Không tổ chức cấp huyện: Bước đi phù hợp với xu thế cải cách bộ máy nhà nước

Nhiều lợi ích quan trọng

Kết luận số 127-KL/TƯ của Bộ Chính trị, Ban Bí thư ngày 28-2-2025 về "Triển khai nghiên cứu, đề xuất tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị" đã đề ra yêu cầu nghiên cứu định hướng không tổ chức cấp huyện; thực hiện mô hình địa phương 2 cấp bảo đảm tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả.

Chia sẻ quan điểm về vấn đề này, PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội cho rằng, chủ trương nghiên cứu không tổ chức cấp huyện theo Kết luận số 127-KL/TƯ hướng đến tổ chức chính quyền theo mô hình 3 cấp (trung ương, tỉnh, xã), mang lại nhiều lợi ích quan trọng, đặc biệt trong việc tiết kiệm ngân sách, mở rộng dư địa phát triển và nâng cao hiệu quả thực thi chính sách ở địa phương.

Trước hết, theo ông Bùi Hoài Sơn, về mặt tài chính, việc tinh gọn bộ máy hành chính đồng nghĩa với việc giảm bớt biên chế, cắt giảm các khoản chi thường xuyên cho bộ máy cấp huyện, từ đó tiết kiệm đáng kể ngân sách nhà nước. Số tiền này có thể được tái đầu tư vào các lĩnh vực quan trọng hơn như giáo dục, y tế, hạ tầng hoặc chuyển vào các chương trình an sinh xã hội, trực tiếp phục vụ đời sống người dân.

Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội cũng nhận định, mô hình chính quyền 3 cấp sẽ giúp mở rộng không gian phát triển cho các địa phương. Khi bỏ cấp trung gian là cấp huyện, chính quyền cấp tỉnh sẽ trực tiếp quản lý cấp xã, từ đó có thể ra quyết định nhanh hơn, rút ngắn thời gian xử lý các thủ tục hành chính, giảm bớt tình trạng chồng chéo, trì trệ trong bộ máy. Điều này đặc biệt quan trọng trong việc thu hút đầu tư, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương.

“Bên cạnh đó, việc xóa bỏ cấp huyện cũng giúp loại bỏ một số rào cản trong quản lý nhà nước. Hiện nay, một số chính sách khi triển khai xuống cơ sở thường phải qua nhiều cấp trung gian, gây chậm trễ và làm giảm hiệu quả thực hiện. Nếu cấp tỉnh có thể trực tiếp chỉ đạo cấp xã, việc thực thi chính sách sẽ nhanh hơn, minh bạch hơn và tránh được tình trạng phân tán trách nhiệm giữa các cấp chính quyền”, ông Bùi Hoài Sơn nói.

Trong khi đó, đại biểu Quốc hội Trương Xuân Cừ (Đoàn Hà Nội) cho rằng, đơn vị quản lý hành chính nhiều cấp trung gian chính là rào cản làm chậm bước tiến trong điều hành, lãnh đạo, chỉ đạo. Quan điểm của Đảng, Nhà nước là tất cả quyền lực đều tập trung từ dân, của dân, do dân, vì dân nên đơn vị hành chính phải gắn với dân. Theo quan điểm đó, cấp huyện chỉ là cấp trung gian.

Theo đại biểu, tất cả vấn đề an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội gắn với địa bàn dân cư thì cấp xã thực hiện. Còn về chiến lược, về phát triển kinh tế, các doanh nghiệp ở các địa phương thì cấp tỉnh là đủ. Đặc biệt, đối với các doanh nghiệp đang cạnh tranh và hội nhập với khu vực và quốc tế thì không thể nằm ở quy mô quản lý cấp huyện. Vì vậy, bỏ qua đơn vị hành chính cấp huyện là hoàn toàn có cơ sở.

“Chủ trương của Đảng được thể hiện qua Kết luận số 127-KL/TƯ, Kết luận số 126-KL/TƯ được ban hành gần đây, tuy nhiên đã có sự chuẩn bị về thực tiễn tư tưởng, truyền thông rất kỹ thời gian qua… Trên cơ sở chính trị, chúng ta sẽ tập trung điều chỉnh về mặt pháp lý, Hiến pháp, pháp luật có liên quan”, ông Trương Xuân Cừ nói.

