Đề xuất 23 cơ chế, chính sách đặc thù phát triển hệ thống đường sắt

Rút ngắn trình tự, thủ tục, đẩy nhanh tiến độ các dự án đường sắt

Trình bày Báo cáo thẩm tra bổ sung dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Lê Quang Huy cho biết, Ủy ban thống nhất sự cần thiết khẩn trương triển khai thực hiện chỉ đạo của cấp có thẩm quyền nhằm tạo hành lang pháp lý mang tính đột phá đầu tư phát triển hệ thống đường sắt. Do đó, Ủy ban cơ bản nhất trí với việc thẩm tra bổ sung dự án Luật và báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho ý kiến; thống nhất đề nghị thông qua dự án Luật tại Kỳ họp thứ 9 của Quốc hội (theo quy trình tại 1 kỳ họp); đồng thời đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo giải trình, bổ sung đầy đủ hồ sơ để báo cáo Quốc hội.

Theo Tờ trình của Chính phủ, dự thảo Luật đã bổ sung, chỉnh lý để luật hóa 23 cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt, trong đó có: 21 cơ chế, chính sách được luật hóa từ các Nghị quyết của Quốc hội; 2 cơ chế, chính sách là quy định mới, bao gồm Điều 24 về đầu tư dự án đường sắt bằng nguồn vốn ngoài nhà nước và Điều 36 về hợp đồng. Mục tiêu các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt nhằm đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, chủ động thực hiện và chịu trách nhiệm về kết quả thực hiện; rút ngắn trình tự, thủ tục, đẩy nhanh tiến độ, sớm hoàn thành các dự án đường sắt; khuyến khích sự tham gia của doanh nghiệp tư nhân.

Về cơ bản, cơ quan thẩm tra thống nhất cao với chủ trương cần có cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để đầu tư hệ thống đường sắt Việt Nam. Tuy nhiên, thể chế hóa chủ trương của Đảng và luật hóa các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt đã được quy định trong các Nghị quyết của Quốc hội về đầu tư phát triển một số công trình đường sắt cụ thể, cơ quan thẩm tra đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo lưu ý về: Giới hạn phạm vi, đối tượng được áp dụng các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt; bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất, phổ quát, bền vững của hệ thống pháp luật; tăng cường giám sát, công khai, minh bạch thông tin; có chế tài phù hợp. Đồng thời bảo đảm ba yêu cầu là khả thi, chặt chẽ và hiệu quả.

Tạo sự linh hoạt cho Chính phủ đồng thời phải minh bạch

Qua thảo luận, các Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhấn mạnh, dự án Luật có nhiều nội dung mới, chuyên ngành sâu liên quan đến nhiều quy định khác của pháp luật; đánh giá cao Chính phủ, Bộ Xây dựng, Ủy ban Khoa học công nghệ và Môi trường, các cơ quan Quốc hội đã tích cực chuẩn bị hồ sơ dự án Luật và Báo cáo thẩm tra bổ sung.

Để bảo đảm chất lượng, tiến độ dự thảo Luật trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Chính phủ khẩn trương, nghiêm túc nghiên cứu, tiếp thu ý kiến để hoàn thiện dự thảo Luật. Trong đó, lưu ý bảo đảm thể chế hóa, cụ thể hóa đầy đủ, toàn diện các quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết số 66-NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Về đề xuất bổ sung 23 cơ chế, chính sách đặc thù, các đại biểu lưu ý làm sao vừa tạo ra sự linh hoạt cho Chính phủ để điều hành, đồng thời phải minh bạch, tránh xung đột rủi ro.

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nêu rõ, hiện nay, đất nước đang bước vào giai đoạn phải đầu tư mạnh hạ tầng giao thông (đường sắt, đường bộ, đường thủy, đường hàng không). Vừa qua, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 188/2025/QH15 thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại thành phố Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh; quyết định chủ trương đầu tư Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam. Gần đây nhất, Quốc hội đã thông qua chủ trương đầu tư Dự án đầu tư xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng. Do đó, cần sửa đổi Luật Đường sắt nhằm bảo đảm tạo cơ sở pháp lý vững chắc để triển khai các dự án quan trọng này trong thời gian tới.

Hoan nghênh Bộ Xây dựng cùng Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đã tích cực xây dựng dự án Luật trong thời gian ngắn, Chủ tịch Quốc hội đề nghị hai cơ quan tiếp tục rà soát, lược bớt một số nội dung, những vấn đề thuộc thẩm quyền của Chính phủ, thuộc Bộ Xây dựng ban hành thì không đưa vào quy định trong luật. Đồng thời xem xét kỹ lưỡng, bảo đảm dự thảo Luật ngắn gọn, có trọng tâm, trọng điểm, tập trung vào những vấn đề nhằm tháo gỡ điểm nghẽn hiện nay, tạo hành lang pháp lý trong triển khai các dự án đường sắt, đặc biệt là Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam.

Cơ bản tán thành phạm vi của cơ chế, chính sách đặc thù quy định tại dự thảo Luật, song Chủ tịch Quốc hội lưu ý, cần tiếp tục nghiên cứu để giới hạn phạm vi chỉ áp dụng đối với một số dự án đường sắt quan trọng, cấp bách do cấp có thẩm quyền quyết định, không áp dụng tràn lan. Đồng thời, quy định rõ về các chính sách phát triển công nghiệp đường sắt và chuyển giao công nghệ.