Khủng hoảng nợ nghiêm trọng tại các nước nghèo:Lo ngại về những hệ lụy tàn khốc

Điều này đã được nhấn mạnh trong báo cáo mới nhất của Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) và cơ quan này cảnh báo có thể dẫn đến những hệ lụy tàn khốc về một thập kỷ mất mát.

Theo UNDP, các chỉ số dễ bị tổn thương do nợ đang ở mức cao đáng báo động và ngày càng tệ hơn. Tổng nợ công nước ngoài của 31 quốc gia nghèo nhất ước tính vào khoảng 205 tỷ USD. Việc trả nợ đang tiêu tốn phần lớn doanh thu quốc gia ở các nước đang phát triển, đặc biệt là các nước kém phát triển.

Cụ thể, các khoản thanh toán lãi suất vượt quá 10% doanh thu của chính phủ tại 56 nước đang phát triển - lên tới gần gấp đôi con số của 1 thập kỷ trước. Trong số đó, 17 quốc gia chi hơn 20% cho các khoản thanh toán lãi suất, một ngưỡng có liên quan chặt chẽ đến rủi ro vỡ nợ. Điều này hạn chế nghiêm trọng khả năng đầu tư vào các dự án phát triển và các khoản ngân sách phân bổ cho dịch vụ thiết yếu như chăm sóc sức khỏe hoặc giáo dục. Lý do chính là các nước nghèo phải vay với lãi suất cao gấp 2 đến 4 lần so với các nước phát triển như Mỹ, hoặc cao gấp 6 đến 12 lần so với Đức.

Cấu trúc tài chính quốc tế càng làm trầm trọng thêm tình trạng này vì nó bất đối xứng và không phù hợp với mục đích, bị nắm giữ và hoạt động vì lợi ích của một nhóm nhỏ các bên tham gia. Phân tích của UNDP nhấn mạnh rằng, nếu không tiếp cận tốt hơn với các biện pháp giảm nợ hiệu quả, nhiều quốc gia đang phát triển có nguy cơ rơi vào khủng hoảng khả năng thanh toán dài hạn.

Theo ông Achim Steiner, quản trị viên UNDP, những diễn biến nói trên đang đe dọa dẫn đến một thập kỷ mất mát về tiến trình phát triển đối với những quốc gia nghèo nhất thế giới. Cộng đồng quốc tế không nên đợi đến phút cuối cùng để cung cấp các biện pháp cứu trợ tài chính.

Đánh giá của Diễn đàn Kinh tế Thế giới gần đây nhất nhận định rằng, tình trạng vỡ nợ sẽ gia tăng ở các nền kinh tế đang phát triển trong năm tới. Nhiều chính phủ không chuẩn bị để tạo ra một vùng đệm chống lại bất kỳ sự suy thoái kinh tế toàn cầu nào trong tương lai. Các quốc gia cũng đang phải đối mặt với những thay đổi về mặt cấu trúc kinh tế như nhu cầu an ninh gia tăng, quá trình chuyển đổi năng lượng và những thay đổi về nhân khẩu học, song lại không có đủ kinh phí để đáp ứng sự dịch chuyển này.

Hướng tới Hội nghị quốc tế về tài trợ cho phát triển (FfD4) tại Seville (Tây Ban Nha) vào tháng 6-2025, UNDP kêu gọi các nhà hoạch định ưu tiên 3 cải cách chính đối với chính sách nợ gồm: Khuôn khổ tái cấu trúc nợ hiệu quả và có trật tự hơn - bảo đảm tất cả các quốc gia đang phát triển được tiếp cận khi cần; sáng kiến xóa nợ có hệ thống - nhằm hỗ trợ các quốc gia nghèo nhất phá vỡ vòng luẩn quẩn của tình trạng đầu tư không đủ vào phát triển; giảm chi phí vay quá cao - để cho phép các nước đang phát triển đầu tư vào tăng trưởng dài hạn.

Theo nhận định của nhiều chuyên gia kinh tế, các cuộc đàm phán FfD4 mang đến cơ hội quan trọng để cải cách hệ thống chính sách nợ. Kết quả của quá trình này phải bao gồm các cam kết cụ thể và chiến lược rõ ràng nhằm giải quyết trực tiếp nhu cầu xóa nợ khẩn cấp cho các quốc gia thu nhập thấp.

Hiện tại, việc phát triển một sáng kiến xóa nợ cho các nước đang phát triển là tối quan trọng. Trước hết, ưu tiên sẽ dành cho các quốc gia không thể đầu tư vào phát triển do khó khăn về nợ hoặc do chi phí trả nợ cao và hạn chế về thanh khoản.

Để đạt được sự đồng thuận cao, các nhà tổ chức FfD4 đã kêu gọi Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20) thành lập một nhóm chuyên gia độc lập với đại diện của các quốc gia vay nợ, các chủ nợ, cùng các bên liên quan khác, đề xuất và xây dựng sáng kiến xóa nợ. Nhóm chuyên gia độc lập này cũng tiến hành một quy trình nghiên cứu rộng hơn với các bên liên quan và công khai các khuyến nghị của mình đối với G20.

Theo các chuyên gia UNDP, các diễn đàn như G20 có vai trò quan trọng trong việc định hình giải pháp tài chính dài hạn thúc đẩy các cơ hội tăng trưởng bền vững. Những ưu tiên quan trọng như căng thẳng nợ đang đạt đến điểm tới hạn đòi hỏi phải có hành động táo bạo, ngay lập tức để tạo ra con đường hướng tới tăng trưởng và ổn định cho những quốc gia cần nhất.