Công tác giám sát năm 2023 của Quốc hội khóa XV: Những điều đặc biệt

Báo Hànộimới trân trọng giới thiệu tới bạn đọc loạt bài viết: “Công tác giám sát năm 2023 của Quốc hội khóa XV: Những điều đặc biệt”.

Bài 1: Giám sát những vấn đề mang hơi thở cuộc sống

Hoạt động giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong năm 2023 tiếp tục được cải tiến, đổi mới, từ việc xây dựng thể chế đến triển khai thực hiện từng nội dung giám sát, nhất là những vấn đề “nóng” từ cuộc sống, được cử tri, nhân dân và đại biểu Quốc hội quan tâm.

Từ tháo gỡ khó khăn về nguồn lực...

Khi “đại án” Việt Á, “chuyến bay giải cứu” gây bức xúc trong dư luận xã hội; dịch Covid-19 diễn biến phức tạp tại Việt Nam, Quốc hội đã quyết định thực hiện giám sát tối cao chuyên đề: “Việc huy động, quản lý và sử dụng các nguồn lực phục vụ công tác phòng, chống dịch Covid-19; việc thực hiện chính sách, pháp luật về y tế cơ sở, y tế dự phòng” báo cáo Quốc hội tại kỳ họp thứ năm (tháng 5-2023).

Đoàn giám sát khẳng định, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác huy động, quản lý và sử dụng các nguồn lực phục vụ công tác phòng, chống dịch Covid-19 vẫn còn tồn tại, hạn chế như: Việc sử dụng, thanh toán, quyết toán kinh phí phòng, chống dịch từ ngân sách nhà nước trong và sau giai đoạn cao điểm phòng, chống dịch còn chậm trễ, chưa giải quyết kịp thời, dứt điểm những khó khăn, vướng mắc phát sinh… Việc thực hiện chính sách pháp luật về y tế cơ sở, y tế dự phòng còn một số tồn tại, hạn chế khi nhân lực và năng lực y tế cơ sở, y tế dự phòng chưa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ…

Từ kết quả giám sát, Quốc hội đã yêu cầu thực hiện các biện pháp, đồng thời tạo cơ chế “mở” để giải quyết dứt điểm những tồn tại, hạn chế. Trong đó, Quốc hội cho phép thanh toán, quyết toán một số chi phí, xác lập tài sản sở hữu toàn dân liên quan đến công tác phòng, chống dịch Covid-19 và phải hoàn thành trước ngày 31-12-2023.

Cùng với đó là tăng cường khả năng cung ứng dịch vụ y tế cơ sở, y tế dự phòng theo hướng y tế cơ sở bảo đảm thực hiện đầy đủ chức năng chăm sóc sức khỏe ban đầu, khám bệnh, chữa bệnh, phòng, chống dịch bệnh và nâng cao sức khỏe để mọi người dân được chăm sóc sức khỏe tại cộng đồng.

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết, ngay sau giám sát của Quốc hội, Bộ đã trình Ban Bí thư để sớm ban hành Chỉ thị về phát triển hệ thống y tế trong thời kỳ mới; trong đó, trao nhiều quyền và nhiệm vụ đối với trạm y tế xã, trung tâm y tế huyện.

Một trong những điểm mới nữa đó là, trong năm 2023, Quốc hội thực hiện giám sát tối cao chuyên đề “Việc triển khai thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về các chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025, giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030” ngay trong quá trình triển khai thực hiện, báo cáo Quốc hội tại kỳ họp thứ sáu (tháng 10-2023). Đây là 3 chương trình có vai trò và ý nghĩa quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, giảm nghèo và thực hiện chính sách dân tộc của Đảng, Nhà nước, góp phần giải quyết vấn đề nông nghiệp, nông thôn và nông dân.

Thông qua giám sát, Quốc hội đã có nhiều quyết nghị nhằm đẩy nhanh tiến độ hoàn thành các chương trình. Trong đó, để gỡ khó cho công tác giải ngân vốn đầu tư 3 chương trình mục tiêu quốc gia còn chậm, Đoàn giám sát kiến nghị Quốc hội giao cho UBND tỉnh quyết định trình tự, thủ tục, tiêu chí, mẫu hồ sơ lựa chọn dự án, mô hình hỗ trợ phát triển sản xuất; giao HĐND tỉnh quyết định danh mục, dự án, công trình quy mô nhỏ, kỹ thuật không phức tạp; giao dự toán kinh phí sự nghiệp nguồn ngân sách trung ương hằng năm theo chương trình, phân cấp cho địa phương quyết định lựa chọn danh mục dự án, chính sách cụ thể; cho phép kéo dài vốn năm 2023 chưa giải ngân hết sang năm 2024.

