Bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hóa: Ưu tiên nguồn lực cho các hoạt động trọng tâm, trọng điểm

Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Di sản văn hóa (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo rà soát, chỉnh lý các quy định về chính sách của Nhà nước trong hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa theo hướng có trọng tâm, trọng điểm, phù hợp với yêu cầu của thực tiễn và tính đặc thù của từng loại hình di sản văn hóa.

Theo đó, dự thảo Luật quy định ưu tiên bố trí ngân sách nhà nước cho một số hoạt động có tính đặc thù; biện pháp bảo vệ và phát triển tiếng nói, chữ viết của các dân tộc Việt Nam; nguồn nhân lực quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa; đào tạo, tập huấn, bồi dưỡng kiến thức về bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa; điều kiện bảo đảm cho hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa, trong đó có nguồn lực Nhà nước, xã hội hóa và các điều kiện khác.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho biết, quy định Quỹ bảo tồn di sản văn hóa tại dự thảo Luật đã được rà soát, chỉnh lý, hoàn thiện theo hướng: Quỹ chỉ hỗ trợ kinh phí cho một số hoạt động trọng tâm, trọng điểm. Đồng thời, bổ sung quy định Chủ tịch UBND cấp tỉnh căn cứ vào tình hình thực tế về yêu cầu, khả năng huy động nguồn lực, tính hiệu quả, khả thi để thành lập quỹ này ở địa phương.

Về sửa chữa, cải tạo, xây dựng công trình trong khu vực bảo vệ di tích, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp thu, chỉ đạo chỉnh lý dự thảo Luật theo hướng: Trong khu vực bảo vệ I của di tích, chỉ được sửa chữa, cải tạo, xây dựng công trình trực tiếp phục vụ bảo vệ và phát huy giá trị di tích; sửa chữa, cải tạo, xây dựng lại nhà ở riêng lẻ trên cơ sở hiện trạng nhà ở riêng lẻ đã có và phải bảo đảm nguyên trạng về mặt bằng, không gian của các yếu tố gốc cấu thành di tích. Đối với khu vực bảo vệ II, cho phép sửa chữa, cải tạo, xây dựng công trình trực tiếp phục vụ bảo vệ và phát huy giá trị di tích; nhà ở riêng lẻ; công trình kinh tế - xã hội; bổ sung quy định các yêu cầu cần phải bảo đảm khi thực hiện sửa chữa, cải tạo, xây dựng các công trình, nhà ở riêng lẻ tại các khu vực bảo vệ di tích.

Thảo luận tại phiên họp, về dự án đầu tư xây dựng, sửa chữa, cải tạo nhà ở riêng lẻ, đại biểu Dương Văn Phước (Đoàn Quảng Nam) và đại biểu Phạm Văn Hòa (Đoàn Đồng Tháp) phân tích, dự thảo luật quy định việc sửa đổi, cải tạo, xây dựng nhà ở riêng lẻ trong khu vực bảo vệ di tích phải thực hiện theo quy định về quy hoạch, bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích. Tuy nhiên, các quy định này chỉ áp dụng cho dự án do Nhà nước làm chủ đầu tư, chưa có quy định cụ thể cho nhà ở riêng lẻ của người dân. Việc đưa nhà ở của người dân vào quy hoạch và thực hiện các thủ tục lập dự án sẽ gây nhiều khó khăn, tốn nhiều thời gian và kinh phí, có thể dẫn đến phản ứng tiêu cực của chủ di tích. Do đó, các đại biểu đề nghị có quy định cụ thể về dự án đầu tư xây dựng, sửa chữa, cải tạo nhà ở riêng lẻ trong khu vực bảo vệ di tích.

Về trách nhiệm của Nhà nước trong bảo vệ di sản văn hóa, đại biểu Thạch Phước Bình (Đoàn Trà Vinh) cho rằng, dự thảo Luật đã thể hiện rõ vai trò, trách nhiệm chủ đạo của Nhà nước trong việc bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa. Tuy nhiên, cần làm rõ hơn trách nhiệm của Nhà nước về quản lý nguồn lực tài chính cho các hoạt động bảo vệ di sản, trong đó, quy định rõ việc phân bổ ngân sách và huy động các nguồn lực xã hội từ các tổ chức phi chính phủ, tư nhân và cộng đồng để tăng cường nguồn lực cho công tác này.

Đại biểu - Thượng tọa Thích Đức Thiện (Đoàn Điện Biên) cho rằng, việc thành lập Quỹ bảo tồn di sản văn hóa là rất cần thiết. Để Quỹ hoạt động hiệu quả, đại biểu cho rằng, cần có các cơ chế, chính sách đặc thù như miễn giảm thuế, phí cho các tổ chức, cá nhân tham gia đóng góp cho quỹ, nhằm thu hút nguồn lực xã hội hóa cho hoạt động của quỹ. Bên cạnh đó, quá trình quản lý, điều hành và sử dụng quỹ cần rõ ràng, công khai, minh bạch để tạo niềm tin cho các nhà tài trợ; quỹ cần phối hợp chặt chẽ với Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia, các chuyên gia trong việc thực hiện quy trình trùng tu, tôn tạo, bảo đảm tối đa các giá trị gốc của di tích.