Văn hóa lễ chùa đầu năm: Lấy cái đẹp dẹp cái xấu
Lễ chùa cầu may đầu xuân là nét văn hóa đẹp của người Việt Nam. Song ở nhiều nơi, có không ít biến tướng tâm linh, những hành động phản cảm, không phù hợp thuần phong mỹ tục, trái với bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc.
Ghi nhận thực tế tại một số đền, chùa trên địa bàn thành phố Hà Nội của phóng viên Báo Hànộimới trong những ngày này cho thấy, cần đẩy mạnh tuyên truyền, lan tỏa hơn những nét đẹp văn hóa đi lễ chùa trong dịp đầu năm mới.
Nhặt những “hạt sạn”
Những ngày đầu Xuân Giáp Thìn 2024, tại các ngôi đền, chùa luôn rộn ràng không khí du xuân lễ chùa cầu an. Người Việt tin rằng, đi lễ đầu năm không đơn giản chỉ để ước nguyện, mà đó còn là khoảnh khắc để con người hòa mình vào chốn tâm linh, bỏ lại phía sau bao vất vả trong cuộc sống mưu sinh và cũng là dịp để du xuân, vãn cảnh. Song hiện nay, đi lễ chùa đầu năm đang bộc lộ một số hạn chế nhất định.
Đền Đức Thánh Cả (xã Hồng Quang, huyện Ứng Hòa) là một trong những ngôi đền thiêng, ngay từ ngày mùng 1 Tết Giáp Thìn, đông đảo khách thập phương đã về ngôi đền chiêm lễ. Dọc đường vào đền, nhiều hàng quán bán đồ ăn, uống mở loa công suất lớn mời chào; mùi dầu rán, xúc xích nướng làm không gian trở nên ngột ngạt. Đáng nói, gần khu vực cổng đền xuất hiện 3 người khuyết tật ngồi ăn xin khiến không gian di tích bị ảnh hưởng.
Vào trong đền, không gian chật chội nhưng nhiều người vẫn thắp hương, đốt nến. Dịch vụ khấn thuê khá tấp nập bởi nhiều người có nhu cầu. Nhiều người nhà đền mời khách công đức và giới thiệu dịch vụ “gửi lễ tuần rằm” - nghĩa là, khách tùy tâm đặt tiền, ghi lại họ tên, địa chỉ, nhà đền sẽ có trách nhiệm kêu cầu cho khách cả năm dịp ngày Rằm, mùng 1 hằng tháng. Bên bờ sông Đáy, nhà đền xây hai bể hóa vàng mã, tro vàng mã sau khi hóa được đẩy thẳng xuống sông Đáy. Cạnh đó, nhiều khách sau khi hạ lễ đã thả hoa tươi xuống sông, biến đoạn sông thành nơi chứa rác...
Tương tự, sáng mùng 3 Tết, chùa Trăm Gian (còn gọi là chùa Tiên Lữ, thuộc xã Tiên Phương, huyện Chương Mỹ) tấp nập trước ngày hội chính (mùng 4 Tết là hội chính). Khách thập phương từng đoàn nô nức đến lễ Phật. Toàn bộ không gian bao quanh phía trước ngôi chùa bị hàng loạt hàng quán “nuốt chửng”. Tiếng loa đài mời chào các dịch vụ ăn uống, chơi trò chơi làm loãng đi không gian thanh tịnh chốn chùa thiêng.
Mặc dù Ban Quản lý di tích chùa Trăm Gian liên tục thông báo các hộ bán hàng không được tổ chức trò chơi cờ bạc dưới mọi hình thức..., nhưng trên đường vào chùa, vẫn có 5-7 điểm tổ chức trò chơi dân gian phi tiêu cộng điểm bằng hình thức chơi tiền, nhưng không thấy ai nhắc nhở...
