Giải quyết nguồn lực cho nền kinh tế bứt phá:Bài 2: Tăng thu đi kèm giảm chi ngân sách
Mục tiêu tăng trưởng kinh tế trong những năm tới đòi hỏi nguồn thu ngân sách mạnh mẽ. Do đó, cần có giải pháp đồng bộ để huy động vốn đầu tư từ khu vực dân doanh như giảm tiền thuê đất, phí, thuế…
Cùng với đó là đẩy mạnh tiết kiệm chi nhằm giảm chi ngân sách. Điều đáng mừng là các chính sách tài khóa được triển khai trong những năm qua đã hỗ trợ doanh nghiệp ổn định, phát triển, từ đó doanh nghiệp có nguồn thu nộp ngân sách nhà nước. Trong năm nay, nhiều chính sách như vậy tiếp tục được triển khai.
Tối ưu nguồn thu
Chuyên gia Nguyễn Quang Huy, Giám đốc điều hành Khoa Tài chính Ngân hàng, Trường Đại học Nguyễn Trãi cho rằng, trong bối cảnh trên, ngành Thuế và Hải quan cần triển khai các giải pháp đồng bộ, quyết liệt nhằm tối ưu nguồn thu. Trước hết, khai thác dư địa tăng thu từ các lĩnh vực tiềm năng như thương mại điện tử, kinh tế số, bất động sản; cùng với đó là đẩy mạnh hơn nữa công tác thu thuế với lĩnh vực này bằng đẩy mạnh chuyển đổi số trong công tác quản lý thuế thương mại điện tử; tự động hóa quy trình kê khai và quản lý thuế nhằm tăng hiệu suất thu ngân sách. Giải pháp khác là kiểm soát giao dịch tài chính xuyên biên giới nhằm bảo đảm không thất thu thuế từ các nền tảng thanh toán quốc tế.
Còn Tiến sĩ Nguyễn Thị Cẩm Giang, Khoa Tài chính (Học viện Ngân hàng) nhìn nhận, với sự phát triển mạnh mẽ của các mô hình kinh doanh trên nền tảng số, việc quản lý thu thuế đối với các hoạt động kinh doanh thương mại điện tử cũng đang trở thành một thách thức lớn đối với cơ quan thuế. Vì vậy, cần thiết xây dựng các cơ chế giám sát và bao quát nguồn thu thuế đối với các giao dịch thương mại điện tử, bảo đảm rằng các doanh nghiệp và cá nhân tham gia vào lĩnh vực này thực hiện nghĩa vụ thuế một cách đầy đủ và minh bạch.
Công tác quản lý thu thuế cũng cần tập trung vào các lĩnh vực tiềm ẩn thất thu, như thu từ đất đai, khoáng sản và các dự án hết thời gian ưu đãi thuế. Bên cạnh đó là đôn đốc thu hồi nợ thuế, giảm nợ đọng thuế, đồng thời giám sát và yêu cầu các doanh nghiệp nhà nước nộp đầy đủ phần lợi nhuận sau thuế vào ngân sách nhà nước, sau khi đã trích lập các quỹ theo quy định.
“Việc này sẽ giúp gia tăng nguồn thu ngân sách, bảo đảm tính công bằng và minh bạch trong hệ thống thuế, đồng thời tạo ra nguồn lực tài chính bền vững cho việc thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế ở giai đoạn tiếp theo”, Tiến sĩ Nguyễn Thị Cẩm Giang nói.
Một số chuyên gia khác cho rằng, cần tận dụng tối đa nguồn lực từ khu vực tư nhân và cải cách hệ thống thuế để bảo đảm nguồn lực tài chính cho các mục tiêu tăng trưởng kinh tế.
Liên quan đến thu ngân sách, Bộ Tài chính cho biết, ngành đã xác định đẩy mạnh phát triển các ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý rủi ro và sử dụng phần mềm phân tích, phân loại đối tượng quản lý. Các đơn vị trong ngành Tài chính đã tăng cường phối hợp với các cơ quan liên quan ở Trung ương cũng như các tỉnh, thành phố để xây dựng cơ sở dữ liệu. Bộ Tài chính cũng đã chỉ đạo cơ quan Thuế và Hải quan thực hiện hiệu quả các luật thuế và nhiệm vụ thu ngân sách nhà nước năm 2025.
