Xây dựng văn hóa tiết kiệm

Cách đây hơn một năm, vào ngày 25-4-2022, tại phiên họp thứ mười của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, khi thảo luận báo cáo của Chính phủ về kết quả thực hành tiết kiệm, chống lãng phí năm 2021, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đã chỉ rõ, trong 7 lĩnh vực quan trọng theo quy định của Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí vẫn có tình trạng lãng phí, chưa tiết kiệm, còn vi phạm, sai sót ở nhiều mức độ khác nhau; đặc biệt là trong lĩnh vực quản lý ngân sách nhà nước, đầu tư xây dựng cơ bản, mua sắm công, quản lý đất đai, tài sản công, tài nguyên và khoáng sản.

Thực tế cho thấy, hiện tượng lãng phí xảy ra ở rất nhiều nơi. Có sự lãng phí nhìn thấy được, nhưng cũng có những lãng phí khó nhận biết, tiềm ẩn nguy cơ gây hại nghiêm trọng cho đời sống xã hội. Chính sự thờ ơ, thiếu trách nhiệm là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng lãng phí, xa hoa đang diễn ra khá phổ biến. Nó hiện diện ở trong mỗi người, mỗi gia đình và thậm chí có lúc thành căn bệnh khó chữa trong các cơ quan, đơn vị, địa phương.

Trong lĩnh vực quản lý ngân sách, tài sản công, tình trạng lãng phí xảy ra dưới nhiều góc độ. Đó là chi tiếp khách tràn lan đến độ nhiều cơ quan, địa phương phải khất nợ chủ nhà hàng; tình trạng phá trụ sở cũ vẫn còn sử dụng tốt để xây trụ sở mới diễn ra ở một số nơi; tình trạng dự án treo, quy hoạch treo gây bức xúc trong dư luận; chi nhiều tiền để thực hiện đề tài khoa học, đề tài nghiên cứu không có tính thực tiễn, hiệu quả không cao… Tình trạng sử dụng nguồn lực nhà nước (vật tư, phương tiện, nhân lực, tiền, tài nguyên, khoáng sản...) lãng phí giống như những dòng suối nhỏ bị ô nhiễm len lỏi và làm ảnh hưởng tới công tác quản lý từ nhiều năm qua nhưng đến nay chưa có lời giải thấu đáo.

Tiết kiệm là đức tính cần có của mỗi người. Tiết kiệm trong ăn mặc, chi tiêu thường nhật... không chỉ để ứng phó thiên tai, địch họa mà còn phòng lúc già yếu, ốm đau, bệnh tật. Ý thức tiết kiệm của người Việt hình thành từ rất sớm. Chẳng thế mà việc thực hành tiết kiệm của người Việt đã được đúc kết thành ca dao, tục ngữ dễ nhớ, dễ hiểu và truyền miệng từ đời này sang đời khác, như: “Khéo ăn thì no, khéo co thì ấm”, “Ít chắt chiu hơn nhiều phung phí”, “Tiết kiệm sẵn có đồng tiền/Phòng khi túng lỡ không phiền lụy ai”...

Kể từ khi lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa cho đến nay, văn hóa tiết kiệm trong đời sống xã hội nước ta có những giai đoạn đã phát triển đến đỉnh cao, lan tỏa, trở thành ý thức thường trực trong mỗi người. Tinh thần tiết kiệm ấy thể hiện rõ nhất ở thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp, thời kỳ chống đế quốc Mỹ và trong những năm tháng bị bao vây cấm vận. Vào những thời điểm cam go đó, toàn dân tiết kiệm để chi viện cho mặt trận, cho tiền tuyến. Các phong trào tiết kiệm: Hũ gạo nuôi quân; một người làm việc bằng hai; lấn sáng, lấn chiều trong sản xuất… được phát động sôi nổi ở khắp các nhà máy, xí nghiệp, công sở và trong mọi tầng lớp nhân dân.

Khi nhắc đến ý thức và văn hóa tiết kiệm, người Việt Nam nào cũng nhớ đến tấm gương của Bác Hồ kính yêu. Những bài học về tiết kiệm mà Người tự mình thực hành vẫn còn nguyên giá trị cho đến hôm nay. Theo tư tưởng Hồ Chí Minh, tiết kiệm là “không xa xỉ, không hoang phí, không bừa bãi”. Tiết kiệm không phải là bủn xỉn, không phải là “xem đồng tiền to bằng cái nống”, “gặp việc đáng làm cũng không làm, đáng tiêu không tiêu”. Nói theo lối khoa học, thì tiết kiệm là tích cực, chứ không phải là tiêu cực. Như vậy, tiết kiệm là sử dụng hợp lý và hiệu quả các nguồn lực để gia tăng sức mạnh toàn diện của đất nước.

Đặc biệt, với tầm nhìn xa, tính khái quát cao, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã coi tiết kiệm là một trong những phẩm chất làm nên đạo đức của mỗi người, trong đó nổi bật là đạo đức của người cộng sản. Người dạy: “Trời có bốn mùa: Xuân, Hạ, Thu, Đông. Đất có bốn phương: Đông, Tây, Nam, Bắc. Người có bốn đức: Cần, Kiệm, Liêm, Chính. Thiếu một mùa, thì không thành trời. Thiếu một phương, thì không thành đất. Thiếu một đức, thì không thành người”.

Trong nhiều nghị quyết của Đảng, vấn đề tiết kiệm và thực hành tiết kiệm đã được nêu ra và có những chỉ đạo quyết liệt. Nổi bật là Nghị quyết Trung ương 3 (khóa X) về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí. Năm 2007, Chính phủ ban hành Nghị định số 103/2007/NĐ-CP “Quy định trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị và trách nhiệm của cán bộ, công chức, viên chức trong việc thực hành tiết kiệm, chống lãng phí”. Năm 2013, Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí ra đời và đã được sửa đổi vào các năm 2017, 2018. Bên cạnh đó, Nghị định số 84/2014/NĐ-CP “Quy định chi tiết một số điều của Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí” được Chính phủ ban hành vào năm 2014 đã thể hiện rất rõ quan điểm về tiết kiệm của Đảng, Nhà nước.

Để phong trào tiết kiệm lan rộng, thấm sâu, trở thành thói quen thường trực trong mỗi người, trước tiên, mỗi cán bộ, đảng viên và công chức trong bộ máy công quyền cần nêu gương thực hành tiết kiệm và chống lãng phí tại cơ quan, đơn vị mình. Trong đó, cốt lõi là phải luôn đặt lợi ích của nhân dân, của tập thể lên trên lợi ích cá nhân. Từ đó, nghiên cứu thấu đáo các vấn đề, nhiệm vụ để có những quyết định, hành động tối ưu. Sử dụng hiệu quả nguồn lực, hướng đến lợi ích cho dân, cho nước chính là một cách thực hành tiết kiệm đúng đắn nhất.