Thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp: Bảo đảm tổ chức bộ máy hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả

Kết luận 127-KL/TƯ ngày 28-2-2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về "Triển khai nghiên cứu, đề xuất tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị" yêu cầu nghiên cứu định hướng sáp nhập một số đơn vị cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, sáp nhập một số đơn vị cấp xã; thực hiện mô hình địa phương 2 cấp (tổ chức Đảng, chính quyền, đoàn thể) bảo đảm tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả.

Phóng viên Báo Hànộimới có cuộc phỏng vấn PGS.TS Vũ Văn Phúc, nguyên Phó Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương, nguyên Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản xung quanh nội dung này.

Chủ trương rất lớn và hệ trọng của Đảng

- Theo Kết luận số 127-KL/TƯ, tổ chức Đảng ở địa phương có 2 cấp để bảo đảm tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả. Ông đánh giá như thế nào về chủ trương này từ góc độ lý luận và thực tiễn?

- Đây là chủ trương rất lớn và hệ trọng, là một chủ trương đúng và trúng. Bởi vì, thứ nhất, cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy được triển khai quyết liệt, mạnh mẽ và đã làm xong ở các cơ quan Đảng, cơ quan Chính phủ, cơ quan Quốc hội, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể chính trị - xã hội ở cấp Trung ương và cấp tỉnh.

Vì thế, chúng ta không thể không tiếp tục triển khai việc tinh gọn đầu mối cấp tỉnh, bỏ cấp trung gian là cấp huyện, củng cố, tăng cường cấp xã để bảo đảm tổ chức bộ máy của Đảng từ Trung ương tới cơ sở hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả.

Thứ hai, chủ trương quan trọng trên được đa số cán bộ, đảng viên và nhân dân đồng tình, ủng hộ. Sau 40 năm đổi mới, đất nước ta có thế và lực mới; đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, trưởng thành hơn, đủ phẩm chất, năng lực, trình độ để đáp ứng yêu cầu lãnh đạo, quản lý khi sáp nhập một số đơn vị cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, sáp nhập một số đơn vị cấp xã; thực hiện mô hình địa phương 2 cấp. Trong đó, tổ chức Đảng ở địa phương cũng có 2 cấp nhằm bảo đảm tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả. Đây là yêu cầu cấp thiết của thời kỳ phát triển mới, đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Thứ ba, đất nước đang triển khai mạnh mẽ việc ứng dụng những thành tựu tiên tiến, hiện đại của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, công cuộc chuyển đổi số, phát triển kinh tế số, xã hội số, công dân số... đang được thực hiện quyết liệt, có hiệu quả trong thực tiễn.

Đây là tiền đề quan trọng để việc sáp nhập một số đơn vị cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, sáp nhập một số đơn vị cấp xã; thực hiện mô hình địa phương 2 cấp, trong đó, tổ chức Đảng cũng theo mô hình 2 cấp không ảnh hưởng đến sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng đối với công cuộc phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc.

- Theo ông, việc đẩy mạnh phân cấp, giao quyền cho tổ chức Đảng ở cơ sở đặt ra những yêu cầu, nhiệm vụ gì trong bối cảnh hiện nay?

- Tổng Bí thư Tô Lâm đã khẳng định, phải đẩy mạnh phân cấp, phân quyền theo tinh thần “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”. Khi tổ chức bộ máy của Đảng liên thông từ cấp tỉnh xuống cấp cơ sở (xã, phường, thị trấn), thì tổ chức Đảng cấp tỉnh không thể bao biện làm thay hết mọi việc của tổ chức Đảng cấp cơ sở.

Tổ chức Đảng cấp cơ sở hằng ngày phải lãnh đạo, chỉ đạo giải quyết rất nhiều công việc, trong đó có cả những việc phát sinh, đột xuất, thì mới đáp ứng được yêu cầu, nguyện vọng của cán bộ, đảng viên, người dân, doanh nghiệp.

