Nguồn cung khí đốt Nga:Yếu tố quan trọng trong cán cân năng lượng châu Âu
Tổng thống Volodymyr Zelensky vừa tuyên bố, quân đội Ukraine đã kiểm soát hoàn toàn thị trấn chiến lược Sudzha ở khu vực Kursh - là điểm trung chuyển khí đốt quan trọng từ Nga sang châu Âu.
Tuy nhiên, cả Kiev và Mátxcơva đều không có ý định ngăn chặn dòng chảy này qua trạm tiếp nhận Sudzha. Điều đó cho thấy, bất chấp những nỗ lực của Liên minh châu Âu (EU) nhằm giảm sự phụ thuộc vào khí đốt của Nga, nguồn cung từ xứ Bạch dương vẫn là một phần quan trọng đối với EU.
Cuộc tấn công của Ukraine vào khu vực Kursk của Nga được coi là lớn nhất kể từ khi xung đột Nga - Ukraine bùng phát gây ra mối đe dọa đối với tuyến cung cấp khí đốt chính từ Nga tới EU.
Dẫu vậy, dòng khí đốt vẫn chảy dù Ukraine có thể cắt đứt bất cứ lúc nào. Theo đơn vị vận hành hệ thống truyền tải của Ukraine, ngày 13-8, 42,4 triệu mét khối khí đốt đã được lên kế hoạch đi qua trạm Sudzha. Con số này gần bằng mức trung bình trong 30 ngày qua.
Khí đốt tự nhiên từ các mỏ ở Tây Siberia qua các đường ống tới thị trấn Sudzha, vào hệ thống của Ukraine tới biên giới nước này và Slovakia, sau đó rẽ nhánh đến Slovakia, Áo và Hungary. Năm ngoái, khoảng 3% lượng khí đốt nhập khẩu của châu Âu chảy qua Sudzha. Tổng cộng, khoảng 15% lượng khí đốt nhập khẩu của châu Âu vẫn đến từ Nga. Bất chấp các lệnh trừng phạt và căng thẳng chính trị, Nga tiếp tục là nhà cung cấp khí đốt quan trọng cho châu Âu. Trong 7 tháng năm 2024, xuất khẩu khí đốt của Nga qua đường ống TurkStream tăng 44% và qua tuyến Ukraine tăng 24%. Như vậy, dù Lục địa già có nỗ lực đa dạng hóa nguồn cung thì khí đốt của Mátxcơva vẫn là một yếu tố quan trọng trong cán cân năng lượng.
Trước xung đột, Ukraine và Nga đã nhất trí về một thỏa thuận kéo dài 5 năm. Theo đó, Nga đồng ý gửi một lượng khí đốt nhất định qua hệ thống đường ống của Ukraine đến châu Âu. Công ty Gazprom của Nga thu tiền bán khí đốt, trong khi Ukraine thu phí quá cảnh. Thỏa thuận có hiệu lực đến hết năm nay. Bộ trưởng Năng lượng Ukraine German Galushchenko cho biết, Kiev không có ý định thay thế thỏa thuận này. Trước xung đột, Nga cung cấp khoảng 40% khí đốt tự nhiên của châu Âu thông qua 4 hệ thống đường ống, một dưới biển Baltic, một qua Belarus - Ba Lan, một qua Ukraine và Dòng chảy Turk dưới biển Đen qua Thổ Nhĩ Kỳ đến Bulgaria. Khi xung đột nổ ra, Nga đã cắt hầu hết nguồn cung qua đường ống dưới biển Baltic và Belarus - Ba Lan vì các tranh chấp về yêu cầu thanh toán bằng đồng rúp.
Việc Nga cắt giảm khí đốt đã gây khủng hoảng năng lượng ở châu Âu. Na Uy và Mỹ sau đó trở thành những nhà cung cấp lớn nhất. Tuy nhiên, khí đốt của Nga chưa bao giờ bị cấm. Đây là minh chứng cho thấy châu Âu phụ thuộc vào năng lượng của Nga như thế nào.
EU đã đưa ra kế hoạch chấm dứt hoàn toàn việc nhập khẩu nhiên liệu hóa thạch từ Nga vào năm 2027, nhưng tiến độ thực hiện không đồng đều giữa các quốc gia thành viên. Áo đã tăng lượng khí đốt nhập khẩu của Nga từ 80% lên 98% trong hai năm qua. Trong khi Italia dù đã cắt giảm nhập khẩu trực tiếp, vẫn nhận khí đốt có nguồn gốc từ Nga thông qua Áo. Các thành viên EU khác là Romania và Hungary đã ký hợp đồng với Thổ Nhĩ Kỳ - quốc gia nhập khẩu khí đốt từ Nga. Armida van Rijd, nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Hoàng gia về các vấn đề quốc tế ở London (Anh) cho biết: "Khí đốt của Nga đang được "rửa" thông qua Azerbaijan và Thổ Nhĩ Kỳ để đáp ứng nhu cầu liên tục cao của châu Âu".
Theo Rystad Energy, việc dừng vận chuyển khí đốt từ Nga qua Ukraine có thể sẽ khiến nhu cầu nhập khẩu khí đốt tự nhiên hóa lỏng của châu Âu tăng đột biến vào đầu năm 2025. Giới phân tích cho rằng, châu Âu vẫn phụ thuộc vào khí đốt của Nga vì nhiều lý do, bao gồm các thỏa thuận dài hạn về nguồn cung cấp, cơ sở hạ tầng đã được xây dựng, cũng như thiếu các nguồn năng lượng mạnh thay thế. Lục địa già đã tăng cường chuyển đổi sang các nguồn năng lượng tái tạo nhưng chưa đủ để giảm thiểu phụ thuộc vào khí đốt của Mátxcơva. Reuters từng thông tin, EU đã cố gắng đa dạng hóa nguồn nhập khẩu và đã ký một thỏa thuận tăng gấp đôi lượng khí đốt nhập khẩu từ Azerbaijan lên ít nhất 20 tỷ mét khối/năm vào năm 2027, nhưng cơ sở hạ tầng và nguồn tài chính vẫn chưa sẵn sàng. Thực tế cho thấy, Lục địa già chưa thể đa dạng hóa nguồn cung năng lượng của mình, khi nhiều nước đang phải vật lộn với lạm phát cao và cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt.