Nhân Hội nghị thượng đỉnh về tăng trưởng xanh (P4G): Chuyển đổi số và chuyển đổi xanh với phát triển bền vững

Chuyển đổi số không chỉ là một quá trình áp dụng công nghệ vào hoạt động sản xuất kinh doanh, mà còn là một cuộc cách mạng toàn diện trong tư duy, mô hình tổ chức và phương thức quản trị của xã hội hiện đại.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và yêu cầu phát triển bền vững, chuyển đổi số trở thành trụ cột chiến lược để đạt được tăng trưởng xanh, kinh tế carbon thấp và xã hội tuần hoàn.

Chuyển đổi số gắn với mục tiêu khí hậu

Các quốc gia phát triển trên thế giới đang tích cực triển khai các sáng kiến chuyển đổi số gắn với mục tiêu khí hậu. Liên minh châu Âu (EU) đã đề ra chương trình “Chuyển đổi kép” (twin transition) – tích hợp giữa chuyển đổi số và chuyển đổi xanh, xem đây là động lực kép thúc đẩy tăng trưởng chất lượng cao.

Tại Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc, nhiều chính sách công và đầu tư công nghệ đang được điều chỉnh để phục vụ các mục tiêu giảm phát thải, tiết kiệm năng lượng và bảo vệ môi trường thông qua dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo (AI), blockchain và Internet vạn vật (IoT).

Theo báo cáo khảo sát chính phủ điện tử 2024 của Liên hợp quốc, tăng trưởng toàn cầu về Chính phủ số (Digital Government) đã gia tăng đáng kể trong phát triển chính phủ số trên toàn thế giới, với việc tăng cường đầu tư vào hạ tầng số bền vững và ứng dụng các công nghệ mới nổi.

Dự báo kinh tế số toàn cầu sẽ đạt 16,5 nghìn tỷ USD và chiếm 17% GDP toàn cầu vào năm 2028.

Dữ liệu từ 43 quốc gia, chiếm khoảng ba phần tư GDP toàn cầu, cho thấy doanh số thương mại điện tử doanh nghiệp đã tăng gần 60% từ năm 2016 đến 2022, đạt 27 nghìn tỷ USD.

Các lĩnh vực chuyển đổi số mạnh mẽ gồm công nghệ thông tin (CNTT), đang dẫn đầu trong việc áp dụng chuyển đổi số, với việc tích hợp các công nghệ mới để cải thiện hiệu suất và dịch vụ.

Truyền thông và giải trí chuyển đổi mạnh mẽ sang các nền tảng kỹ thuật số để đáp ứng nhu cầu tiêu thụ nội dung trực tuyến ngày càng tăng. Tài chính và bảo hiểm sử dụng công nghệ số để cải thiện dịch vụ khách hàng, quản lý rủi ro và phát triển các sản phẩm tài chính mới. Các dịch vụ chuyên nghiệp cũng tận dụng các công cụ số để nâng cao hiệu quả và cung cấp dịch vụ tư vấn, pháp lý và kế toán hiệu quả hơn.

Trong thập niên tới (2025-2035), trí tuệ nhân tạo (AI) và học máy (ML) sẽ được tích hợp sâu rộng vào các hoạt động kinh doanh, cải thiện việc ra quyết định và tự động hóa quy trình. Sự gia tăng của các thiết bị kết nối sẽ cung cấp dữ liệu thời gian thực, hỗ trợ tối ưu hóa hoạt động và phát triển sản phẩm/dịch vụ mới.

Các chính phủ sẽ tiếp tục đầu tư vào hạ tầng số và dịch vụ trực tuyến để nâng cao hiệu quả và đáp ứng nhu cầu của công dân. Với sự gia tăng của dữ liệu số, việc bảo vệ thông tin cá nhân và đảm bảo an ninh mạng sẽ trở thành ưu tiên hàng đầu.

ESG – Xu thế toàn cầu về phát triển bền vững

ESG là bộ tiêu chí đánh giá doanh nghiệp theo ba khía cạnh. Về môi trường, đánh giá cách doanh nghiệp tác động đến môi trường, bao gồm việc quản lý chất thải, sử dụng năng lượng, phát thải khí nhà kính và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên.

Về xã hội, xem xét mối quan hệ của doanh nghiệp với các bên liên quan như nhân viên, khách hàng, cộng đồng và đối tác. Các khía cạnh như quyền lao động, đa dạng và hòa nhập, an toàn lao động và đóng góp cho cộng đồng được đánh giá trong tiêu chí này.

Về quản trị doanh nghiệp, tập trung vào cấu trúc và thực tiễn quản trị của doanh nghiệp, bao gồm tính minh bạch, đạo đức kinh doanh, cơ cấu hội đồng quản trị và tuân thủ quy định pháp luật.

Trên thế giới, từ năm 2021 đến nay, các quỹ đầu tư toàn cầu đã tăng mạnh vốn rót vào các công ty có điểm ESG cao. Riêng năm 2023, các quỹ ESG đã quản lý trên 2.500 tỷ USD (theo Bloomberg).

