Hà Nội cần điều chỉnh cơ cấu kinh tế nếu muốn tăng trưởng cao

Nhận diện các rào cản

Nhìn vào đà tăng trưởng GRDP của thành phố đang có xu hướng giảm dần từ năm 2011 đến nay, Tiến sĩ Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương nhìn nhận, mục tiêu đạt tăng trưởng 8,5% cho giai đoạn 2021-2030, theo quy hoạch phát triển thành phố sẽ đầy thách thức và áp lực.

Phân tích cụ thể hơn, Tiến sĩ Nguyễn Đình Cũng cho rằng, cơ cấu kinh tế Hà Nội đang thực sự là "rào cản" lớn đối với tăng trưởng cao trong giai đoạn tiếp theo. Bởi tương tự như quốc gia, thành phố đã phát triển cơ cấu hậu công nghiệp, khi dịch vụ chiếm đến 66% GRDP; công nghiệp và xây dựng chỉ 21%, trong đó, đặc biệt công nghiệp chế tạo chỉ chiếm khoảng 15%.

Thêm vào đó, tỷ trọng đầu tư xã hội của Hà Nội/GRDP ở mức rất cao, gần 39%, so với cả nước khoảng 34%, và tốc độ tăng đầu tư cũng khá cao trong suốt 10 năm qua. Có một nghịch lý là số vốn đầu tư Hà Nội huy động được là rất lớn, nhưng hiệu quả đầu tư lại rất thấp, thể hiện qua chỉ số ICOR cao. Đầu tư nhà nước còn rất lớn, chiếm khoảng 38% tổng vốn đầu tư; khu vực tư nhân chiếm khoảng 56%.

Điều đặc biệt quan tâm là tỷ trọng vốn đầu tư nước ngoài (FDI) tương đối thấp, và đang có xu hướng giảm từ năm 2020, chỉ chiếm khoảng 6,5% (trong khi cả nước khoảng 20%), thể hiện môi trường đầu tư của Hà Nội chưa hấp dẫn.

FDI đăng ký mới vào Hà Nội từ năm 2020 đến nay đều rất thấp, so với Hải Phòng, thành phố Hồ Chí Minh và một số địa phương trong vùng Đồng bằng sông Hồng.

Cũng theo chuyên gia này, trong phân bố nguồn vốn đầu tư, những ngành có hiệu quả, có đóng góp lớn, đang tăng trưởng cao không được đầu tư tương xứng, thậm chí đầu tư giảm.

Trái lại, có ngành như kinh doanh bất động sản đóng góp không lớn vào GRDP, tăng trưởng thấp, lại nhận được đầu tư lớn, lên tới 13% tổng đầu tư xã hội.

Các dịch vụ, thế mạnh của Hà Nội như khoa học - công nghệ, y tế, giáo dục đều đang được đầu tư ít hơn so với các ngành khác và có mức tăng trưởng còn thấp xa so với yêu cầu 8-10%.

Cùng bàn về cơ cấu kinh tế Thủ đô, Phó Tổng Thư ký Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Đậu Anh Tuấn cho rằng, tỷ trọng dịch vụ chiếm tới 2/3 nền kinh tế (năm 2024) cho thấy Hà Nội đang trở thành một trung tâm thương mại, tài chính, du lịch, thay vì phát triển cân bằng giữa các lĩnh vực.

Khu vực dịch vụ tăng trưởng cao nhưng phụ thuộc nhiều vào tiêu dùng và du lịch. Khi 2 lĩnh vực này giảm sút, GRDP có thể bị ảnh hưởng nặng nề.