Không phải công việc nào tổ chức Đảng cấp cơ sở cũng phải xin ý kiến tổ chức Đảng cấp tỉnh, mà cấp Trung ương, cấp tỉnh chỉ ra những quy định khung, còn thì phân cấp, phân quyền mạnh cho tổ chức Đảng cấp cơ sở giải quyết, có như vậy mới đáp ứng được nhu cầu giải quyết công việc của cán bộ, đảng viên, người dân, doanh nghiệp hằng ngày.

Tổ chức Đảng cấp cơ sở, nhất là người đứng đầu, phải chịu trách nhiệm trước tổ chức Đảng cấp tỉnh, trước cán bộ, đảng viên và nhân dân về việc giải quyết công việc của cấp mình. Từ đó, đặt ra yêu cầu, nhiệm vụ là phải nâng cao hơn nữa năng lực lãnh đạo, năng lực cầm quyền, sức chiến đấu của các tổ chức Đảng cấp cơ sở; phải xây dựng các tổ chức Đảng cấp cơ sở ngày càng trong sạch, vững mạnh, thật sự xứng đáng là người lãnh đạo, người đầy tớ trung thành của nhân dân.

Mọi việc thông suốt từ cấp Trung ương, cấp tỉnh đến cấp cơ sở

- Từ thực tiễn, theo ông, đâu là những thuận lợi khi triển khai chủ trương lớn này của Đảng?

- Khi không triển khai tổ chức Đảng ở cấp huyện, nhất là ở những địa bàn đặc thù, địa bàn xa xôi, thì có thuận lợi sau: Một là, sau khi sáp nhập, hợp nhất một số tỉnh, thì cấp tỉnh có không gian phát triển như một vùng của đất nước, sẽ không bị chia cắt bởi địa giới hành chính cấp tỉnh như hiện nay. Sau khi tiếp thu, triển khai chủ trương, đường lối, chính sách... của Trung ương, tổ chức Đảng cấp tỉnh sẽ triển khai ngay xuống tổ chức Đảng cấp cơ sở, mà không cần phải qua cấp trung gian là tổ chức Đảng cấp huyện.

Hai là, việc bỏ khâu trung gian là tổ chức Đảng cấp huyện sẽ giúp giảm tổ chức bộ máy, cán bộ, công chức cấp huyện, nghĩa là giảm được nguồn lực rất lớn đang chi cho cấp huyện cả nước, dành nguồn lực này để tăng cường cho cấp tỉnh và cấp cơ sở, một phần dành cho đầu tư phát triển đất nước, đầu tư cho người dân (Bộ Chính trị vừa quyết định không thu học phí cho học sinh từ mầm non, mẫu giáo đến phổ thông trung học ở các trường công lập từ năm học 2025 - 2026).

Ba là, việc bỏ khâu trung gian là tổ chức Đảng cấp huyện sẽ giúp tổ chức Đảng cấp tỉnh trực tiếp định hướng, chỉ đạo, quản lý, kiểm tra, giám sát sâu sát đến từng tổ chức Đảng cấp cơ sở (xã, phường, thị trấn); ngược lại, tổ chức Đảng cấp cơ sở sẽ làm việc, báo cáo, xin ý kiến chỉ đạo... trực tiếp từ tổ chức Đảng cấp tỉnh. Như vậy, mọi việc sẽ thông suốt từ cấp Trung ương, cấp tỉnh đến cấp cơ sở.

Bốn là, tổ chức Đảng cấp cơ sở (xã, phường, thị trấn) là cấp gần dân, sát dân nhất nên cần được tăng cường đầu tư về nhân lực, vật lực, tài lực để phục vụ nhân dân tốt hơn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả hơn. Đồng thời, tổ chức Đảng cấp cơ sở tiếp thu ý kiến nhân dân, phản ánh kịp thời lên tổ chức Đảng cấp tỉnh. Như vậy, quyền và lợi ích hợp pháp của cán bộ, đảng viên và nhân dân được giải quyết nhanh chóng, kịp thời...

