"Xanh hóa" ngay từ nhận thức
Chuyển đổi kinh tế xanh đang trở thành xu hướng tất yếu, là ưu tiên trong định hướng phát triển của nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam.
Câu hỏi đặt ra là để bắt kịp xu hướng, gắn với định hướng của Luật Thủ đô 2024, Hà Nội sẽ chuyển đổi xanh như thế nào và bắt đầu từ đâu?
Yêu cầu bức thiết
Là doanh nghiệp hàng đầu của ngành dệt may Việt Nam, những năm qua, Tổng Công ty May 10 - CTCP đã xác định xanh hóa và phát triển bền vững là những tiêu chí cạnh tranh hàng đầu để tiếp tục thâm nhập các thị trường lớn, như Hoa Kỳ, Liên minh châu Âu, Nhật Bản... Xanh hóa được May 10 triển khai thông qua đầu tư thiết bị sản xuất hiện đại, hệ thống năng lượng mặt trời, điện áp mái và liên kết chuỗi sản xuất nguyên liệu tái chế... Năm 2024 là năm May 10 chuyển đổi xanh mạnh mẽ nhất, khi 90% lò đốt than được thay thế bằng lò đốt viên nén biomass, tiến tới giảm phát thải 20.000 tấn carbon ra môi trường trong năm 2025. Doanh nghiệp cũng hướng tới phủ kín điện mặt trời áp mái trên toàn bộ khối nhà tại các đơn vị...
"Xanh hóa sản xuất không còn là việc muốn hay không mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc, để doanh nghiệp hướng tới xuất khẩu bền vững" - Tổng Giám đốc Tổng Công ty May 10 - CTCP Thân Đức Việt nhấn mạnh.
Cùng với May 10, các doanh nghiệp Việt Nam đang tích cực chuyển đổi sản xuất theo hướng xanh và bền vững bởi giảm phát thải, chống biến đổi khí hậu đang là yêu cầu bức thiết của toàn cầu. Thực hiện mục tiêu này, các quốc gia ban hành loạt chính sách, như “Thỏa thuận xanh châu Âu”, “Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon”, “Kế hoạch hành động kinh tế tuần hoàn” hay “Chiến lược đa dạng sinh học đến năm 2030”...
Hơn thế, người tiêu dùng thế giới, nhất là tại các quốc gia đối tác thương mại hàng đầu của Việt Nam như Mỹ, Liên minh châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc... ngày càng ưu tiên và sẵn sàng chi trả cho những sản phẩm xanh hơn, sạch hơn, nhằm góp phần bảo vệ môi trường.
Trước xu thế toàn cầu, Việt Nam đã cam kết đạt mức phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050 tại Hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26).
Chính phủ đã tích cực chuyển đổi để nền kinh tế có tương lai xanh hơn thông qua ban hành Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2011 - 2020 và tầm nhìn đến năm 2050, Kế hoạch hành động quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 - 2030 hay phê duyệt Đề án phát triển kinh tế tuần hoàn năm 2022. Bên cạnh đó, thị trường tín chỉ carbon dự kiến sẽ thí điểm vào năm 2025 và chính thức vận hành năm 2028 nhằm khuyến khích các doanh nghiệp và tổ chức giảm phát thải khí CO₂ thông qua cơ chế mua bán tín chỉ carbon.
Thời gian qua, Hà Nội đã nỗ lực thúc đẩy tăng trưởng xanh với nhiều mục tiêu và giải pháp cụ thể thông qua các chương trình, đề án, kế hoạch. Tiêu biểu là Kế hoạch triển khai Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh thời kỳ 2011 - 2020, tầm nhìn 2050; Kế hoạch hành động tăng trưởng xanh của thành phố đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Thành phố đặt mục tiêu phát triển kinh tế nhanh, bền vững, nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực, giảm phát thải khí nhà kính. Đến năm 2025, Hà Nội trở thành thành phố đi đầu trong xây dựng đô thị tăng trưởng xanh.
Báo cáo của Sở Công Thương Hà Nội cũng cho thấy nhiều nỗ lực chuyển đổi sản xuất xanh theo hướng sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, đồng thời đẩy mạnh phát triển năng lượng tái tạo, thúc đẩy sản xuất và tiêu dùng bền vững... Theo đó, ngành Công Thương Hà Nội đã tư vấn, hỗ trợ áp dụng, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả cho các cơ sở sản xuất công nghiệp, các tòa nhà thương mại - dịch vụ trên địa bàn; hỗ trợ kỹ thuật đánh giá sản xuất sạch hơn cho các cơ sở sản xuất công nghiệp, kinh doanh thương mại, dịch vụ trong lĩnh vực công thương, cơ sở công nghiệp nông thôn; khảo sát, thống kê, xây dựng Báo cáo kiểm kê khí nhà kính cho thành phố Hà Nội với một số lĩnh vực. Đáng chú ý, Hà Nội đã lắp đặt và vận hành ổn định 2.080 hệ thống điện mặt trời mái nhà có đấu nối lưới, tổng công suất lắp đặt là 33,27MWp. Thành phố cũng đã đưa dự án Nhà máy Điện rác Sóc Sơn vào vận hành 2/3 tổ máy, tổng công suất phát lên lưới 60/90MW; triển khai đầu tư xây dựng dự án Nhà máy Điện rác Seraphin, công suất phát điện 37MW.
