Kỳ tích và khiếm khuyết

Hình thành và sử dụng đồng tiền chung là một trong những chủ trương chính của EU nhằm thúc đẩy tiến trình hợp tác, liên kết và nhất thể hóa châu Âu. Cách tiếp cận đơn giản là đồng tiền chung thống nhất châu lục.

Nhìn lại 25 năm đã qua của đồng euro, điều không thể phủ nhận được là đồng tiền này đã làm nên kỳ tích hiếm thấy trong lịch sử tiền tệ thế giới. Nó đã chinh phục được vị trí thứ hai, chỉ sau có đồng USD, trong bảng danh sách những đồng tiền quan trọng nhất và được sử dụng nhiều nhất trên thế giới. Nó chưa truất được ngôi của đồng USD nhưng rõ ràng đang bám sát và là địch thủ đáng gờm nhất của đồng USD. Ở rất nhiều nơi trên thế giới, đồng euro thậm chí còn được tin cậy hơn cả đồng USD và những đồng tiền khác.

Đồng tiền euro là một trong những hạt nhân cốt lõi của Liên minh kinh tế và tiền tệ châu Âu của EU. Trong thiết kế của đồng euro có Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) và chính sách tiền tệ của ECB cũng dần có được trọng lực rất đáng kể tới kinh tế và thương mại thế giới. Trong 25 năm qua, đồng euro đã trở thành một phần tất yếu của EU và trong tương lai vẫn sẽ tiếp tục như vậy.

Kỳ tích tiếp theo của đồng tiền euro là đã vượt qua được những hiểm nguy đối với sự tồn tại trong 3 cuộc khủng hoảng lớn nhất đối với EU là cuộc khủng hoảng tài chính, khủng hoảng nợ công và đại dịch bệnh. Để cho thật sự chuẩn xác thì phải nói rằng kỳ tích thật sự ở đây là EU đã cứu được đồng tiền euro.

Đồng tiền euro đã giúp các nước thành viên EU xích lại gần nhau, buộc nội bộ EU phải đồng thuận, thống nhất, giúp EU nâng cao vị thế, vai trò và ảnh hưởng ở thế giới bên ngoài về chính trị cũng như kinh tế, tài chính, tiền tệ. Mô hình đồng tiền euro được không ít tổ chức liên kết đa quốc gia khác trên thế giới học tập và sao chép phục vụ cho tiến trình hợp tác và liên kết quốc tế của họ.

Tuy nhiên, những kỳ tích đáng được nể phục này của đồng tiền euro trong 25 năm qua không che khuất được những khiếm khuyết và bất cập đã bộc lộ rõ. Đồng tiền euro giúp EU thống nhất nhưng cũng làm EU phân rẽ nội bộ. Trên phương diện này, EU vẫn là EU của nhiều đẳng cấp và chia nhóm trong nội bộ.

Khu vực sử dụng đồng tiền chung của EU có 20 thành viên và 7 thành viên EU vẫn không sử dụng đồng tiền euro thay thế đồng bản tệ. Những điều kiện, tiêu chí và tiêu chuẩn cho việc sử dụng đồng tiền chung này cứ dần bị xói mòn, nới lỏng và vô hiệu hóa theo thời gian, đặc biệt về mức độ thâm hụt ngân sách nhà nước và vay nợ công.

EU có đồng tiền chung và Ngân hàng Trung ương chung nhưng vẫn chưa có được chính sách kinh tế và tiền tệ chung cho tất cả các nước thành viên. Ngoài ra, chính đồng tiền chung này và cách thức EU vận hành nó trong thời gian một phần tư thế kỷ qua đã tạo nguyên cớ và tiền đề thuận lợi cho sự trỗi dậy và lan rộng mạnh mẽ của lực lượng cực hữu, cực đoan, dân túy, dân tộc chủ nghĩa ở nhiều quốc gia thành viên EU.

Nhận thức xem ra sâu sắc nhất đối với EU sau 25 năm có đồng tiền euro là EU không có đường lui mà phải tiếp tục cùng tồn tại và phát triển với đồng tiền euro.