Danh nhân Khánh Ký – người khai mở con đường nhiếp ảnh chuyên nghiệp của đất nước
Cụ Nguyễn Đình Khánh hay còn gọi là Khánh Ký không chỉ là một nhà nhiếp ảnh tài năng, người đặt nền móng cho nhiếp ảnh Lai Xá, biến một làng quê thuần nông ven đô Hà Nội trở thành “cái nôi” của nghề ảnh Việt Nam, mà còn là một doanh nhân thành đạt, một nhà hoạt động yêu nước thầm lặng có đóng góp quan trọng trong sự nghiệp giải phóng dân tộc.
Ngày 16-3, tại Hà Nội, Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam phối hợp với Bảo tàng Lai Xá tổ chức hội thảo khoa học “Khánh Ký – Cuộc đời và sự nghiệp”, nhân kỷ niệm 72 năm Ngày truyền thống nhiếp ảnh Việt Nam và 151 năm ngày sinh của danh nhân nhiếp ảnh Việt Nam, cụ tổ làng nghề nhiếp ảnh Lai Xá - Nguyễn Đình Khánh, tức Khánh Ký.
Phát biểu đề dẫn hội thảo, nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Thị Thu Đông, Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam, Chủ tịch Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam nhấn mạnh, hội thảo “Khánh Ký – Cuộc đời và sự nghiệp” không chỉ là một sự kiện khoa học thông thường, mà còn là một hoạt động tri ân sâu sắc mà thế hệ các nhà nhiếp ảnh hôm nay dâng lên bậc tiền bối Nguyễn Đình Khánh.
Theo nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Thị Thu Đông, nhiếp ảnh du nhập vào Việt Nam vào giai đoạn cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX. Ông Nguyễn Đình Khánh đã sớm bén duyên với môn nghệ thuật mới mẻ này, mở hiệu ảnh Khánh Ký danh tiếng, đặt nền móng cho sự phát triển của nhiếp ảnh Việt Nam thời kỳ sơ khai. Ông còn có công lao to lớn trong việc truyền bá nghề ảnh về quê hương Lai Xá, biến nơi đây trở thành làng nghề nhiếp ảnh nổi tiếng trong nước và quốc tế.
“Lai Xá chính là “Thủ đô nhiếp ảnh” của Việt Nam và ông Nguyễn Đình Khánh xứng đáng được tôn vinh là “cụ Tổ” của làng nghề, là người khai mở con đường nhiếp ảnh chuyên nghiệp cho đất nước”, Nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Thị Thu Đông khẳng định.
Đặc biệt, ông Nguyễn Đình Khánh còn là một nhà yêu nước thầm lặng, có những đóng góp quan trọng cho sự nghiệp giải phóng dân tộc. Ông đã tham gia vào các hoạt động yêu nước của cộng đồng người Việt tại Pháp, là thành viên quan trọng của “Hội đồng bào thân ái”. Một dấu mốc lịch sử vô cùng ý nghĩa, ông Nguyễn Đình Khánh chính là người đã trực tiếp chỉ dạy nghề nhiếp ảnh cho thanh niên Nguyễn Ái Quốc - sau này trở thành Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại của dân tộc ta.
Tại hội thảo, các thế hệ nghệ sĩ nhiếp ảnh, nhà nghiên cứu nghệ thuật nhiếp ảnh, nhà sử học và các chuyên gia đã nêu bật những công lao và đóng góp to lớn của ông Nguyễn Đình Khánh đối với nhiếp ảnh Hà Nội và nhiếp ảnh Việt Nam nói chung; khẳng định vị thế của Nguyễn Đình Khánh như một nhà nhiếp ảnh tài năng xuất sắc của Việt Nam vào cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX; khẳng định và tôn vinh ông là một nhà yêu nước sâu sắc.
Nhà báo, nghệ sĩ nhiếp ảnh Hoàng Kim Đáng nêu rõ, với Nhiếp ảnh Việt Nam, Khánh Ký là một trong hai danh nhân tiêu biểu đặt nền móng cho nhiếp ảnh Việt Nam, đó là Đặng Huy Trứ (1825–1874) và Nguyễn Đình Khánh (tức Khánh Ký 1874–1946). Ông Nguyễn Đình Khánh sinh ở Lai Xá (Kim Chung, Hoài Đức, Hà Nội). Năm 1890, mới 16 tuổi, Nguyễn Đình Khánh được ông chú là Nguyễn Văn Tạo đỡ đầu, cho ra Hà Nội học nghề ảnh tại hiệu ảnh Du Chương (người Trung Quốc) ở phố Hàng Bồ - Hà Nội. Năm 1892, sau hai năm học nghề, Nguyễn Đình Khánh đã cho khai trương hiệu ảnh Khánh Ký tại phố Hàng Da (Hà Nội), tay nghề nổi tiếng khắp trong nước và quốc tế.
Nghệ sĩ nhiếp ảnh Chu Chí Thành khẳng định, Khánh Ký là một doanh nhân lỗi lạc, bậc thầy ảnh nghệ thuật, ảnh báo chí, người có công với đất nước, với cách mạng. “Khi thạo nghề, Khánh Ký quyết chí lập nghiệp, mở hiệu ảnh riêng, rồi rủ người làng ra Hà thành truyền nghề cho họ, dìu dắt họ trở thành chủ các hiệu ảnh ở khắp Hà Nội, Sài Gòn (thành phố Hồ Chí Minh hiện nay) và các tỉnh, thành phố trên toàn quốc. Không bó hẹp trong nước, Khánh Ký còn mở mang sự nghiệp sang cả Lào, Campuchia, Myanmar, Trung Quốc , Pháp, Đức. Hãy hỏi thời buổi ấy ở nước ta và cả những nước láng giềng, có một doanh nghiệp nào, một mô hình kinh doanh nhiếp ảnh nào như Khánh Ký?”, nghệ sĩ Chu Chí Thành nhấn mạnh…
Hội thảo là cơ hội quý để nhìn lại quá khứ, trân trọng những giá trị lịch sử, văn hóa mà danh nhân Khánh Ký đã để lại. Đây cũng là dịp để tiếp thu những ý kiến đóng góp tâm huyết, trí tuệ của các nhà khoa học, các nghệ sĩ nhiếp ảnh, từ đó có được cái nhìn khách quan, toàn diện hơn về cuộc đời và sự nghiệp của nhà nhiếp ảnh Khánh Ký. Theo Ban tổ chức, những kết quả của hội thảo sẽ góp phần quan trọng vào việc bảo tồn, phát huy những giá trị di sản nhiếp ảnh mà danh nhân Khánh Ký đã dày công xây dựng, đồng thời giáo dục truyền thống yêu nước, tinh thần dân tộc cho thế hệ trẻ hôm nay và mai sau.
Một số tác phẩm của tác giả Khánh Ký:
