Hoạt động thu hồi nợ tín dụng tiêu dùng khó khăn

Rủ nhau “bùng nợ”

Ông Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký VNBA cho biết: Có một thực trạng là khách hàng cố tình không trả nợ, người trước khuyên người sau không trả nợ; các hội nhóm rủ nhau “bùng nợ” tràn lan trên mạng xã hội… khiến thu hồi nợ, đặc biệt là nợ tín dụng tiêu dùng của ngân hàng không thuận lợi. Thực tế này dẫn đến tổ chức tín dụng phải chủ động cắt giảm danh mục cho vay tiêu dùng, tránh nợ xấu tiếp tục phát sinh.

Hoạt động tín dụng tiêu dùng của các tổ chức tín dụng gồm 3 hình thức: Ngân hàng cho vay phục vụ nhu cầu đời sống; công ty tài chính tiêu dùng cho vay tiêu dùng; cấp tín dụng thông qua nghiệp vụ phát hành và sử dụng thẻ tín dụng.

Thống kê mới nhất cho thấy, toàn hệ thống có 84 tổ chức triển khai hoạt động tín dụng tiêu dùng. Tổng dư nợ cho vay nền kinh tế khoảng 12.749 nghìn tỷ đồng, trong đó, tín dụng tiêu dùng của toàn hệ thống đạt khoảng 2.703 nghìn tỷ đồng, chiếm tỷ trọng 21,2% tổng dư nợ (trong đó, dư nợ cho vay tiêu dùng của các công ty tài chính tạm tính là 134.279 tỷ đồng, chiếm khoảng 5% dư nợ cho cho vay tiêu dùng toàn hệ thống). Như vậy, đây được coi là kênh dẫn vốn hiệu quả đối với người dân.

Theo ông Nguyễn Quốc Hùng, tình hình kinh tế gặp nhiều khó khăn dẫn đến hoạt động cho vay nói chung và đặc biệt là cho vay tiêu dùng nói riêng gặp nhiều thách thức với tỷ lệ tăng trưởng thấp. Cụ thể, đến cuối tháng 9-2023, dư nợ cho vay tiêu dùng toàn hệ thống chỉ tăng khoảng 1,53% so với cuối năm 2022 (mức tăng rất thấp so với 5 năm qua).

Bên cạnh đó, tỷ lệ nợ xấu trong tín dụng tiêu dùng toàn hệ thống có xu hướng gia tăng (khoảng gần 3,7% tổng dư nợ tín dụng tiêu dùng, trong khi từ năm 2018 đến năm 2022, tỷ lệ nợ xấu này chỉ trên/dưới 2%), thậm chí, tỷ lệ nợ xấu của các công ty tài chính có nguy cơ tăng trên 15%, nhiều công ty lâm vào tình trạng khó khăn, thậm chí thua lỗ do phải trích dự phòng rủi ro nợ xấu tăng cao.

Lý giải nguyên nhân dẫn đến tỷ lệ nợ xấu cho vay tiêu dùng ngày càng tăng cao, ngoài những yếu tố khách quan với khó khăn chung, còn có những yếu tố chủ quan và rất nguy hiểm mà chưa có chế tài xử lý, trong đó nổi lên là tình trạng khách hàng cố tình không trả nợ.

Giải pháp cho an toàn tín dụng tiêu dùng

Phó Thống đốc Thường trực Ngân hàng Nhà nước Đào Minh Tú cho biết, để tạo điều kiện cho tín dụng tiêu dùng phát triển, đồng thời, quản lý hoạt động này an toàn, nâng cao chất lượng tín dụng của các tổ chức tín dụng, Ngân hàng Nhà nước đã hoàn thiện hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật, tạo điều kiện thuận lợi để thực hiện cho vay tiêu dùng; tăng cường công tác thanh tra, giám sát để kịp thời phát hiện, chấn chỉnh, cảnh báo các vấn đề rủi ro.

Tại hội thảo, các đại biểu cũng đề xuất cần truyền thông trên các phương tiện thông tin đại chúng, trên các trang mạng xã hội (Facebook, Zalo…) để tẩy chay các hành động vay tiền rồi sau đó cố tình không trả nợ cho ngân hàng, công ty tài chính; lên án hiện tượng bùng nợ, lập hội nhóm cùng nhau trốn nợ.

Bộ Công an cần xem xét tạo điều kiện cho tổ chức tín dụng, công ty tài chính tiếp cận Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, giúp giảm thiểu gian lận trong việc trộm cắp, giả mạo danh tính.

Các ngân hàng thương mại, công ty tài chính cũng cần thống nhất hiệp thương để đưa ra các tuyên bố chung về chế tài với việc cố tình, chây ì trả nợ. Ví dụ, nếu người vay bị đánh giá lẩn tránh, chây ì trả nợ tại tổ chức tín dụng, thì công ty tài chính sẽ không tiếp tục cấp tín dụng cho người vay đó…

Một trong những giải pháp quan trọng để có thể xử lý hiệu quả những bất cập trên được các đại biểu đưa ra đó là đẩy nhanh tiến độ luật hóa. Luật và các văn bản pháp quy dưới luật cần có quy định về trách nhiệm của cá nhân vay vốn (người tiêu dùng sử dụng dịch vụ tài chính), về nghĩa vụ “Vay - Trả” và điều kiện để được bảo vệ quyền lợi chính đáng trong vai trò người sử dụng dịch vụ (người tiêu dùng). Ngân hàng Nhà nước và các bộ, ngành phối hợp nghiên cứu xây dựng cơ sở hành lang pháp lý đối với mảng cho vay tiêu dùng theo mô hình công ty fintech, App online...

Ngoài ra, cần nghiên cứu xây dựng hành lang pháp lý cho phép các tổ chức thu hồi nợ trung gian chuyên nghiệp hoạt động thu hồi nợ, hỗ trợ các tổ chức tín dụng trong quá trình cho vay tiêu dùng…