Một số lĩnh vực khác như công nghiệp chế biến, chế tạo chưa đủ mạnh để làm động lực dài hạn, dễ dẫn đến tăng trưởng thiếu bền vững. Bất động sản có thể gây ra bong bóng kinh tế nếu không kiểm soát tốt, đặc biệt là giá nhà đất tăng nhanh. Ngoài ra, sự thiếu sự cân bằng giữa các khu vực kinh tế khiến Hà Nội bất lợi với các trung tâm kinh tế khác

“Lý do hiệu suất sử dụng vốn không cao là do giải ngân đầu tư công chậm. Chậm trễ trong giải phóng mặt bằng cùng với thủ tục hành chính phức tạp, gây kéo dài thời gian thực hiện dự án khiến nhiều dự án đầu tư công lớn bị đình trệ hoặc triển khai chậm, khiến vốn bị chôn trong các dự án chưa triển khai, làm giảm hiệu quả đầu tư. Ngoài ra, năng suất lao động, hiệu quả đầu tư FDI chưa cao cũng là lý do ảnh hưởng đến hiệu suất sử dụng vốn”, ông Đậu Anh Tuấn lý giải.

Giải pháp trong ngắn hạn và dài hạn

Nhằm thúc đẩy tăng trưởng cao, thành phố Hà Nội phải điều chỉnh cơ cấu kinh tế hợp lý. Phó Tổng thư ký VCCI nêu giải pháp phát triển công nghiệp công nghệ cao, công nghiệp chế biến - chế tạo để giảm phụ thuộc vào dịch vụ.

Song song với đó là thúc đẩy đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số trong các ngành sản xuất, tạo giá trị gia tăng cao hơn; mở rộng hạ tầng khu công nghiệp, đặc biệt là Khu công nghệ cao Hòa Lạc, thu hút FDI vào sản xuất; đẩy mạnh nông nghiệp công nghệ cao, phát triển chuỗi giá trị nông sản để gia tăng giá trị xuất khẩu.

Hà Nội cũng phải kiểm soát thị trường bất động sản, tránh đầu cơ, thúc đẩy nhà ở xã hội để đảm bảo sự phát triển bền vững.

Không gì khác, thành phố cần tiếp tục cải cách thủ tục hành chính, đẩy nhanh tiến độ giải ngân đầu tư công, tập trung đầu tư vào công nghệ cao, công nghiệp chế biến - chế tạo thay vì bất động sản.

Ngoài ra cần nâng cao chất lượng lao động, đào tạo kỹ năng phù hợp với nhu cầu doanh nghiệp. Các doanh nghiệp nội địa cần được hỗ trợ để tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng, giảm phụ thuộc vào FDI; tăng cường kiểm soát hiệu suất đầu tư, đảm bảo ICOR giảm xuống dưới 5,8%.

Cùng đưa ra giải pháp trước mắt giúp thành phố đạt tăng trưởng cao nhất trong năm 2025, Tiến sĩ Nguyễn Đình Cung “hiến kế” thành phố thực hiện cơ chế khoán tăng trưởng cho các sở, ngành với sự chỉ đạo, tổ chức phối hợp, hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi từ các cấp lãnh đạo.

Thành phố cũng thực hiện khoán thu ngân sách từ hoạt động sản xuất, kinh doanh cho các địa phương, buộc địa phương phải nỗ lực phát triển dịch vụ, có sự cân đối hơn trong phát triển các ngành kinh tế.

Ngoài ra, thành phố nên lập ban xúc tiến và vận động đầu tư chuyên trách cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh và thu hút vốn đầu tư vào thành phố.

Trong ngắn hạn, cần giải ngân hết vốn đầu tư công, trong đó phối hợp, thúc đẩy giải ngân đúng, đủ vốn đầu tư trung ương trên địa bàn, hoàn thành đúng hạn các dự án đầu tư tương ứng do trung ương quản lý. Bên cạnh đó, cần tháo gỡ ngay các vướng mắc pháp lý cho các dự án, giải phóng nguồn lực đang “đọng chết”, tạo sản phẩm cho xã hội, góp phần tăng tốc độ tăng trưởng kinh tế.

Về trung và dài hạn, thành phố cần đầu tư phát triển hạ tầng và thông minh hoá chế độ quản lý, giải quyết cơ bản tắc nghẽn giao thông đô thị; thông minh hoá hệ thống giao thông đô thị.

Các dự án hạ tầng chiến lược, nhất là hạ tầng giao thông đô thị đã xác định trong quy hoạch phát triển Hà Nội giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050, trong đó có cả dự án do trung ương quản lý trên địa bàn Hà Nội, cần sớm được triển khai.