Nguy cơ ngộ độc khi chạy theo các món ăn “hot trend”
Hàng loạt món ăn vặt “hot trend” từng xuất hiện rồi lại đột ngột biến mất. “Sớm nở tối tàn” nhưng một số đồ ăn vặt tạo “trend” có nguồn gốc xuất xứ nguyên liệu không rõ ràng, cách chế biến mất vệ sinh, tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây ngộ độc thực phẩm.
Tuổi thọ ngắn ngủi của món ăn “hot”
Nhờ Facebook, YouTube, TikTok, hiệu ứng từ các nền tảng video, “bản đồ” thức ăn vặt đường phố của Việt Nam nhanh chóng cập nhật những món ăn mới nhất theo trào lưu thế giới. Chủ các cửa hàng bán đồ vặt cũng nhanh chóng phát triển mô hình kinh doanh đồ ăn theo “trend”. Món mới có nhiều nhưng dường như “tuổi thọ” của chúng ngày càng ngắn lại. Nếu như mùa hè năm ngoái, giới trẻ đua nhau cập nhật những món ăn độc lạ như mì cay 7 cấp độ, gỏi măng cụt, trà mãng cầu... thì năm nay, những món này đã không còn được ưa chuộng.
Món bánh đồng xu phô mai “10 won” đã làm mưa làm gió với hàng trăm cửa hàng “di động” xuất hiện tại hầu hết các con phố đón dòng người xếp hàng chờ đợi để ăn thử. Thậm chí, nhiều người không ngần ngại xếp hàng hơn 30 phút chỉ để mua chiếc bánh đồng xu phô mai rồi ghi hình, đưa lên Facebook, YouTube, TikTok “cho bằng bạn bằng bè”. Có một thứ đồ thức uống khiến giới trẻ phải “thử cho bằng được”, ấy chính là món trà chanh giã tay được pha chế với cách thức độc đáo. Đó là giã chanh tươi còn nguyên vỏ thay vì chỉ lấy phần nước cốt như món trà chanh bình thường. Điểm đặc biệt của món này chính là những quả chanh to mọng có xuất xứ từ Trung Quốc, có mùi thơm đặc biệt. Khi pha chế, người ta cạo sơ phần vỏ, giã thật mạnh tay để tạo mùi thơm ấn tượng. Chính cách chế biến này đã làm cho người trẻ tò mò và vô tình biến trà chanh giã tay trở thành thức uống “hot trend”.
Sau khi bánh đồng xu, trà chanh giã tay... thì xúc xích nướng trên sỏi đang là món ăn được nhiều người yêu thích trong mùa hè năm nay. Xúc xích nướng trên sỏi đá, còn gọi là lạp xưởng, có xuất xứ từ Hà Khẩu, Trung Quốc. Loại xúc xích thơm béo ngậy ăn kèm với ớt bột này được nướng trên những viên sỏi là điểm “độc lạ”, khiến thực khách tò mò. Hơi nóng của sỏi giúp xúc xích chín đều, vàng giòn và giữ được độ mềm ẩm bên trong.
Thực tế, những món ăn nói trên thu hút nhiều người tìm mua do tò mò và muốn trải nghiệm thực phẩm mới lạ lại có mức giá khá rẻ - chỉ từ 15.000 - 30.000 đồng/sản phẩm. Khi đã trải nghiệm rồi thì hứng thú không còn và vòng đời món ăn “hot trend” cũng kết thúc. Tuy nhiên, không ít người bán hàng cũng xác định việc buôn bán các món ăn “hot” này mang tính thời vụ, không ngại chuyển sang món ăn khác. Số vốn bỏ ra cho các quầy hàng này thường chỉ từ vài triệu đồng để đặt mua các loại dụng cụ chế biến như máy làm bánh, bếp điện, đá cuội và nguyên liệu. Người mua đa số đều là khách vãng lai, không quá “khắt khe” về vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm; người bán thức ăn vặt đường phố cũng có tâm lý bán một lần là xong, không cần giữ khách.
Vị ngon dở của những món ăn này tùy vào cảm nhận của mỗi người, tuy nhiên cách chế biến và các loại nguyên liệu có xuất xứ “mập mờ” đang khiến rất nhiều người lo ngại. Bởi hầu hết chủ các cửa hàng chuyên kinh doanh những món ăn “hot” chủ yếu nhập buôn các loại nguyên liệu với mức giá “siêu rẻ” tại một số chợ đầu mối. Ngoài ra, việc chế biến món ăn ngay trên đường phố cũng tiềm ẩn nguy cơ ngộ độc thực phẩm. Chẳng hạn, với các món ăn nướng đá, nếu người chế biến tuân thủ quy trình vệ sinh thì phải đun sôi đá, đánh sạch lớp dầu mỡ của lần nướng trước rồi vớt ra, để ráo nước cho lần nướng tiếp theo; đá nướng cần được thường xuyên thay. Tuy nhiên, tại các quầy hàng rong, việc sử dụng đi sử dụng lại lớp đá để nướng lạp xưởng trong thời gian dài là điều không thể tránh khỏi. Lớp đá nướng được sử dụng lâu mà không vệ sinh và thay mới khiến dầu mỡ tích tụ, dễ gây cháy khét, sản sinh độc tố. Hơn nữa, các món xúc xích nướng than đá chủ yếu được bán ở vỉa hè với mật độ xe cộ đi lại nhiều, lớp đá nướng không được che đậy cẩn thận nên không đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm.