Quốc hội giao Chính phủ xây dựng cơ chế, giải pháp để triển khai Nghị quyết số 100/2023/QH15 tại kỳ họp thứ năm, Quốc hội khóa XV về thí điểm phân cấp quản lý, lồng ghép, quyết định danh mục đầu tư cho cấp huyện, trình Quốc hội vào thời điểm thích hợp.

... Đến giải quyết vấn đề “nóng” của xã hội

Trong năm, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng lựa chọn chuyên đề giám sát “Việc thực hiện Nghị quyết số 88/2014/QH13 và Nghị quyết số 51/2017/QH14 của Quốc hội về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông”. Đây là vấn đề nhận được nhiều sự quan tâm, kiến nghị của cử tri và nhân dân khi những bất cập về giá sách giáo khoa quá cao gây khó khăn cho một bộ phận người dân; việc lựa chọn sách giáo khoa còn nhiều vướng mắc đối với các địa phương và cơ sở giáo dục; việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thông chưa tạo chuyển biến tích cực về dạy và học…

Thông qua giám sát, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Chính phủ tập trung lãnh đạo, chỉ đạo triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018 theo lộ trình, bảo đảm tiến độ, chất lượng. Chính phủ sớm ban hành phương pháp định giá sách giáo khoa, theo quy định của Luật Giá vừa được Quốc hội thông qua, bảo đảm kiểm soát chặt chẽ chi phí sản xuất, tiết giảm chi phí trung gian, giảm tỷ lệ chiết khấu để giảm giá sách giáo khoa. Chính phủ chỉ đạo nghiên cứu, hoàn thiện các quy định về lựa chọn sách giáo khoa theo hướng đề cao vai trò, trách nhiệm của giáo viên, cơ sở giáo dục và việc sử dụng sách giáo khoa của học sinh. Đồng thời xem xét về chủ trương giao Bộ Giáo dục và Đào tạo chuẩn bị một bộ sách giáo khoa của Nhà nước. Việc in, phát hành, cung ứng sách giáo khoa thực hiện theo cơ chế xã hội hóa; đồng thời, tiếp tục khuyến khích các tổ chức, cá nhân tham gia biên soạn sách giáo khoa...

Công tác giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã lan tỏa đến nghị trường Quốc hội với chủ trương giao Bộ Giáo dục và Đào tạo chuẩn bị một bộ sách giáo khoa của Nhà nước. Tại kỳ họp thứ sáu, thảo luận tình hình kinh tế - xã hội, các đại biểu Quốc hội đã tranh luận sôi nổi về vấn đề này. Một số đại biểu cho rằng, chủ trương giao Bộ Giáo dục và Đào tạo chuẩn bị một bộ sách giáo khoa không phù hợp với Nghị quyết của Quốc hội và Luật Giáo dục năm 2019, cũng không phù hợp với chủ trương xã hội hóa biên soạn sách giáo khoa đã đạt được kết quả và đang triển khai thuận lợi. Ở chiều ngược lại, một số đại biểu cho rằng cần có một bộ sách giáo khoa để hoàn toàn chủ động trong mọi tình huống, khi cần thiết có thể bảo đảm có sách giáo khoa đầu năm học; đồng thời thể hiện trách nhiệm của Nhà nước trong việc biên soạn sách giáo khoa…

Đối với chuyên đề “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển năng lượng giai đoạn 2016-2021” được Ủy ban Thường vụ Quốc hội lựa chọn giám sát năm 2023 đã bám sát một số vấn đề “nóng” liên quan đến đời sống dân sinh hiện nay như xăng dầu, điện… Đoàn giám sát đã chỉ ra việc thực hiện mục tiêu bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia còn nhiều thách thức, đặc biệt đã xảy ra tình trạng thiếu xăng dầu cục bộ năm 2022, thiếu điện một số thời điểm của năm 2023; các nguồn cung trong nước không đủ đáp ứng yêu cầu, phải nhập khẩu năng lượng ngày càng lớn; nhiều dự án điện bị chậm so với quy hoạch, kế hoạch; một số chỉ tiêu bảo đảm an ninh năng lượng đang biến động theo chiều hướng bất lợi.

Từ đó, Đoàn giám sát kiến nghị nghiên cứu, đề xuất cơ chế, chính sách vận hành thị trường năng lượng cạnh tranh phù hợp với hoạt động sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp theo lộ trình phát triển thị trường năng lượng cạnh tranh. Đồng thời kiến nghị những giải pháp trước mắt cũng như lâu dài về việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển năng lượng, bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, chuyển đổi năng lượng công bằng, tiết kiệm và sử dụng hiệu quả nguồn năng lượng.

(Còn nữa)