Mỹ trục xuất Đại sứ Nam Phi:Dấu hiệu leo thang căng thẳng giữa hai nước

Trong một diễn biến mới, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio đã tuyên bố, Đại sứ Nam Phi Ebrahim Rasool không còn được chào đón và phải rời khỏi xứ Cờ hoa muộn nhất là ngày 21-3.

Theo các nguồn tin quốc tế, việc Mỹ trục xuất Đại sứ Ebrahim Rasool có thể liên quan trực tiếp tới bài phát biểu dài 20 phút tại một viện nghiên cứu của Nam Phi hôm 14-3, khi nhà ngoại giao này chỉ trích cuộc bầu cử tại Mỹ vừa qua và một số chính sách của Tổng thống Donald Trump.

Phản ứng với Đại sứ Nam Phi, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio đã viết trên nền tảng truyền thông xã hội X rằng: "Ebrahim Rasool là một chính trị gia kích động chủng tộc, ghét nước Mỹ và ghét Tổng thống D.Trump".

Những động thái nói trên đang đẩy quan hệ hai nước rơi xuống mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ. Nam Phi, với vị thế là một trong những nền kinh tế lớn nhất châu Phi và là thành viên của Nhóm các nền kinh tế mới nổi hàng đầu thế giới (BRICS), luôn đóng vai trò quan trọng trong các vấn đề khu vực và toàn cầu. Kể từ khi chế độ phân biệt chủng tộc Apartheid chấm dứt vào năm 1994, Nam Phi đã thiết lập quan hệ ngoại giao chặt chẽ với phương Tây, đặc biệt là Mỹ. Hai nước đã từng hợp tác trên nhiều lĩnh vực, từ thương mại, đầu tư đến an ninh và chống khủng bố.

Tuy nhiên, những năm gần đây, quan hệ hai nước đã có dấu hiệu rạn nứt. Sự khác biệt trong cách tiếp cận các vấn đề quốc tế, đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược giữa Mỹ và Trung Quốc, đã làm gia tăng khoảng cách giữa Mỹ và Nam Phi.

Bên cạnh lập trường có xu hướng nghiêng về phía Nga trong cuộc xung đột với Ukraine, ủng hộ Palestine và kiện Israel ra Tòa án Quốc tế vì thực hiện chiến dịch quân sự tại Dải Gaza, sự gia tăng ảnh hưởng của Trung Quốc tại Nam Phi cũng là nguyên nhân làm sâu sắc thêm bất đồng giữa quốc gia châu Phi này với Mỹ.

Washington cho rằng, việc Bắc Kinh đầu tư mạnh mẽ vào cơ sở hạ tầng, khai thác tài nguyên tại Nam Phi đã biến nước này thành một đối tác chiến lược quan trọng trong Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI), mở rộng sự hiện diện của Trung Quốc và làm suy yếu ảnh hưởng của Mỹ trong khu vực.

Vào tháng 1-2025, Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa đã ban hành một bộ luật giúp nhà nước dễ dàng hơn trong việc tịch thu đất đai vì lợi ích công cộng trong một số trường hợp mà không cần bồi thường cho chủ sở hữu. Đây là chính sách được xem như một nỗ lực để giảm sự chênh lệch về chủng tộc trong quyền sở hữu đất đai tại quốc gia có đa số người da đen này.

Số liệu điều tra năm 2022 cho thấy, người da trắng - bao gồm cả người Afrikaner (người Nam Phi da trắng gốc Âu, chủ yếu là hậu duệ của người Hà Lan tới định cư lần đầu vào thế kỷ XVII) chiếm 7,2% dân số, song lại sở hữu 72% đất nông nghiệp tư nhân của đất nước. Chính phủ Nam Phi lập luận rằng, luật này sẽ giải quyết tình trạng bất bình đẳng nhưng không phải là "công cụ tịch thu" và sẽ nhắm vào đất chưa sử dụng.

Thế nhưng Tổng thống Donald Trump cho rằng, Chính phủ Nam Phi đang theo đuổi chính sách chống người da trắng trong nước. Ông đã ban hành một sắc lệnh hành pháp cắt giảm mọi nguồn tài trợ cho quốc gia này, đồng thời tạo cơ hội cho người Nam Phi da trắng có thể nhanh chóng trở thành công dân Mỹ. Trong bài đăng trên nền tảng xã hội Truth Social, Tổng thống Mỹ nhấn mạnh: "Bất kỳ nông dân nào có gia đình từ Nam Phi, tìm cách rời khỏi đất nước đó vì lý do an toàn, sẽ được mời trở thành công dân Mỹ".

Mặc dù không phụ thuộc vào viện trợ của Mỹ, nhưng Nam Phi được hưởng lợi theo Đạo luật Tăng trưởng và Cơ hội châu Phi (AGOA). Đạo luật này cho phép sản phẩm từ hàng chục quốc gia châu Phi được hưởng ưu đãi khi vào thị trường Mỹ - đối tác thương mại lớn nhất của Nam Phi sau Trung Quốc. Ước tính, kim ngạch thương mại song phương hai nước đạt khoảng 21 tỷ USD, trong đó xuất khẩu của Nam Phi sang Mỹ khoảng 14 tỷ USD. Xuất khẩu của Mỹ sang Nam Phi là 7,1 tỷ USD và có khoảng 600 công ty Mỹ đang hoạt động tại nước này.

Nam Phi là một trong những nền kinh tế lớn nhất và có ảnh hưởng nhất tại lục địa Đen. Căng thẳng với Mỹ không chỉ tổn hại tới kinh tế hai nước mà còn có thể gây ra hiệu ứng lan tỏa đến các quốc gia khác trong khu vực. Hơn nữa, việc giảm đầu tư và hỗ trợ từ Mỹ có thể làm chậm lại các dự án phát triển tại châu Phi, đặc biệt trong những lĩnh vực y tế, giáo dục và cơ sở hạ tầng.

Theo CNN, White House, Africa News