Báo chí trong "kỷ nguyên AI"

Mùa xuân luôn gắn liền với hình ảnh vạn vật sinh sôi, và trong lĩnh vực truyền thông, sức sống ấy hiện diện dưới hình hài của trí tuệ nhân tạo (AI). Nhiều tòa soạn, đài truyền hình, trang tin điện tử đang chứng kiến sự chuyển giao mạnh mẽ từ AI.

Thách thức của báo chí thời AI

Báo chí trong kỷ nguyên AI đã bắt đầu bùng nổ bởi lẽ công nghệ này khiến dòng chảy tin tức trở nên tức thời và cá nhân hóa. Việc AI có thể tự động viết bản tin, thậm chí biên tập các văn bản phức tạp mở ra cơ hội giảm tải thao tác thủ công, giúp nhà báo dồn sức khai thác chiều sâu câu chuyện. Sự kết hợp giữa tinh hoa truyền thống và sức mạnh công nghệ đã tạo nên một “bước ngoặt” - nơi báo chí sẵn sàng thay đổi để tồn tại và phát triển.

Tuy nhiên, đi kèm cơ hội là hàng loạt câu hỏi: Nền báo chí Việt Nam đã đủ linh hoạt để tiếp nhận AI như một trợ thủ đắc lực, hay vẫn loay hoay trong vòng xoáy biến đổi? Liệu ngành báo đã sẵn sàng cho cuộc chuyển mình mạnh mẽ này, hay còn những rào cản vô hình cản bước tiến tương lai?

Bước vào kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo, báo chí đón nhận luồng sinh khí mới trong dịp xuân về. AI không chỉ giảm thiểu công đoạn lặp lại trong thu thập và xử lý dữ liệu, mà còn tự động phác thảo bản tin sơ bộ. Nhờ đó, phóng viên có thêm thời gian tập trung cho các bài phân tích chuyên sâu, khám phá khía cạnh nhân văn hay câu chuyện hậu trường đầy cảm xúc, nâng cao chất lượng nội dung và tối ưu quy trình làm việc.

Hơn nữa, AI thúc đẩy trải nghiệm cá nhân hóa. Vào dịp Tết, độc giả dễ dàng tiếp cận những bài viết phù hợp sở thích - từ phong tục truyền thống, ẩm thực ngày xuân đến ứng dụng công nghệ mới... Sự kết hợp giữa giá trị bản sắc và công nghệ hiện đại gia tăng tính hấp dẫn, đồng thời thể hiện sự quan tâm riêng của mỗi tòa soạn đến từng người đọc. Trong bối cảnh tin giả lan truyền nhanh chóng, hệ thống AI hỗ trợ xác thực nguồn tin, sàng lọc nội dung sai lệch, góp phần củng cố uy tín của báo chí chính thống.

Bên cạnh đó, AI mở ra những mô hình truyền thông đột phá như thực tế ảo (VR), thực tế tăng cường (AR). Độc giả không chỉ đọc tin, mà còn tương tác, cảm nhận không khí Tết qua những thước phim 3D hay bài phóng sự đa chiều. Sự hòa quyện giữa truyền thống và hiện đại làm cho mỗi bài báo trở nên sống động, giàu tính nhân văn. Với sự hỗ trợ của AI, báo chí được tiếp thêm năng lượng, vươn tầm cao mới, mang lại trải nghiệm trọn vẹn, đậm sắc xuân cho độc giả.

Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nhấn mạnh: “Nhiệm vụ của tờ báo là tuyên truyền cổ động, huấn luyện, giáo dục và tổ chức dân chúng để đưa dân chúng đến mục đích chung”. Việc ứng dụng AI trong báo chí không chỉ giúp nâng cao chất lượng thông tin, mà còn thực hiện sứ mệnh cao cả mà Người đã đề ra.

Một là, trí tuệ nhân tạo mang đến nhiều cơ hội nhưng cũng đặt báo chí trước những thách thức lớn. Đầu tiên, tin giả và nội dung sai lệch được AI tạo ra ngày càng tinh vi, đặc biệt là qua công nghệ deepfake. Những video và âm thanh giả mạo với độ chân thực cao đòi hỏi báo chí phải tăng cường vai trò “người gác cổng” để bảo vệ niềm tin của độc giả.

Hai là, ranh giới giữa tự động hóa và biên tập thủ công đặt ra vấn đề về đạo đức và tính minh bạch. AI có thể phân tích dữ liệu và gợi ý nội dung, nhưng quyết định cuối cùng vẫn thuộc về con người. Nhà báo cần bảo vệ quyền riêng tư và giữ vững bản sắc cùng trách nhiệm xã hội.

