Xuất khẩu gạo đón "sóng" mới
2023 là năm thành công đối với xuất khẩu gạo khi giá tăng cao nhất trong nhiều năm. Không chỉ về giá, khối lượng xuất khẩu gạo cũng tăng đáng kể. Dự báo, sang đầu năm 2024, xuất khẩu gạo đón "sóng" tăng trưởng cao mới do nhu cầu nhập khẩu của nhiều quốc gia tăng mạnh.
Giá xuất khẩu tiếp tục tăng
Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam, sau khoảng một tuần đi ngang, hiện giá gạo xuất khẩu của Việt Nam tiếp tục tăng trở lại. Hôm nay, 20-12, gạo 5% tấm được điều chỉnh tăng 5 USD/tấn, lên 663 USD/tấn sau khi giảm vào tuần trước. Các loại gạo 25% tấm và 100% tấm vẫn giữ vững giá ở mức cao.
Phân tích về giá gạo xuất khẩu, Phó Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) Đỗ Hà Nam cho hay, những năm qua, giá gạo xuất khẩu của Việt Nam diễn biến tương đối phức tạp song theo chiều hướng tích cực. Cụ thể, đầu năm 2021, giá gạo đạt ngưỡng 550 USD/tấn, đến khoảng giữa năm 2022, con số này giảm xuống sát 460 USD/tấn, sau đó tăng cao đột biến trong năm 2023.
Tháng 10-2023, giá xuất khẩu gạo Việt Nam đạt 640 USD/tấn, trở thành con số lịch sử; đến ngày 19-12, giá xuất khẩu gạo 5% tấm lại lập kỷ lục khi đạt mức 663 USD/tấn.
Nguyên nhân về giá gạo xuất khẩu tăng được các chuyên gia nhận định là do nhu cầu lương thực tăng mạnh bởi xung đột giữa một số quốc gia trên thế giới. Ngoài ra, nhiều quốc gia xuất khẩu gạo lớn cũng ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu nên lượng xuất khẩu giảm. Điều này thúc đẩy giá gạo Việt Nam lên cao.
Hiện, thị trường số 1 của gạo Việt Nam là Philippines, chiếm khoảng 35% thị phần gạo xuất khẩu. Trong 11 tháng năm 2023, lượng gạo xuất sang quốc gia này đạt 2,63 triệu tấn, tương ứng 1,41 tỷ USD. Tiếp đến là Indonesia, Trung Quốc và các quốc gia châu Phi.
Theo Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Thanh Nam, đầu năm 2023, mục tiêu của ngành lúa gạo là xuất khẩu khoảng 7 triệu tấn gạo (tương đương năm 2022 là 7,1 triệu tấn) nhưng đến hết tháng 11 đã đạt tới 7,8 triệu tấn. Với những tín hiệu tích cực từ xuất khẩu gạo trong tháng 12 này, dự báo cả năm, xuất khẩu gạo sẽ cán mốc lịch sử 8 triệu tấn, giá trị ít nhất 4,6 tỷ USD.
Đáng chú ý, tỷ trọng giống lúa chất lượng cao của Việt Nam tăng từ 50% năm 2015 lên 74% năm 2020 và hiện đạt 85%. Khối lượng gạo xuất khẩu được giữ ở mức 6 triệu tấn, có xu hướng tăng trưởng qua các năm, giá trị xuất khẩu liên tục trên 3 tỷ USD/năm.
Cơ hội luôn đi cùng thách thức
Theo các chuyên gia Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên hợp quốc (FAO), gạo là nguồn lương thực chính đối với hơn 3,5 tỷ người và cung cấp khoảng 20% nguồn cung năng lượng trong bữa ăn toàn cầu.
Tuy nhiên, thời gian qua, tình hình thế giới biến động mạnh mẽ với những xung đột chính trị cùng biến đổi khí hậu... khiến nguồn cung mặt hàng này bị ảnh hưởng. Trong khi đó, nhu cầu nhập khẩu gạo cuối năm 2023 và 2024 được dự báo tiếp tục tăng.
Khảo sát cụ thể tại châu Á, thị trường có nhu cầu nhập khẩu gạo nhiều nhất hiện nay là Indonesia, Philippines, Malaysia. Trong bối cảnh Ấn Độ chưa nới lỏng lệnh cấm xuất khẩu gạo trắng thông dụng đến hết năm 2024 thì thị trường trước mùa Giáng sinh và trước tháng Ramadan (tháng chay của người Hồi giáo) sẽ thúc đẩy nhu cầu về gạo ở các nước châu Á.
Còn tại châu Âu, dự báo nhu cầu nhập khẩu gạo của nhiều quốc gia cũng gia tăng lớn thời gian tới. Ngoài ra, thị trường châu Phi cũng dự báo sẽ tăng vào cuối năm 2023, nửa đầu năm 2024.
Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Tập đoàn Lộc Trời Nguyễn Duy Thuận chia sẻ, hiện nay, cơ bản các doanh nghiệp xuất khẩu gạo đã kín các đơn hàng của năm 2023. “Mỗi năm, Tập đoàn Lộc Trời xuất sang thị trường Philippines khoảng 700.000 tấn gạo. Ngoài ra, có lượng lớn gạo chất lượng cao xuất sang thị trường EU. Công ty đang chuẩn bị cho các đơn hàng năm 2024”, ông Thuận cho biết thêm.
Nhận định từ nay đến năm 2024, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Thanh Nam cho rằng, ngành lúa gạo đang đón "làn sóng" mới về tăng trưởng, tuy nhiên, cơ hội luôn đi cùng thách thức. Để duy trì tăng trưởng bền vững, ngành lúa gạo cần tiếp tục cơ cấu lại theo hướng nâng cao chất lượng, giá trị; bảo đảm gia tăng về giá trị hơn số lượng.
Cùng với quy hoạch vùng, giám sát trong sản xuất thì các doanh nghiệp, hợp tác xã và người dân cần đẩy mạnh liên kết sản xuất gạo chất lượng cao, chuyển dịch cơ cấu, chủng loại... nhằm đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, phù hợp Chiến lược phát triển thị trường xuất khẩu gạo Việt Nam đến năm 2030.
Về thị trường, Bộ NN&PTNT tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Bộ Công Thương, tham tán, đại sứ quán các nước để nghiên cứu, chia sẻ thông tin thị trường; đưa ra đánh giá, dự báo dài hạn về nhu cầu, thị hiếu để có định hướng sản xuất. Về nguồn vốn, Bộ cùng các bộ, ngành đề nghị Ngân hàng Nhà nước bảo đảm nguồn tín dụng ưu đãi cho các doanh nghiệp xuất khẩu, giúp các chuỗi liên kết phát triển bền vững...