Thỏa thuận ngừng bắn Israel - Hezbollah: Bước ngoặt giảm căng thẳng trong khu vực

"Tôi vui mừng thông báo rằng các bên đã chấp nhận đề xuất của Mỹ nhằm chấm dứt cuộc xung đột tàn khốc giữa Israel và Hezbollah", Tổng thống Mỹ Joe Biden đã thông báo về thỏa thuận ngừng bắn giữa Israel và Hezbollah, đồng thời nhấn mạnh rằng, thỏa thuận được thiết kế để "chấm dứt thù địch vĩnh viễn".

Thỏa thuận dài 5 trang, gồm 13 mục, với điều khoản quan trọng nhất là chấm dứt giao tranh. Lệnh ngừng bắn giữa Israel và Hezbollah sẽ bắt đầu lúc 4h sáng 27-11 (giờ địa phương). Trong đó, Israel "ngừng thực hiện bất kỳ hoạt động quân sự nào đối với lãnh thổ Lebanon, bao gồm cả các mục tiêu dân sự, quân sự và các cơ quan nhà nước của Lebanon, trên bộ, trên biển và trên không". Các nhóm vũ trang ở Lebanon, tức Hezbollah và các đồng minh của nhóm này, cũng sẽ chấm dứt hoạt động quân sự chống lại Israel.

Thỏa thuận cũng nêu rõ, quân đội Israel sẽ rút khỏi miền Nam Lebanon trong vòng 60 ngày. Hezbollah cũng rời khỏi các vị trí ở miền Nam Lebanon để di chuyển về phía Bắc sông Litani, cách biên giới Israel khoảng 30km về phía Bắc. Theo nguồn tin Lebanon, đây sẽ là hoạt động không công khai và các cơ sở quân sự của nhóm này "sẽ bị tháo dỡ". Tuy nhiên, các nhà quan sát nhận định, chưa thể khẳng định việc lực lượng này sẽ tự tháo dỡ hay sẽ mang theo vũ khí khi rút đi. Về phần mình, quân đội Lebanon sẽ triển khai khoảng 5.000 binh sĩ đến phía Nam sông Litani, bao gồm 33 chốt dọc biên giới với Israel.

Việc đạt được thỏa thuận ngừng bắn là một tín hiệu tích cực đối với tình hình khu vực Trung Đông. Bởi lẽ, giao tranh giữa Israel và Hezbollah đến nay đã làm hơn 3.500 người Lebanon và 75 thường dân Israel thiệt mạng. Khoảng 60.000 người Israel đã phải di dời khỏi khu vực biên giới Israel - Lebanon kể từ ngày 8-10-2023 khi Hezbollah bắt đầu bắn tên lửa vào miền Bắc Israel trong động thái thể hiện sự ủng hộ Hamas tại Dải Gaza. Tuy nhiên, việc có thể duy trì thực thi thỏa thuận lại là một câu chuyện khác.

Rủi ro trước hết đến từ khả năng tuân thủ và sự kiềm chế của các bên. Phía Israel khẳng định, quân đội nước này sẽ tiếp tục tấn công lực lượng Hezbollah nếu phát hiện các mối đe dọa an ninh, bao gồm cả việc chuyển giao vũ khí và thiết bị quân sự cho Hezbollah. Theo Thủ tướng Benjamin Netanyahu, máy bay không người lái của Israel sẽ theo dõi lãnh thổ Lebanon, dù đây là điều các quan chức Lebanon kịch liệt phản đối. Quân đội Israel còn cảnh báo, người dân ở miền Nam Lebanon không đến gần các vị trí của Israel sau khi thỏa thuận ngừng bắn có hiệu lực. Tất cả những lằn ranh mong manh trên cho thấy, chỉ một động thái nhỏ có thể khiến xung đột bùng phát trở lại bất kỳ lúc nào. Bởi ngay trước khi thỏa thuận ngừng bắn được công bố, Israel vẫn tiếp tục không kích thủ đô Beirut và các khu vực khác của Lebanon, còn Hezbollah vẫn bắn rocket vào Israel.

Việc thực thi thỏa thuận cũng liên quan tới bức tranh địa chính trị khu vực. Theo Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, thỏa thuận ngừng bắn với Hezbollah sẽ cho phép Israel tập trung vào mối đe dọa từ Iran, bổ sung nguồn cung cấp vũ khí đã cạn kiệt và cho quân đội nghỉ ngơi, đồng thời cô lập Hamas ở Dải Gaza. Về phần mình, lãnh đạo Hezbollah tuyên bố chấp nhận thỏa thuận ngừng bắn nếu Israel ngừng tấn công Lebanon và tôn trọng chủ quyền của quốc gia này. Tuy nhiên, các nhà phân tích đánh giá, không có gì bảo đảm Hezbollah không có phản ứng mới khi các đồng minh của họ bị đe dọa.

Trước nhiều rủi ro tiềm ẩn, rõ ràng việc thiết lập một cơ chế giám sát hiệu quả và bền vững để bảo đảm thực thi thỏa thuận ngừng bắn là rất quan trọng. Về vấn đề này, Phó Chủ tịch Quốc hội Lebanon Elias Bou Saab cho biết, cơ chế 3 bên hiện có giữa Lực lượng gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc tại miền Nam Lebanon (UNIFIL), quân đội Lebanon và quân đội Israel sẽ được mở rộng bao gồm cả Mỹ và Pháp, với Washington giữ vai trò chủ trì. Trước đó, tuyên bố chung của Tổng thống Mỹ Joe Biden và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron từng khẳng định, hai nước sẽ hợp tác để bảo đảm thỏa thuận được thực hiện đầy đủ.

Nhìn chung, dù viễn cảnh hòa bình lâu dài còn mong manh, nhưng một lệnh ngừng bắn giữa Israel và Hezbollah lúc này rất đáng ghi nhận. Bởi lẽ, động thái này tạo ra khoảng trống thuận lợi cho nỗ lực đàm phán tiến tới chấm dứt hoàn toàn tiếng súng, cũng như mở rộng các hoạt động hỗ trợ cho đời sống của hàng triệu người dân bị ảnh hưởng trong khu vực.