Bên cạnh những “hạt sạn” nói trên, nhiều đình, đền, chùa vẫn có dịch vụ rút thẻ công khai, như: Chùa Hàm Long (trong quần thể Di tích đền Đức Thánh Cả), chùa Trăm Gian (huyện Chương Mỹ), chùa Phúc Khánh (quận Đống Đa)... Trong đó có thể kể đến hiện tượng trên đường vào cụm di tích Bia Bà (phường La Khê, quận Hà Đông) có đến 3 hàng trưng biển dịch vụ xem tử vi, xem tay, xem tướng. Còn tại dãy bán hàng ăn trên đường vào phủ Tây Hồ (quận Tây Hồ), nhiều giấy ăn bị thực khách vứt trắng lề đường, khiến đường vào phủ mất đi nét tôn nghiêm...
Nhân lên nét đẹp
Chùa Bối Khê (xã Tam Hưng, huyện Thanh Oai) sáng mùng 3 Tết rất yên bình, thanh tịnh, các gia đình đến lễ chùa mặc trang phục lịch sự, ăn nói nhỏ nhẹ. Khuôn viên và trong chùa sạch sẽ, gọn gàng, nhà chùa còn trang trí một số tiểu cảnh để phục vụ khách đến “check in”.
Trong khi đó, tại phủ Tây Hồ, khách đông nườm nượp, ngoài hệ thống camera an ninh, lực lượng công an còn canh gác toàn khu vực phủ. Nhiều người được lực lượng an ninh nhắc nhở trực tiếp giữ túi khoác, ba lô, tài sản cá nhân với một thái độ rất ân cần, trách nhiệm...
Đặc biệt, một trong những ngôi chùa được Phật tử đánh giá rất cao trong khâu tổ chức cũng như thực hiện các nghi lễ nhà Phật, đó là chùa Ngòi (phường Quang Trung, quận Hà Đông). Ngay cổng vào, nhà chùa đã phát loa khuyến nghị người dân đến lễ không mua hương nến, không đốt vàng mã, với nội dung: “Tập tục đốt vàng mã hoàn toàn không có trong nhà Phật. Đốt vàng mã không chỉ tốn kém về kinh tế, mà còn gây mất an toàn trong công tác phòng, chống cháy nổ và ảnh hưởng không tốt tới sức khỏe con người, đến môi trường xung quanh. Phật tử đi lễ chùa cầu bình an để công đức được viên mãn và thể hiện tính văn minh trong văn hóa tâm linh, xin quý vị phật tử đi chùa hoan hỉ không mua tiền vàng để dâng cúng Phật” và “hãy dùng tâm thành kính để lễ Phật thì công đức sẽ được viên mãn”...
Đáng chú ý, tại các chùa, ngoài không gian hành lễ, các chùa đều bố trí địa điểm với nhiều hình ảnh mang đậm không khí Tết cổ truyền để người dân chụp ảnh. Những thông điệp thiết thực, ý nghĩa cũng được các nhà chùa gửi đến phật tử như: Đi lễ chùa không để lại rác cũng là công Đức; nơi tôn nghiêm quý khách đi nhẹ, nói khẽ…
Đặc biệt, nhiều chùa đã trang bị công nghệ số để giới thiệu thông tin về di tích thông qua quét mã QR với hướng dẫn cụ thể, chi tiết, ai cũng có thể thực hiện được. Bên cạnh đó, Quy tắc ứng xử nơi công cộng trên địa bàn thành phố cũng được treo trang trọng ở những vị trí dễ đọc, dễ nhận biết, đã tác động trực tiếp đến hành vi của mỗi người khi đến chùa hành lễ…
Thực tế cho thấy, để cái đẹp dẹp được cái xấu, điều quan trọng nhất vẫn là công tác tuyên truyền của các nhà chùa và sự sát sao của cơ quan chức năng trong giữ an ninh trật tự cũng như bố trí các dịch vụ đi kèm. Mong rằng, những điều tốt đẹp sẽ được nhân lên mạnh mẽ hơn nữa trong văn hóa lễ chùa đầu năm của mỗi người dân, để cùng chung tay tạo dựng nét văn minh trong văn hóa tâm linh...