Năm là, tổ chức Đảng cấp cơ sở (xã, phường, thị trấn) là cấp gần dân, sát dân nhất, thì sẽ lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng” có kết quả trong thực tiễn.

- Tuy nhiên, để triển khai chủ trương trên, vẫn còn một số khó khăn, thách thức, nhất là ở những địa bàn đặc thù, vùng có địa bàn xa xôi. Ông đánh giá việc này như thế nào?

- Khi không triển khai tổ chức Đảng ở cấp huyện, nhất là ở những địa bàn đặc thù, địa bàn xa xôi, thì cũng có nhiều khó khăn:

Thứ nhất, nếu địa bàn cấp tỉnh rộng, điều kiện tự nhiên không thuận lợi, đi lại phức tạp, khó khăn... thì việc lãnh đạo, chỉ đạo, nắm bắt kịp thời tình hình ở tất cả các tổ chức Đảng cấp cơ sở trong toàn tỉnh là khó kịp thời, sâu sát, dễ dẫn đến buông lỏng sự lãnh đạo, chỉ đạo của tổ chức Đảng cấp tỉnh đối với cấp cơ sở.

Thứ hai, với các tổ chức Đảng cấp cơ sở ở những địa bàn đặc thù, địa bàn xa xôi, nếu trình độ cán bộ, năng lực cấp ủy viên còn hạn chế..., cùng với sự lãnh đạo, chỉ đạo của tổ chức Đảng cấp tỉnh không thường xuyên, kịp thời, sâu sát, thì dễ dẫn đến tình trạng tổ chức Đảng cấp cơ sở không đảm bảo năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu, buông lỏng sự lãnh đạo của Đảng.

Thứ ba, ở những địa bàn đặc thù, địa bàn xa xôi, trình độ dân trí còn thấp, các thế lực thù địch thường lợi dụng để “tấn công” chúng ta, nếu tổ chức Đảng cấp cơ sở ở đây không mạnh, năng lực lãnh đạo còn hạn chế, thì sẽ dẫn đến nhiều khó khăn, phức tạp trong lãnh đạo, chỉ đạo mọi mặt hoạt động ở cơ sở, nhất là liên quan đến vấn đề quốc phòng, an ninh...

- Vậy để việc triển khai mô hình tổ chức Đảng ở địa phương theo 2 cấp, theo ông, các địa phương cần chú trọng vấn đề gì, đặc biệt khi chúng ta đang trong tiến trình tổ chức Đại hội Đảng các cấp?

- Để việc triển khai mô hình tổ chức Đảng 2 cấp ở địa phương hiệu quả, trước hết, cần chuẩn bị thật tốt văn kiện, dự thảo Nghị quyết Đại hội Đảng bộ cấp tỉnh theo hướng lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp tổ chức Đảng cấp cơ sở, không còn cấp trung gian là cấp huyện. Cùng với đó, chuẩn bị thật tốt văn kiện, dự thảo Nghị quyết Đại hội Đảng bộ cấp cơ sở theo hướng lãnh đạo, chỉ đạo toàn diện, trực tiếp ở cơ sở, khi không có sự hỗ trợ của cấp huyện, mà nhận sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp từ tổ chức Đảng cấp tỉnh.

Hai là, chuẩn bị, lựa chọn nhân sự thật tốt để giới thiệu Đại hội bầu vào cấp ủy. Cấp ủy cấp tỉnh (tỉnh ủy, thành ủy) ngoài tiêu chuẩn về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, uy tín, năng lực, trình độ, còn phải chú ý đến tiêu chuẩn biết lãnh đạo, chỉ đạo, bám sát cơ sở...

Cấp ủy cấp cơ sở (đảng ủy xã, phường, thị trấn), ngoài tiêu chuẩn về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, uy tín, cần chú trọng năng lực, trình độ lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành công việc hằng ngày, khi không còn sự hỗ trợ của tổ chức Đảng cấp huyện và năng lực tiếp nhận, phản ánh ý kiến trực tiếp với tổ chức Đảng, cấp ủy cấp tỉnh.

- Trân trọng cảm ơn ông!