Văn học Việt Nam từ năm 1975: Mở rộng biên độ, hòa nhịp cùng dòng chảy thế giới

Hội nghị do Hội Nhà văn Việt Nam và Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương tổ chức.

Phát biểu khai mạc hội nghị, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam nhận định, trong 50 năm qua, những bước ngoặt lịch sử của đất nước đã tác động mạnh đến sự phát triển của văn học Việt Nam.

Bước ngoặt thứ nhất bắt đầu từ sau ngày 30-4-1975, các tác giả vẫn tiếp tục viết về chiến tranh nhưng với một cách tiếp cận mới và một bút pháp mới. Bởi vậy, đề tài về chiến tranh được khai thác từ nhiều góc độ, nhiều cung bậc, mang lại cái nhìn đa chiều về chiến tranh nhưng vẫn tập trung vào sự hy sinh, khát vọng lớn lao của một dân tộc cho độc lập tự do, thống nhất đất nước. Bên cạnh các nhà văn quen thuộc viết về chiến tranh là một thế hệ các nhà văn trẻ không trải qua chiến tranh nhưng viết bằng một cái nhìn trung thực với lịch sử và cảm xúc.

Bước ngoặt thứ hai là công cuộc đổi mới của Đảng được tiến hành trên mọi lĩnh vực đời sống xã hội, mở ra một biên độ rất rộng về đề tài, đối tượng, bút pháp và tư tưởng; có những tác phẩm đóng góp thực sự vào một tầm cao mới của văn học Việt Nam.

Bước ngoặt thứ ba là khi Việt Nam hội nhập quốc tế. Văn học Việt Nam đã có những bước đi chung trong dòng chảy của thế giới và cũng từ đó, một xu thế mới của văn học Việt Nam đã xuất hiện.

Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều khẳng định, hội nghị mang tới một cái nhìn khoa học, có tính lịch sử, tổng kết cũng như phác thảo diện mạo văn học Việt Nam trong những thập niên tới của đất nước. “Hội nghị một lần nữa khẳng định và tôn vinh những giá trị đã có của văn học Việt Nam 50 năm qua, đồng thời cũng là sự chào đón một thời đại mới của văn học Việt Nam như chúng ta từng chờ đợi”, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều nhấn mạnh.

Ở góc độ lý luận, phê bình văn học, PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ, Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật trung ương nhận định, 50 năm qua, văn học Việt Nam đã nắm bắt được dòng mạch chính là chủ nghĩa yêu nước và nhân văn, gắn bó với dân tộc, nỗ lực phản ánh chân thật cuộc sống đấu tranh cách mạng và lao động sáng tạo của nhân dân; có nhiều tác phẩm về đề tài lịch sử, chiến tranh cách mạng và những vấn đề thời sự của đất nước.

Về định hướng phát triển trong văn học trong thời kỳ mới, PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ cho rằng, cần tăng cường đổi mới nhận thức về bản chất, đặc trưng của văn học; vai trò, sứ mệnh của lý luận, phê bình văn học trên nền tảng mỹ học Mác-Lênin, đường lối văn nghệ của Đảng, tư tưởng Hồ Chí Minh, kết hợp hài hòa việc kế thừa tinh hoa văn học dân tộc và tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại.

Bên cạnh đó, PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ cũng nhận định, cần chăm lo phát triển, bồi dưỡng đội ngũ, chú trọng phát hiện tài năng, tôn trọng quyền tự do sáng tạo, khuyến khích sự tìm tòi, đổi mới của các nhà lý luận, phê bình; tăng cường giao lưu hợp tác quốc tế, chú trọng “đầu vào” và “đầu ra” trong tiếp nhận và quảng bá văn học, coi đây là cách thức hiệu quả để văn học Việt Nam tiến ra thế giới một cách hiệu quả. PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ còn đề cập đến việc nâng cao ý thức trách nhiệm và đạo đức nghề nghiệp của các cây bút lý luận, phê bình; đổi mới thể chế quản lý văn hóa nghệ thuật, nâng cao trình độ và năng lực của đội ngũ quản lý...

Hội nghị lý luận, phê bình văn học lần thứ V “50 năm văn học Việt Nam từ 1975: Thành tựu và xu thế” có 43 tham luận, với sự tham gia của nhiều nhà văn, nhà thơ, nhà lý luận, phê bình văn học uy tín.

Tại hội nghị, các đại biểu đã đưa ra những phân tích, đánh giá về văn học Việt Nam đồng hành cùng sự phát triển của đất nước; dấu ấn của từng thể loại, đề tài văn học trong 50 năm qua; các thế hệ nhà văn sau năm 1975; văn học trước hiện thực mới hôm nay; dịch văn học trong hành trình quảng bá đất nước, con người Việt Nam; dòng chảy của nhà văn trẻ hiện nay…

Bên cạnh những thành tựu, các đại biểu cũng chỉ ra những hạn chế của văn học Việt Nam thời gian qua và đưa ra những giải pháp để phát triển văn học cũng như dự báo xu hướng thời gian tới. Đó là việc quan tâm, đầu tư vào những người cầm bút; tăng cường mở rộng giao lưu văn hóa quốc tế để mạnh đẩy mạnh hơn nữa tiến trình hội nhập, đưa văn học Việt Nam nhanh chóng bắt kịp tư duy, nhịp điệu của nghệ thuật hiện đại thế giới.