Cụ thể hóa định hướng của Kết luận số 127-KL/TƯ

Quyết tâm thực hiện Kết luận số 127-KL/TƯ, nhiều đơn vị, địa phương trên cả nước đã tập trung quán triệt, triển khai ngay. Trong đó, nêu rõ lộ trình, các bước thực hiện cụ thể và tham mưu phương án theo nội dung kết luận của Trung ương.

Để thực hiện hiệu quả, các cấp ủy, tổ chức đảng, cơ quan, đơn vị đã chủ động làm tốt công tác chính trị, tư tưởng, tập trung quán triệt, tuyên truyền sâu rộng về chủ trương sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy, tạo sự thống nhất cao về nhận thức, trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, bảo đảm sự phối hợp chặt chẽ, chủ động tham gia các nội dung, nhiệm vụ liên quan, nhất là quan tâm công tác tuyên truyền, định hướng tư tưởng, dư luận xã hội, tạo sự đồng thuận cao trong cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức và các tầng lớp nhân dân.

Bên cạnh đó, tiếp tục lãnh đạo, chỉ đạo bảo đảm hoạt động thường xuyên, liên lục của các tổ chức cơ quan, đơn vị, địa phương để không gián đoạn, không ảnh hưởng đến các hoạt động của tổ chức, cơ quan, đơn vị, người dân và doanh nghiệp; không để ảnh hưởng đến các yêu cầu, nhiệm vụ, kết quả thực hiện các chương trình kế hoạch, các chỉ tiêu phát triển đã đề ra.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật - Tư pháp của Quốc hội Nguyễn Phương Thủy cho biết, trong trường hợp phải sửa đổi Hiến pháp, quy trình sửa đổi được quy định tại Điều 120. Theo đó, Quốc hội quyết định việc sửa đổi Hiến pháp khi có ít nhất 2/3 tổng số đại biểu Quốc hội biểu quyết tán thành. Quốc hội sẽ thành lập Ủy ban dự thảo Hiến pháp để thực hiện công việc này. Ủy ban sẽ soạn thảo, tổ chức lấy ý kiến nhân dân và sau đó trình Quốc hội thông qua nội dung sửa đổi Hiến pháp. Cùng với việc sửa Hiến pháp thì chắc chắn cũng phải điều chỉnh các quy định trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương về các cấp hành chính, các cấp chính quyền và điều chỉnh nhiệm vụ của các cấp chính quyền từ 3 cấp sang 2 cấp.

Về định hướng sửa đổi Hiến pháp, với tư tưởng chỉ đạo "vừa chạy vừa xếp hàng" thì công việc sắp tới sẽ diễn ra rất "thần tốc".

Đồng tình với ý kiến bỏ đơn vị hành chính cấp huyện thì phải sửa Hiến pháp, GS.TS Trần Ngọc Đường, Chủ nhiệm Hội đồng tư vấn về dân chủ và pháp luật (Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam) cho rằng: “Mặc dù sửa đổi Hiến pháp cần thực hiện theo quy trình rất chặt chẽ, phức tạp và không thể làm tùy tiện, bởi liên quan đến đạo luật gốc của quốc gia, nhưng tôi tin chỉ sửa 1 điều thì việc thảo luận, tham gia ý kiến cũng đơn giản hơn rất nhiều, do đó có thể tiến hành được nhanh hơn so với tiến hành một cách cơ bản”.

Tuy nhiên, Kết luận số 127-KL/TƯ cũng đặt ra yêu cầu xây dựng đề án về hệ thống tòa án, viện kiểm sát ở địa phương theo định hướng không tổ chức cấp huyện, do đó có ý kiến cho rằng cần rà soát toàn diện Hiến pháp để sửa đổi mở đường cho cải cách bộ máy hành chính.

PGS.TS Trương Hồ Hải, Viện trưởng Viện Nhà nước và Pháp luật (Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh) cho rằng, khi sửa đổi Hiến pháp cần nhìn ở góc độ tổng thể hơn theo định hướng Kết luận số 127-KL/TƯ, không nên chỉ sửa duy nhất quy định liên quan đến cấp huyện. “Chúng ta không thể đổi mới quyết liệt nếu chúng ta không có cơ sở hiến định để thay đổi”, PGS.TS Trương Hồ Hải nói.