, ngân sách nhà nước thất thu, xã hội thêm bất công. Chỉ khi nào đất đai được sử dụng hiệu quả, đúng mục đích thì mới tạo động lực mạnh mẽ cho tăng trưởng, cải thiện đời sống người dân, phát triển đô thị bền vững.

Thực tiễn đang đòi hỏi thành phố Hà Nội tiên phong trong siết chặt quản lý đất đai, theo đó, sự phối hợp đồng bộ giữa công cụ pháp luật, tài chính, cơ chế giám sát minh bạch của các sở, ngành và chính quyền địa phương là rất cần thiết.