Cùng với tăng thu thì việc giảm chi cũng cần thực hiện triệt để. Theo Tiến sĩ Trần Thị Ngọc Tú, Khoa Kế toán - Kiểm toán (Học viện Ngân hàng), hiện nay Chính phủ đang đẩy nhanh tiến độ hoàn thiện tinh gọn thể chế, giảm thiểu các khâu trung gian. Do đó, chi phí cho bộ máy hành chính công sẽ giảm mạnh. Việc cắt giảm chi thường xuyên, nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách vẫn cần được triển khai mạnh mẽ. Theo đó, cần thực hiện đánh giá lại các khoản chi thường xuyên, loại bỏ những khoản chi không hiệu quả hoặc không cần thiết, ưu tiên các khoản chi mang lại giá trị cao cho xã hội và kinh tế.
Cùng với đó, rà soát, ưu tiên đầu tư cho các dự án hạ tầng có tác động lan tỏa lớn, tránh dàn trải, lãng phí; đẩy mạnh hợp tác công tư (PPP) để huy động nguồn lực từ khu vực tư nhân, giảm gánh nặng ngân sách và kiểm soát chặt chẽ chi phí đầu tư công, chống thất thoát, lãng phí, tham nhũng trong xây dựng cơ bản.
Ngoài ra, khuyến khích các bệnh viện, trường đại học công lập chuyển sang cơ chế tự chủ, giảm gánh nặng chi thường xuyên từ ngân sách và thực hiện cơ chế đấu thầu dịch vụ công để giảm chi phí và nâng cao chất lượng dịch vụ…
Giải pháp khác là tăng cường hiệu quả sử dụng vốn bằng cách ưu tiên các dự án có hiệu quả kinh tế cao, tập trung nguồn lực vào các dự án có khả năng tạo ra giá trị gia tăng lớn, đặc biệt là trong lĩnh vực hạ tầng giao thông, năng lượng, và công nghệ cao, giám sát chặt chẽ tiến độ và chất lượng dự án bảo đảm các dự án được triển khai đúng tiến độ, tránh thất thoát và lãng phí vốn.
“Việc giảm chi ngân sách nhà nước cần được thực hiện một cách bài bản và đồng bộ, kết hợp giữa tiết kiệm chi tiêu và tăng cường hiệu quả sử dụng vốn. Đồng thời, cần tận dụng tối đa nguồn lực từ khu vực tư nhân và cải cách hệ thống thuế để bảo đảm nguồn lực tài chính cho các mục tiêu tăng trưởng kinh tế. Tiết kiệm chi ngân sách cần đi đôi với tăng thu hợp lý, tạo dư địa tài chính để đầu tư phát triển bền vững”, vị chuyên gia này nhấn mạnh.
Dùng chính sách tài khóa làm đòn bẩy
Đi cùng với tăng thu ngân sách, giảm chi, Chính phủ triển khai các chính sách tài khóa, miễn giảm thuế, giãn hoãn thời gian nộp thuế… Thực tế, những chính sách này đã được triển khai trong những năm qua và tạo ra nguồn lực, dòng vốn hỗ trợ thúc đẩy sản xuất, kinh doanh, được cộng đồng doanh nghiệp đánh giá là chính sách hỗ trợ hiệu quả nhất.
Chính sách giảm tiền thuê đất là một trong những chính sách hỗ trợ về tài khóa thiết thực nhất để người dân, doanh nghiệp được hưởng lợi trực tiếp, có tác động lớn đến phục hồi, phát triển kinh tế, hoạt động sản xuất kinh doanh. Số tiền thuê đất, thuê mặt nước được giảm theo các quyết định của Thủ tướng Chính phủ của năm 2020-2023 là 2.890 tỷ đồng/năm, các năm 2021, 2022, 2023 trung bình là 3.734 tỷ đồng/năm.