Liên minh châu Âu (EU) đã áp dụng Chỉ thị Báo cáo bền vững doanh nghiệp (CSRD), yêu cầu 50.000 công ty phải báo cáo ESG bắt buộc từ năm 2024.

Ủy ban Chứng khoán Hoa Kỳ (SEC) năm 2023 đã yêu cầu các công ty niêm yết báo cáo về rủi ro khí hậu và ESG, coi đó là thông tin ảnh hưởng đến quyết định đầu tư.

Tổ chức Tiêu chuẩn kế toán quốc tế (IFRS) cũng đưa ra bộ chuẩn IFRS S1, S2 về công bố ESG áp dụng toàn cầu từ năm 2024.

ISO đã trở thành công cụ then chốt

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp, các tiêu chuẩn ISO đã trở thành công cụ then chốt giúp doanh nghiệp và chính phủ nâng cao năng lực quản lý môi trường, sử dụng tài nguyên hiệu quả và đảm bảo phát triển bền vững. ISO 14001 (Hệ thống quản lý môi trường) là một trong những tiêu chuẩn ISO phổ biến nhất toàn cầu.

Theo Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế (ISO), tính đến năm 2022 đã có: Gần 350.000 giấy chứng nhận ISO 14001 được cấp tại hơn 180 quốc gia, tăng gấp 3 lần trong vòng 15 năm. Trung Quốc, Nhật Bản, Italia, Đức và Anh là những quốc gia dẫn đầu về số lượng tổ chức áp dụng tiêu chuẩn này.

ISO 50001 (Quản lý năng lượng) được xem là công cụ chiến lược giúp doanh nghiệp giảm tiêu thụ năng lượng và khí thải CO₂. Đến năm 2022 đã có gần 25.000 tổ chức trên toàn cầu áp dụng ISO 50001. Đức, Ấn Độ, Mỹ, Trung Quốc và Pháp là những nước đi đầu.

ISO 26000 (Hướng dẫn trách nhiệm xã hội) đang được nhiều doanh nghiệp lớn tại EU, Nhật Bản và Bắc Mỹ sử dụng làm nền tảng cho chiến lược phát triển bền vững, trong đó có tích hợp các yếu tố của ESG.

ISO 14064 (Đo lường và xác minh khí nhà kính) và ISO 14067 (Đánh giá vòng đời carbon sản phẩm) là các tiêu chuẩn ngày càng được áp dụng rộng rãi trong các ngành xuất khẩu để đáp ứng yêu cầu của các thị trường như EU (CBAM – Cơ chế điều chỉnh carbon), Nhật Bản, Hàn Quốc.

Theo ISO Survey 2022, châu Á là khu vực tăng trưởng nhanh nhất về số lượng tổ chức được cấp chứng nhận ISO môi trường và năng lượng, phản ánh áp lực và nhu cầu mạnh mẽ về chuyển đổi xanh tại các nền kinh tế đang phát triển.

Tăng trưởng xanh đang trở thành xu hướng chủ đạo

Tăng trưởng xanh đang trở thành xu hướng chủ đạo trong phát triển kinh tế toàn cầu, với trọng tâm là giảm phát thải carbon, sử dụng hiệu quả tài nguyên và thúc đẩy năng lượng tái tạo. Năm 2024, đầu tư vào chuyển đổi năng lượng thấp carbon trên toàn cầu đạt mức kỷ lục 2,1 nghìn tỷ USD, tăng 11% so với năm trước đó . Đặc biệt, năng lượng tái tạo chiếm hơn 90% tổng công suất điện mới được bổ sung, với 585 GW, đánh dấu mức tăng trưởng hàng năm kỷ lục 15,1% .

Trung Quốc là ví dụ tiêu biểu cho chuyển đổi mô hình phát triển từ tăng trưởng tốc độ cao sang phát triển chất lượng cao. Trung Quốc đã thành công trong việc kiểm soát ô nhiễm, đặc biệt tại Bắc Kinh – từ thành phố ô nhiễm nhất trở thành một trong những đô thị sạch nhất thế giới chỉ trong 10 năm. Trung Quốc đã đầu tư mạnh mẽ vào năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện mặt trời và điện gió và phát triển điện hạt nhân. Năm 2024, nước này lắp đặt kỷ lục 357 gigawatt công suất điện gió và mặt trời, vượt xa mục tiêu đề ra cho năm 2030 trước 6 năm. Điều này củng cố vị thế dẫn đầu của Trung Quốc trong lĩnh vực năng lượng sạch. Trung Quốc đã thiết lập thị trường giao dịch carbon quốc gia nhằm khuyến khích các doanh nghiệp giảm phát thải. Ngoài ra, nước này cũng phát hành trái phiếu xanh toàn cầu đầu tiên vào tháng 4-2025, huy động vốn cho các dự án phát triển bền vững.

