Hỗ trợ doanh nghiệp phát triển bền vững:Cần giải pháp chiến lược

Tuy nhiên hiện nay, nhiều doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, đang gặp khó khăn trong việc tiếp cận các tiêu chuẩn ESG và chuyển đổi xanh. Thực hiện chuyển đổi này không chỉ đòi hỏi nguồn lực, mà còn cần sự đồng lòng từ lãnh đạo cùng một chiến lược đồng bộ dài hạn.

Doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn

Theo Báo cáo đánh giá mức độ thực hành ESG trong doanh nghiệp năm 2024, trong hơn 1.000 doanh nghiệp tham gia khảo sát, có 39% doanh nghiệp Việt Nam chưa từng nghe đến ESG và 62% doanh nghiệp chưa nắm rõ các quy định và chính sách liên quan đến ESG và kinh doanh bền vững.

Điều này cho thấy, còn một khoảng cách lớn giữa các doanh nghiệp Việt Nam và xu hướng phát triển bền vững toàn cầu. Phó Tổng Giám đốc FPT Digital Lê Hùng Cường nhận định, hiện còn nhiều doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, gặp khó khăn trong việc tiếp cận các tiêu chuẩn ESG và chuyển đổi xanh.

Còn Giám đốc Văn phòng Doanh nghiệp vì sự phát triển bền vững (Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam - VCCI) Nguyễn Tiến Huy cho rằng, các chính sách phát triển bền vững của Việt Nam trong những năm gần đây đã có nhiều chuyển biến tích cực, thể hiện qua việc lồng ghép các mục tiêu phát triển bền vững vào chiến lược quốc gia, thúc đẩy nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và tăng trưởng bao trùm.

Nhiều chính sách liên quan đến giảm phát thải các bon, năng lượng tái tạo, chuyển đổi số và nông nghiệp bền vững đã được ban hành, tạo nền tảng cho doanh nghiệp định hướng phát triển theo ESG. Tuy nhiên, tác động thực tế vẫn còn ở mức khiêm tốn, đặc biệt đối với khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa.

“Một trong những nút thắt lớn nhất là vấn đề tiếp cận vốn. Mặc dù nhiều chương trình tín dụng xanh được công bố, nhưng điều kiện vay vẫn phức tạp, đòi hỏi minh bạch về tài chính và tiêu chuẩn ESG mà đa số doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa đủ năng lực đáp ứng”, ông Nguyễn Tiến Huy cho biết.

Thêm vào đó, các doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng gặp khó trong tiếp cận công nghệ sạch và hiện đại do chi phí đầu tư cao và thiếu thông tin về các giải pháp phù hợp. Chuẩn ESG vẫn còn là khái niệm mới với nhiều doanh nghiệp, nhất là ở cấp độ quản trị, khiến việc áp dụng bị chậm trễ hoặc chỉ mang tính hình thức.

Đồng tình với quan điểm này, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Hà Nội Mạc Quốc Anh nêu góc nhìn về thực trạng ESG trong cộng đồng doanh nghiệp với 4 điểm sáng đang hình thành. Thứ nhất, tín dụng xanh đang tăng trưởng 22% so với cùng kỳ năm trước. Thứ hai, nguồn vốn quốc tế vào ESG, tiêu biểu như khoản cam kết 210 triệu USD từ Tổ chức Tài chính quốc tế cũng đang tạo động lực mới. Thứ ba, khung pháp lý đã rõ nét hơn nhờ các thông tư, hướng dẫn từ Ngân hàng Nhà nước. Thứ tư, nhận thức của doanh nghiệp về ESG đang được cải thiện, nhất là trong tiếp cận các thị trường nước ngoài.

Tuy nhiên, ông Mạc Quốc Anh cũng chỉ ra nhiều nút thắt lớn. Đó là mới chỉ có 4,5% tín dụng xanh được giải ngân. Doanh nghiệp nhỏ và vừa gặp khó khăn khi tiếp cận vì thiếu tài sản thế chấp, lãi suất chưa ưu đãi và tiêu chuẩn ESG còn xa lạ. Có đến 60% doanh nghiệp nhỏ không biết đăng ký nhận hỗ trợ ở đâu. Thậm chí, nhiều doanh nghiệp không biết ESG là gì và càng khó giữ chân nhân sự có chuyên môn về lĩnh vực này.

Quan tâm, hỗ trợ doanh nghiệp

Để cân bằng hiệu quả giữa tăng trưởng kinh tế và phát triển bền vững trong bối cảnh áp lực ESG và chuyển đổi xanh ngày càng gia tăng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Hà Nội Mạc Quốc Anh đề xuất 5 nhóm giải pháp. Cụ thể là: Thiết lập cơ chế bảo lãnh tín dụng xanh từ 30% đến 50%; rút gọn bộ tiêu chí xanh, học hỏi mô hình quốc tế; thúc đẩy số hóa dữ liệu doanh nghiệp; ưu đãi thuế 2-4 năm đầu cho doanh nghiệp xanh; xây dựng mạng lưới cố vấn ESG theo chuỗi giá trị.

Còn Giám đốc Văn phòng Doanh nghiệp vì sự phát triển bền vững (VCCI) Nguyễn Tiến Huy cho rằng, Việt Nam cần ưu tiên một số giải pháp chiến lược mang tính hệ thống. Trước tiên, cần định hình lại mô hình tăng trưởng theo hướng chất lượng, sáng tạo và bền vững thay vì chỉ dựa vào khai thác tài nguyên, lao động giá rẻ và xuất khẩu gia công. Trong đó, các ngành kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, nông nghiệp công nghệ cao và công nghiệp sạch cần được xác định là động lực trọng tâm.

Tiếp đến, Nhà nước cần đầu tư mạnh vào hạ tầng chuyển đổi xanh và số hóa, bao gồm mở rộng năng lượng tái tạo, nâng cấp hệ thống giao thông thông minh, xử lý chất thải hiện đại và áp dụng công nghệ số để đo lường, quản lý dữ liệu ESG. Cùng với đó, Việt Nam cần xây dựng khung chính sách ESG quốc gia đồng bộ, tạo nền tảng và hướng dẫn cho doanh nghiệp thực hiện, báo cáo và được hỗ trợ theo lộ trình cụ thể.

Một giải pháp quan trọng khác là phát triển nguồn nhân lực xanh, thông qua đào tạo lại, nâng cao kỹ năng cho lao động hiện có và tích hợp nội dung phát triển bền vững vào giáo dục. Đồng thời, cần đổi mới hệ thống tài chính theo hướng thúc đẩy tín dụng xanh, trái phiếu bền vững và quỹ đầu tư ESG để tạo nguồn lực cho doanh nghiệp.

Cuối cùng, nâng cao năng lực thể chế và thực thi pháp luật sẽ là đòn bẩy để bảo đảm sự nhất quán, minh bạch và hiệu quả của mọi chính sách.

"Với những giải pháp đồng bộ, Việt Nam có thể vừa duy trì đà tăng trưởng kinh tế, vừa chuyển dịch sang một mô hình phát triển thực sự bền vững và có khả năng thích ứng cao trong tương lai", ông Nguyễn Tiến Huy khẳng định.