Không để lãng phí đất nông, lâm trường

Thế nhưng, đến nay, tình trạng này vẫn chưa có chuyển biến rõ rệt, gây khó khăn trong công tác quản lý nhà nước. Nếu không có giải pháp quyết liệt, đất đai - nguồn lực thiết yếu cho phát triển kinh tế - xã hội tiếp tục bị lãng phí, ảnh hưởng đến quyền lợi của người dân và mục tiêu phát triển bền vững của các địa phương.

Vẫn chưa rõ chủ, sử dụng lãng phí

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Minh Ngân cho biết, đến nay, 28/52 tỉnh, thành phố có quỹ đất nông, lâm trường đã xây dựng và phê duyệt đề án quản lý đất đai, trong đó 14 tỉnh hoàn thành đo đạc, cắm mốc và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. 256 công ty nông, lâm nghiệp đã cơ bản hoàn thành rà soát, xử lý vấn đề đất đai. Chính phủ cũng đã phê duyệt 41/41 phương án tổng thể về sắp xếp, đổi mới hoạt động các công ty và giải thể, phá sản doanh nghiệp thua lỗ.

Ở Hà Nội, 57 nông, lâm trường với khoảng 20.000ha đất đã cơ bản hoàn tất cổ phần hóa, chuyển đổi mô hình nhưng bàn giao đất gặp nhiều khó khăn do quản lý kéo dài, vi phạm trật tự xây dựng. Tại huyện Quốc Oai, Công ty cổ phần Chè Long Phú đã bàn giao đất cho chính quyền nhưng người dân chưa được cấp giấy chứng nhận, gây khó khăn trong chuyển đổi sản xuất.

Bà Nguyễn Thị Tám (thôn Long Phú, xã Hòa Thạch, huyện Quốc Oai) cho biết, việc trồng chè ở Long Phú ngày càng kém hiệu quả, do diện tích sản xuất manh mún, đầu ra không ổn định, giá cả thấp, không có đơn vị thu mua. Nhiều hộ dân mong muốn chuyển đổi sang cây trồng có giá trị kinh tế cao hơn, song gặp nhiều khó khăn, vì chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nên việc đầu tư mở rộng sản xuất hay xây dựng nhà cửa đều bị vướng.

Trên địa bàn huyện Ba Vì, tình trạng quản lý đất cũng gặp nhiều vướng mắc. Một số đơn vị chưa điều chỉnh diện tích sau khi bị thu hồi hoặc giao cho đơn vị khác. Nhiều trường hợp giao khoán sai đối tượng, chuyển nhượng trái phép, tự ý chuyển đổi mục đích sử dụng đất. Đặc biệt, tại Nông trường Việt Mông, vi phạm đất đai kéo dài, tranh chấp chưa được giải quyết dứt điểm. Chủ tịch UBND xã Yên Bài (huyện Ba Vì) Nguyễn Văn Lập cho biết, thế mạnh của địa phương là phát triển du lịch nông nghiệp sinh thái, song đất đai có nguồn gốc nông, lâm trường vướng mắc, khiến dân không thể xây dựng, sửa chữa nhà cửa, phát triển kinh tế.

Tại các địa phương khác cũng xảy ra tình trạng tương tự. Trong đó, tỉnh Quảng Bình đã đo đạc và cấp giấy chứng nhận cho các nông, lâm trường được 391.717ha đất, bàn giao 15.471ha cho địa phương quản lý. Tuy nhiên, việc cấp giấy chứng nhận cho phần đất bàn giao về địa phương vẫn chậm và phần diện tích này vẫn sử dụng chưa hiệu quả. Còn tại tỉnh Sơn La, đất nông, lâm trường vẫn chồng chéo về chủ sở hữu. Nhiều nông trường đã hết vai trò nhưng người dân chưa thực sự làm chủ, gây lãng phí.

Trao quyền quản lý cho chính quyền địa phương

Theo Phó Cục trưởng Cục Quản lý đất đai (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) Mai Văn Phấn, trách nhiệm lớn nhất trong quản lý đất nông, lâm trường thuộc về chính quyền địa phương.

Trong khi đó, Phó Chủ tịch UBND huyện Ba Vì Trần Quang Khuyên kiến nghị, để tránh lãng phí, tiến tới quản lý sử dụng đất có nguồn gốc nông, lâm trường trên địa bàn thành phố nói chung, huyện Ba Vì nói riêng, rất mong thành phố sớm ra quyết định thu hồi phần diện tích các nông, lâm trường không còn sử dụng và giao lại cho địa phương quản lý. Trên cơ sở đó địa phương sẽ phân loại xử lý theo hiện trạng. Đối với các hộ dân sinh sống có hộ khẩu tại địa phương được ưu tiên đẩy nhanh cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Đối với các đơn vị khác tùy quy mô sẽ do UBND cấp huyện hoặc thành phố giao cho thuê đất thu tiền hằng năm... Đối với các trường hợp vi phạm cương quyết cưỡng chế thu hồi...

Còn theo nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) Đặng Hùng Võ, khi ngành Môi trường và Nông nghiệp đã "về một mối", công tác quản lý đất đai thuận lợi hơn, không còn tình trạng một thửa đất hai bộ quản lý. Do đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường và các địa phương cần rà soát toàn diện số diện tích đất do các công ty nông, lâm nghiệp quản lý. Việc này giúp so sánh quỹ đất hiện có với nhu cầu thực tế và đánh giá năng lực quản lý của các đơn vị sử dụng đất. Từ đó, xác định rõ phần diện tích cần giữ lại phục vụ sản xuất và phần không còn phù hợp để chuyển đổi mục đích sử dụng hiệu quả hơn.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy cho rằng, các cơ quan chức năng tiếp tục rà soát, hoàn thiện và phổ biến các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Đất đai năm 2024, đặc biệt là quy định rõ trách nhiệm của UBND cấp tỉnh trong việc thẩm định, phê duyệt phương án sử dụng đất của các công ty nông, lâm nghiệp. Việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cần được đẩy nhanh, bảo đảm quyền và nghĩa vụ rõ ràng cho các đơn vị sử dụng đất. Ngoài ra, cần đánh giá lại mô hình tổ chức của các công ty nông, lâm nghiệp để bảo đảm việc sử dụng đất gắn liền với lao động, tránh tình trạng bao chiếm, cho thuê, cho mượn trái pháp luật.