Bài học của các quốc gia

Trung Quốc là quốc gia đạt được nhiều thành tựu nổi bật trong chuyển đổi số, chuyển đổi xanh. Tính đến năm 2024, Trung Quốc đã xây dựng hơn 4,14 triệu trạm gốc 5G, đạt tỷ lệ trung bình 29 trạm trên 10.000 người dân, tạo nền tảng vững chắc cho các ứng dụng số tiên tiến. Đến tháng 12-2024, số lượng người dùng internet tại Trung Quốc đạt 1,1 tỷ người, tăng 16 triệu so với năm trước, cho thấy sự phổ cập rộng rãi của công nghệ số trong đời sống hằng ngày.

Trung Quốc đã đầu tư khoảng 6,1 tỷ USD vào dự án “Dữ liệu phía Đông, tính toán phía Tây”, nhằm xây dựng các trung tâm dữ liệu lớn, hỗ trợ chiến lược “Trung Quốc số”.

Năm 2023 kinh tế số đóng góp khoảng 42,8% GDP của Trung Quốc, tăng trưởng 7,4% so với năm trước, cho thấy vai trò quan trọng của kinh tế số trong tăng trưởng kinh tế quốc gia. Tại thành phố Quảng Châu, năm 2023, các ngành cốt lõi của kinh tế số đóng góp 13% vào GDP của thành phố, với việc xây dựng thêm 15.200 trạm gốc 5G, nâng tổng số lên 91.700 trạm, thúc đẩy hạ tầng viễn thông và kết nối số.

Năm 2024, lĩnh vực năng lượng sạch đóng góp 10% vào GDP của Trung Quốc, tương đương 13,6 nghìn tỷ nhân dân tệ (khoảng 1,9 nghìn tỷ USD). Sự tăng trưởng này chủ yếu đến từ các ngành như năng lượng mặt trời, xe điện và pin .

Trung Quốc đã đầu tư khoảng 940 tỷ USD vào năng lượng sạch trong năm 2024, gần bằng tổng đầu tư toàn cầu vào nhiên liệu hóa thạch.

Trung Quốc đang thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn thông qua việc tái chế và sử dụng lại tài nguyên, giảm thiểu chất thải và tối ưu hóa quy trình sản xuất để đạt hiệu quả cao hơn và giảm tác động môi trường.

Một ví dụ khác tại ASEAN là tổng quan về các nỗ lực và thành tựu của Malaysia trong chuyển đổi xanh, phát triển bền vững, ứng dụng ESG, chuẩn mực ISO, và chuyển đổi số, chuyển đổi xanh và phát triển bền vững. Malaysia đặt mục tiêu đạt trung hòa carbon vào năm 2050, thông qua việc giảm 45% lượng phát thải carbon trên GDP. Chính phủ đã triển khai lộ trình năng lượng tái tạo Malaysia (MyRER), tập trung vào việc tăng cường sử dụng năng lượng tái tạo và cải thiện quản lý chất thải.

Malaysia đang thúc đẩy công nghiệp xanh thông qua việc áp dụng công nghệ tiên tiến và cải thiện hiệu quả năng lượng, nhằm giảm thiểu tác động môi trường. Malaysia đã giới thiệu Khung chính sách kinh tế tuần hoàn nhằm chuyển đổi ngành công nghiệp và hỗ trợ phát triển bền vững.

Malaysia đang giảm phát thải carbon trong các ngành công nghiệp thông qua việc áp dụng hiệu quả năng lượng, năng lượng tái tạo và quản lý chất thải tiên tiến. Cùng với đó, Malaysia đang tăng cường đầu tư vào năng lượng tái tạo

Đáng chú ý, năm 2024, Malaysia đã giới thiệu Hướng dẫn công bố ESG đơn giản hóa (SEDG), cung cấp hướng dẫn chi tiết cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) trong chuỗi cung ứng của năm lĩnh vực kinh tế quan trọng.

Các doanh nghiệp Malaysia đang ngày càng chú trọng đến tính minh bạch và tuân thủ ESG trong chuỗi cung ứng, nhằm đáp ứng yêu cầu của các nhà đầu tư quốc tế và cải thiện vị thế trên thị trường toàn cầu.

Số lượng chứng nhận ISO 9001 tại Malaysia đã tăng gấp đôi kể từ năm 2010, cho thấy sự cam kết của doanh nghiệp đối với chất lượng và quản lý hiệu quả.

Trong nửa đầu năm 2024, Malaysia đã thu hút đầu tư kỹ thuật số trị giá 163,6 tỷ RM, tăng 250% so với năm trước, tạo ra hơn 48.000 việc làm. Thủ tướng Anwar Ibrahim nhấn mạnh cam kết của Malaysia trong việc áp dụng AI và công nghệ số như những động lực chính cho tăng trưởng kinh tế.

Những sáng kiến này phản ánh cam kết mạnh mẽ của Malaysia trong việc thúc đẩy phát triển bền vững, tích hợp các nguyên tắc ESG, tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế và đẩy mạnh chuyển đổi số để đạt được tăng trưởng kinh tế và xã hội toàn diện.