Ba là, về nhân lực, phóng viên và biên tập viên cần được đào tạo kỹ năng về dữ liệu và công nghệ mới để chủ động đón đầu làn sóng AI.

Cuối cùng, mô hình kinh doanh truyền thống của báo chí đang chịu áp lực từ các nền tảng công nghệ lớn, buộc phải tái cấu trúc để cạnh tranh.

Hiện nay, Việt Nam đang thực hiện việc sắp xếp, tinh gọn các cơ quan báo chí thuộc Chính phủ và bộ, ngành. Trong bước chuyển quan trọng này, báo chí không thể chỉ chờ đợi thuận lợi. Chính những thử thách sẽ rèn luyện bản lĩnh, giúp báo chí hoàn thiện và xứng đáng với niềm tin của độc giả.

Mùa xuân hy vọng về tương lai báo chí

Ở nhiều quốc gia phát triển, báo chí đã từng bước áp dụng AI vào quy trình làm tin - điển hình là các tòa soạn lớn như The Washington Post, Reuters... Họ triển khai hệ thống tự động viết tin nhanh, giúp cập nhật sự kiện theo thời gian thực mà vẫn duy trì tính chính xác. Bài học rút ra là: AI chỉ hỗ trợ chứ không thay thế hoàn toàn khâu biên tập và kiểm duyệt của con người. Ngoài ra, công tác đào tạo nhân lực cũng cần được đầu tư nghiêm túc; phóng viên được trang bị kỹ năng về phân tích dữ liệu, khai thác công nghệ, kết hợp kỹ thuật kể chuyện truyền thống.

Đối với Việt Nam, báo chí có cơ hội học tập mô hình quốc tế nhưng cần linh hoạt điều chỉnh. Quan trọng nhất là xây dựng chiến lược ứng dụng AI phù hợp với đặc thù thị trường, văn hóa và hành lang pháp lý. Tòa soạn nên bắt đầu với từng bước nhỏ, từ phân tích dữ liệu độc giả đến thử nghiệm công cụ hỗ trợ viết bài. Tiếp theo, cần ưu tiên đào tạo chuyên sâu cho phóng viên, biên tập viên về công nghệ dữ liệu, kỹ năng kiểm chứng thông tin qua AI.

Hơn nữa, việc liên kết giữa báo chí và doanh nghiệp công nghệ hoặc viện nghiên cứu là hướng đi đầy triển vọng. Sự cộng hưởng nguồn lực sẽ giúp báo chí thiết kế lại công việc và sự phát triển vai trò, tối ưu quy trình kiểm chứng, quản trị nội dung, đồng thời bảo toàn tính nhân văn. AI sẽ trở thành bàn đạp để báo chí Việt Nam vươn xa, tăng uy tín trong thời đại số.

Trên nền tảng đổi mới ấy, việc nắm bắt kinh nghiệm thành công ở nước ngoài, mạnh dạn áp dụng phù hợp bối cảnh trong nước, kết hợp với trí tuệ Việt sẽ tạo nên bản sắc riêng. Hành trình chuyển mình không chỉ dừng ở công nghệ, mà còn đòi hỏi sự nỗ lực bền bỉ, nhằm đưa báo chí Việt thăng hoa trong kỷ nguyên AI.

Dịp Tết Nguyên đán 2025 báo hiệu giai đoạn chuyển giao đầy cảm hứng. AI không còn là viễn cảnh xa vời, mà trở thành công cụ cốt lõi, giúp báo chí bứt phá giới hạn. Quan trọng nhất, con người vẫn giữ vai trò chèo lái, định hướng cách triển khai AI sao cho hài hòa với giá trị đạo đức và văn hóa.

Thông qua quá trình kết hợp giữa nền tảng công nghệ và bản sắc dân tộc, báo chí Việt có thể chuyển mình mạnh mẽ, tiến tới mô hình truyền thông hiện đại, giàu trải nghiệm. Tinh thần mùa xuân chính là sự khởi đầu, là lời cam kết đổi mới, đồng hành cùng công chúng trong từng dòng tin, từng sự kiện. Hãy tin rằng, với AI như “người bạn đồng hành”, báo chí sẽ tỏa sáng hơn, vun đắp niềm tin xã hội và tạo nên hành trang vững vàng cho năm mới.

Đào Trung Thành
Phó Viện trưởng Viện Công nghệ Blockchain và Trí tuệ nhân tạo (ABAII)