Điển hình như Công ty cổ phần Cơ khí Đông Anh Licogi thuê hơn 9ha để làm khu sản xuất. Theo lãnh đạo doanh nghiệp này, trong những năm qua, chính sách miễn giảm tiền thuê đất của Nhà nước đã giúp doanh nghiệp thụ hưởng khoảng 4 tỷ đồng. Số tiền này được dành để tái đầu tư thêm dây chuyền sản xuất mới, với công nghệ hiện đại, tăng năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.
Dự kiến số tiền thuê đất năm 2024 được giảm là khoảng 4.000 tỷ đồng. Thứ trưởng Bộ Tài chính Bùi Văn Khắng cho biết, số tiền thuê đất năm 2024 giảm ảnh hưởng không đáng kể đến số thu ngân sách nhà nước, song việc này sẽ tác động lớn tới việc phục hồi và phát triển sản xuất kinh doanh của tổ chức, cá nhân, hộ gia đình, doanh nghiệp. Chính sách này giúp tăng thu ngân sách từ thuế như thuế thu nhập cá nhân, thuế thu nhập doanh nghiệp để bù đắp số giảm thu do giảm tiền thuê đất.
Còn Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Hà Nội Mạc Quốc Anh cho rằng, những năm qua, Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách để hỗ trợ doanh nghiệp, người dân phục hồi sản xuất, kinh doanh. Gia hạn thuế và tiền thuê đất là một trong những chính sách tiếp cận dễ dàng nhất. Chính sách này giúp doanh nghiệp, cá nhân giảm bớt khó khăn; tập trung vốn vào sản xuất, kinh doanh, tạo đà thúc đẩy phát triển kinh tế.
Đồng quan điểm, Tiến sĩ Nguyễn Thị Cẩm Giang, Khoa Tài chính (Học viện Ngân hàng) nhìn nhận, việc gia hạn thời gian nộp thuế cho các ngành kinh tế trọng điểm, như công nghiệp chế biến, chế tạo, nông nghiệp và công nghiệp chế biến thực phẩm… đã giúp tăng trưởng sản xuất, thúc đẩy xuất khẩu và gia tăng nguồn thu ngân sách nhà nước.
Về chính sách giảm thuế giá trị gia tăng, trong giai đoạn 2022-2024, Quốc hội từng quyết nghị giảm 2% thuế suất thuế giá trị gia tăng đối với các nhóm hàng hóa, dịch vụ đang áp dụng mức thuế suất thuế giá trị gia tăng 10% (còn 8%), trừ một số nhóm hàng hóa, dịch vụ, giá trị khoản hỗ trợ từ chính sách giảm thuế giá trị gia tăng 2% lên tới khoảng 123,8 nghìn tỷ đồng.
Giảm thuế giá trị gia tăng cùng với giải pháp hỗ trợ về thuế, phí, lệ phí khác tạo điều kiện rất lớn giúp doanh nghiệp giảm được chi phí sản xuất, tăng lợi nhuận, tăng khả năng kích cầu, thúc đẩy sản xuất kinh doanh phát triển. Chẳng hạn, năm 2022, việc thực hiện chính sách giảm thuế giá trị gia tăng hỗ trợ cho doanh nghiệp và người dân tổng cộng khoảng 51,4 nghìn tỷ đồng, góp phần kích cầu tiêu dùng nội địa tăng cao, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng năm 2022 tăng 19,8% so với năm 2021. Năm 2023, việc giảm thuế giá trị gia tăng 2% trong 6 tháng cuối năm 2023 hỗ trợ cho doanh nghiệp và người dân tổng cộng khoảng 23,4 nghìn tỷ đồng. Tính chung năm 2023, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng tăng 9,6% so với năm 2022...
Trong năm 2025, nhiều chính sách tài khóa đã và sắp được thực hiện, trong đó có chính sách làm giảm thu ngân sách, song các chính sách này được kỳ vọng sẽ giúp doanh nghiệp ổn định, phát triển, từ đó giúp tăng thu ngân sách.
(Còn nữa)