Thực phẩm “bẩn” cũng thành món ăn “hot”
Tại Hội nghị giao ban trực tuyến giữa Ban Chỉ đạo “Tháng hành động vì an toàn thực phẩm” năm 2024 với các quận, huyện, thị xã, diễn ra vào chiều 4-6, đại diện Công an Hà Nội đã dẫn chứng về một đường dây buôn bán hơn 10 tấn xúc xích “bẩn”. Đường dây này bị phát hiện bắt đầu từ một hàng quán ở cổng trường học. Sau đó, lần theo dấu vết, lực lượng công an đã tìm được 5 - 6 đầu mối và phát hiện kho hàng có chứa hơn 10 tấn xúc xích “bẩn”. Cơ quan chức năng đã thí nghiệm bằng cách để xúc xích thu giữ được ở ngoài nắng trong 7 ngày. Kết quả, xúc xích không bị ôi thiu, bốc mùi. Lực lượng chức năng nghi ngờ sản phẩm này có sử dụng formol để bảo quản. Tháng 4-2024, Đội Quản lý thị trường số 7 (Cục Quản lý Thị trường Hà Nội) đã thu giữ 2.000 cây xúc xích có chữ nước ngoài trên bao bì, được tập kết tại khu vực số 1, Km12 đường Ngọc Hồi, xã Vĩnh Quỳnh, huyện Thanh Trì, Hà Nội. Đây là các hàng nhập lậu, không có hóa đơn, chứng từ chứng minh tính hợp pháp.
Tiếp đó, đến tháng 5-2024, Đội Quản lý thị trường số 24 (Cục Quản lý thị trường Hà Nội) phối hợp với Đội 7 - Phòng Cảnh sát Kinh tế (Công an thành phố Hà Nội) bất ngờ “đột kích” kho hàng tại đường Đồng Tiến, xã La Phù, huyện Hoài Đức, Hà Nội. Lực lượng liên ngành đã phát hiện, thu giữ khoảng 4 tấn xúc xích và cánh gà chế biến sẵn ăn liền không rõ nguồn gốc.
Đây đều là các sản phẩm bán chạy trên thị trường hiện nay và được giới trẻ yêu thích, thường được bày bán tại cổng các trường học, hoặc là nguyên liệu để chế biến những món ăn vặt “hot trend”. Khó có thể tưởng tượng nổi, nếu hàng tấn nguyên liệu thực phẩm “bẩn” này không sớm được phát hiện và xử lý kịp thời thì hậu quả lớn đến mức nào.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), các món thịt chế biến sẵn như xúc xích, lạp xưởng, thịt nguội... đã được đưa vào danh sách Nhóm 1 các tác nhân gây ung thư. Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC), một bộ phận của WHO đánh giá chỉ ăn 50 gam thịt chế biến sẵn mỗi ngày cũng có thể làm tăng nguy cơ ung thư lên 18%. WHO định nghĩa rằng, thịt chế biến sẵn là các loại thịt đã bị biến đổi thông qua quá trình ướp muối, sấy khô, lên men, xông khói hoặc các quá trình xử lý khác để tăng hương vị thịt và để bảo quản được lâu hơn. Một số loại thịt chế biến sẵn được nhiều người sử dụng là thịt nguội, xúc xích, lạp xưởng, thịt bò muối, thịt bò khô, thịt gà khô, thịt heo sấy khô, thịt đóng hộp, các loại nguyên vật liệu chế biến (chế phẩm) và nước xốt từ thịt...
Nguyên nhân khiến thịt chế biến sẵn tiềm ẩn nguy cơ ung thư là bởi chúng chứa nhiều chất phụ gia, có thể chứa các hóa chất hình thành trong quá trình chế biến hoặc nấu thịt, ví dụ như hợp chất N-nitroso và hydrocarbon thơm đa vòng, gây tổn thương ADN, phát triển ung thư. Không chỉ tiềm ẩn nguy cơ ung thư, các loại thịt chế biến sẵn còn ít dinh dưỡng nhưng lại dư thừa quá nhiều muối, nhiều mỡ, natri... Bởi vậy, các loại thịt chế biến sẵn có thể gây tăng cân, tăng nguy cơ cao huyết áp, tim mạch...
Thạc sĩ, bác sĩ Đặng Ngọc Hùng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu, tư vấn dinh dưỡng cảnh báo: “Những sự sáng tạo về các món ăn “hot trend” có thể tạo ra những công thức có những hợp chất gây vấn đề về tiêu hóa, ảnh hưởng đến sức khỏe, gia tăng lo ngại vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm”. Do đó, thay vì tò mò đua nhau chạy theo những món ăn “hot trend” chế biến sẵn, các bạn trẻ hãy lựa những món ăn gần gũi với thiên nhiên, những món ăn cân bằng, tốt cho sức khỏe.