“Cuốn phim quay chậm” về cuộc đời bác sĩ Đặng Văn Ngữ

Dưới hình thức tranh truyện với ngôn từ dễ hiểu và hình minh họa sống động, cuốn sách “Đặng Văn Ngữ - Tận hiến cả cuộc đời” kể lại cuộc đời của một trong những nhà khoa học tiêu biểu của Việt Nam trong thế kỷ XX, người đã tận hiến cho sự nghiệp y học, nghiên cứu thành công và sản xuất thuốc kháng sinh penicillin, góp phần to lớn trong việc điều trị cho thương binh và nhân dân trong kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ.

Sinh năm 1910 trong một gia đình khá giả ở kinh thành Huế, ít ai biết rằng, thuở nhỏ, cậu bé Đặng Văn Ngữ từng là học sinh đứng cuối lớp, nhiều lần thi trượt đến nỗi cha cậu phẫn uất toan quyên sinh. Lúc ấy Đặng Văn Ngữ mới thực sự bừng tỉnh, chuyên tâm học hành và tiến bộ rõ rệt từng ngày. Những thành tích Đặng Văn Ngữ đạt được trở thành niềm tự hào của cha mẹ và cả gia tộc. Sau đó, cậu được được gửi ra Hà Nội học Trường Trung học Bảo hộ.

Năm 20 tuổi, chàng thanh niên Đặng Văn Ngữ đã thi đỗ cả hai bằng Tú tài bản xứ và Tú tài Tây, được học bổng vào thẳng Trường Đại học Y Dược Đông Dương. Tại đây, cậu sinh viên Đặng Văn Ngữ say mê nghiên cứu, đắm mình trong các phòng thí nghiệm. Sau khi tốt nghiệp bác sĩ Y khoa và lập gia đình, Đặng Văn Ngữ đứng giữa lựa chọn hoặc ở lại Huế mở bệnh viện tư hoặc ở lại trường làm phụ tá với mức trợ cấp ít ỏi.

Quyết định về công tác tại trường, nỗ lực của bác sĩ Đặng Văn Ngữ đã kết trái ngọt khi ông trở thành giảng viên người Việt đầu tiên, kiêm trưởng phòng thí nghiệm ký sinh trùng của Đại học Y Dược. Với 19 công trình khoa học được công bố, ông được xem là “nhà ký sinh trùng học hàng đầu châu Á”.

Sau đó, thầy giáo trẻ Đặng Văn Ngữ tiếp tục tu nghiệp tại Nhật Bản. Tại đây, ông lao vào nghiên cứu các loại nấm, truy nguyên nguồn gốc bệnh lao, bệnh đường ruột… Trong thời gian đó, quân đội Mỹ đã sử dụng penicillin để chữa bệnh cho quân nhân, nhưng việc điều chế được giữ bí mật tuyệt đối. Và ông đã nghiên cứu, tìm được giống penicillin ở Nhật và được Nhật ứng dụng vào thực tế.

Cách mạng Tháng Tám thành công, Việt Nam giành được độc lập nhưng tình hình trong nước vẫn vô cùng rối ren. Nghe theo tiếng gọi của Tổ quốc, giáo sư Đặng Văn Ngữ quyết tâm trở về quê hương, mang theo vật bất li thân là những ống nghiệm chứa mầm penicillin. Trong bối cảnh thuốc men, đặc biệt là kháng sinh chống nhiễm khuẩn vô cùng khan hiếm, chỉ bằng những vật dụng vô cùng thô sơ như ống tre, ống nứa, ông đã chế tạo được liều penicillin đầu tiên. Từ đây, các chế phẩm penicillin đã được sản xuất và chuyển ra tiền tuyến, kịp thời cứu chữa các thương binh Việt Nam.

Sau ngày giải phóng, giáo sư Đặng Văn Ngữ trở thành người sáng lập và là Viện trưởng đầu tiên của Viện Sốt rét, Ký sinh trùng và Côn trùng Việt Nam. Ông cùng đồng nghiệp đã nghiên cứu kết hợp nhiều biện pháp phòng, chống bệnh sốt rét và cuối cùng đã khống chế được ở miền Bắc. Ông lãnh đạo một đoàn cán bộ của Viện vượt Trường Sơn vào miền Tây Thừa Thiên, lập trạm nghiên cứu tìm vắc xin chống sốt rét ngay tại chiến trường miền Nam. Tiếc thay, công việc vừa bắt đầu thì một trận bom B52 rải thảm của Mỹ làm cả trạm hy sinh. Đó là ngày 1-4-1967, khi ấy, Giáo sư Đặng Văn Ngữ mới 57 tuổi.

Với lời kể ngắn gọn, súc tích của nhà báo Nguyễn Như Mai cùng tranh minh họa sinh động của họa sĩ Nguyễn Hoàng Tấn, cuộc đời của bác sĩ Đặng Văn Ngữ hiện lên như một cuốn phim quay chậm. Cuốn sách “Đặng Văn Ngữ - Tận hiến cả cuộc đời” nằm trong bộ sách “Danh nhân khoa học Việt Nam” của NXB Kim Đồng.