“Với những giải pháp nêu trên, Thành phố Hà Nội hướng tới là một trong những địa phương đi đầu về chuyển dịch năng lượng, phát triển bền vững" - ông Nguyễn Đình Thắng Phó Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội cho biết.
Đưa Hà Nội trở thành hình mẫu tiên phong
Với định hướng phát triển đô thị thông minh - xanh - sạch - đẹp - an toàn, chuyển đổi xanh nền kinh tế được đặt ra như một yêu cầu cấp bách. Đặc biệt, Luật Thủ đô sửa đổi 2024 có hiệu lực từ năm 2025 đã “mở lối” cho chuyển đổi xanh với các quy định tại Điều 28, Chương III. Theo đó quy định “quản lý và bảo vệ môi trường Thủ đô được thực hiện theo nguyên tắc phát triển bền vững, phát triển kinh tế tuần hoàn và chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu”.
Chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong cho rằng, Luật Thủ đô sửa đổi là căn cứ pháp lý quan trọng để Hà Nội đột phá trong xây dựng giải pháp đặc thù nhằm hỗ trợ tăng trưởng xanh và phát triển bền vững.
Còn theo TS Nguyễn Thường Lạng (Đại học Kinh tế quốc dân), Luật Thủ đô sửa đổi đã cập nhật kịp thời các yêu cầu của chuyển đổi xanh và cam kết quốc tế nhằm giảm phát thải ròng về 0 năm 2050. Đây là bước tiến trong hoàn thiện thể chế ở Thủ đô và cho thấy quyết tâm chính trị rất cao để thúc đẩy chuyển đổi xanh. Nhận thức về chuyển đổi xanh vì thế sẽ được chuyển biến mạnh mẽ cả ở cấp chính quyền thành phố, cơ quan quản lý, doanh nghiệp và từng người dân.
Hành lang pháp lý đã thông thoáng, đây là cơ hội để Thủ đô Hà Nội chuyển đổi xanh và phát triển bền vững hơn. Song để “mở khóa” tiềm năng của Thủ đô, TS Nguyễn Thường Lạng cho rằng, cần bắt đầu từ việc nâng cao nhận thức, tăng cường thông tin, tuyên truyền rộng rãi về quá trình này. Cùng đó, cần phân loại xanh trên địa bàn thành phố, đặc biệt với các ngành vận tải, xây dựng và các cơ sở sản xuất sử dụng nhiều hóa chất, nguyên - nhiên - liệu, các làng nghề truyền thống.
“Đẩy mạnh kiểm kê khí nhà kính để đánh giá đúng thực trạng chuyển đổi sản xuất xanh; xây dựng mô hình và quy định sản xuất xanh khoa học để công bố, tập huấn và áp dụng rộng rãi” - TS Nguyễn Thường Lạng nêu giải pháp.
Chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong nhấn mạnh tới việc tái cơ cấu kinh tế, trong đó thí điểm và nhân rộng các mô hình khu công nghiệp, cụm công nghiệp xanh và thương mại xanh, gắn với phát triển kinh tế tuần hoàn, phát triển ngành công nghiệp môi trường, sản xuất và tiêu dùng bền vững. Ông Nguyễn Minh Phong cũng lưu ý, Thành phố cần đẩy nhanh quá trình tham gia và phát triển thị trường tín chỉ carbon cho các doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp tham gia chuỗi cung ứng quốc tế. Tập trung hỗ trợ các làng nghề thay đổi công nghệ sản xuất, tiết kiệm năng lượng...
Ở góc độ doanh nghiệp, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Hà Nội Nguyễn Hoàng đề xuất, Hà Nội cần nghiên cứu kỹ 17 mục tiêu phát triển bền vững của Liên hợp quốc và mô hình một số Thủ đô của châu Á, Bắc Âu... đưa ra một chương trình, hình mẫu mà vẫn mang “chất riêng” cho mình.
Rõ ràng, chuyển đổi xanh đã dần “ngấm sâu” vào nền kinh tế và mỗi doanh nghiệp. Vấn đề đặt ra là cần hành động thế nào để quá trình đó vận hành đúng hướng, đem đến hiệu quả thiết thực, bảo đảm vừa phát triển kinh tế vừa giữ gìn hành tinh xanh. Với Hà Nội, các cơ quan quản lý sẽ hành động quyết liệt hơn, nhằm chuyển đổi sản xuất xanh toàn diện, thực chất và sáng tạo từ các doanh nghiệp của Thủ đô, giảm thiểu sản xuất "nâu" và sản xuất "đen", đưa Hà Nội trở thành hình mẫu tiên phong đáng tự hào về sản xuất xanh. Lợi thế để Hà Nội chuyển đổi xanh còn là hầu hết các doanh nghiệp lớn đều mong muốn đi đầu trong xây dựng mô hình, quy trình, công nghệ sản xuất xanh. Các doanh nghiệp đều nhận thức đầy đủ nhu cầu này nếu không muốn bị bỏ lại phía sau trong giai đoạn phát triển mới.