Thay đổi phương pháp tiếp cận để xác định trường hợp thu hồi đất

Khó bao quát trường hợp thu hồi đất

Báo cáo tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết: Về thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội nhận thấy, quy định theo hướng liệt kê có ưu điểm bảo đảm rõ ràng, dễ theo dõi, dễ áp dụng. Tuy nhiên, liệt kê quá cụ thể, chi tiết khó bảo đảm bao quát, đầy đủ.

Bên cạnh đó, đối với quy định trường hợp thu hồi đất, đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư, các nguyên tắc xác định dự án thuộc diện này còn định tính, chưa bảo đảm rõ ràng. Việc thiếu quy định định lượng có thể gây lúng túng cho địa phương trong tổ chức thực hiện, đồng thời dẫn đến việc thực hiện giữa các địa phương rất khác nhau.

Về cơ chế xử lý đối với trường hợp thỏa thuận về nhận quyền sử dụng đất không đạt được 100%, có 2 loại ý kiến: Giữ như dự thảo Luật trình Quốc hội tại kỳ họp thứ năm; bổ sung quy định mang tính nguyên tắc là Nhà nước thu hồi đất đối với phần diện tích còn lại của dự án chưa thỏa thuận được để giao đất, cho thuê đất cho nhà đầu tư không đấu giá quyền sử dụng đất, không đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án có sử dụng đất trong một số trường hợp mà có 80% số người sử dụng đất trở lên và 80% diện tích đất trở lên đã thỏa thuận.

Về cấp Giấy chứng nhận cho hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất không có giấy tờ về quyền sử dụng đất, Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cơ bản thống nhất với phương án chỉnh sửa thời điểm công nhận đến trước ngày Luật này có hiệu lực thi hành.

Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đánh giá Dự thảo Luật mới chỉ được rà soát, chỉnh sửa để đưa ra phương án chỉnh lý đối với một số vấn đề lớn. Báo cáo tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật mới được dự thảo sơ bộ; cần được tiếp tục hoàn thiện.

Thay đổi phương pháp tiếp cận

Phát biểu ý kiến thảo luận, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đánh giá, dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) đã có bước tiến dài, nhiều vấn đề lớn đã được tập trung giải quyết. Bên cạnh đó, còn một số vấn đề được đặt ra khi soạn thảo dự án luật và phát sinh trong quá trình hoàn thiện luật, đòi hỏi tập trung toàn lực nhằm cho ý kiến vào những vấn đề lớn, còn ý kiến khác nhau, hoàn thiện dự án Luật trình Quốc hội xem xét, thông qua tại kỳ họp thứ sáu.

Về những vấn đề cụ thể, đối với thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhận định: Đây là vấn đề khó, nên chăng thay vì tiếp cận theo phương pháp “chọn - cho”, nghĩa là những gì "cho" được liệt kê trong luật thì tiếp cận theo phương pháp “chọn - bỏ”, là những gì "cấm" thì ghi vào trong luật.

“Nếu tiếp cận theo phương pháp cũ, cố gắng liệt kê cho đủ thì rất khó có sự thống nhất”, đồng chí Vương Đình Huệ nói.

Về tiêu chí thu hồi và đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án nhà ở thương mại, công trình thương mại, công trình dịch vụ, khu vui chơi, giải trí, tổ hợp đa năng để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, Chủ tịch Quốc hội đề nghị, chỉ quy định về tiêu chí đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu…

Về cơ chế xử lý đối với trường hợp thỏa thuận về nhận quyền sử dụng đất không đạt được 100%, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, việc chủ đầu tư thỏa thuận với người sử dụng đất để có đất thực hiện dự án là thỏa thuận mang tính dân sự. Nhà nước can thiệp bằng biện pháp thu hồi đất đối với các trường hợp không thỏa thuận được là không phù hợp mà chỉ thực hiện chính sách hỗ trợ theo nguyên tắc của Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở.

Về việc dự thảo Luật không có nội dung áp dụng phương pháp định giá đất cụ thể đối với trường hợp thuê đất kỳ đầu tiên và quy định giới hạn biến động tiền thuê đất không quá mức tăng Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của 5 năm trước đó, theo Chủ tịch Quốc hội, rất khó áp dụng trong thực tiễn.

Bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất

Thảo luận tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga cho rằng, cơ quan soạn thảo, thẩm tra cần tiếp tục rà soát, đánh giá tác động đầy đủ của các quy định trong dự thảo Luật Đất đai sửa đổi đối với các luật chuyên ngành, cả những dự thảo luật đang sửa đổi, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất, không gây xung đột.

Bên cạnh đó, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội đề nghị quy định chi tiết danh mục, loại dự án thu hồi đất phục vụ mục đích quốc phòng - an ninh, phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quá trình thu hồi đất công khai, minh bạch.

Về cơ chế xử lý đối với trường hợp thỏa thuận về nhận quyền sử dụng đất không đạt được 100%, bà Lê Thị Nga đề nghị cân nhắc, không đưa cơ chế đã thu hồi được 80%, phần còn lại 20% thì Nhà nước đứng ra thu hồi.

“Thỏa thuận thì theo cơ chế thỏa thuận hoàn toàn, hành chính thì theo cơ chế hành chính hoàn toàn. “Đầu dân sự, đuôi hành chính” thì sẽ không bảo đảm quyền lợi, xảy ra khiếu kiện”, bà Lê Thị Nga nhấn mạnh.

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội Lê Quang Mạnh đề nghị quy định rõ hơn vai trò, trách nhiệm của tổ chức phát triển quỹ đất để bảo đảm đủ năng lực thu hồi, phát triển quỹ đất phục vụ các dự án lớn tại địa phương. Trong định giá đất, ông Lê Quang Mạnh đề xuất làm rõ nguyên tắc lấy mục đích sử dụng đất hiện tại hoặc trong tương lai làm căn cứ định giá phù hợp, bảo đảm lợi ích của người dân, doanh nghiệp, Nhà nước; mở rộng các trường hợp so với bảng giá đất hiện tại; tăng cường thu thập dữ liệu thị trường đất đai, liên thông mục đích sử dụng đất…

Tại phiên họp, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà cho biết, dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) đã nhận được rất nhiều ý kiến đóng góp quý báu, giá trị của nhân dân, đại biểu Quốc hội, các bộ, ngành, địa phương, cơ quan của Quốc hội...

“Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường khẩn trương nghiên cứu, trao đổi, thảo luận với các bộ, ngành, cơ quan của Quốc hội về những vấn đề còn khác nhau, sau đó báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, để hoàn thiện, thống nhất với các cơ quan của Quốc hội trước khi trình ra Quốc hội”, đồng chí Trần Hồng Hà cho hay.

Kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị cơ quan soạn thảo, cơ quan thẩm tra phối hợp chặt chẽ nhằm tiếp thu, rà soát, hoàn thiện dự thảo Luật, xin ý kiến hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách, báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội trước khi trình Quốc hội xem xét, thông qua tại kỳ họp thứ sáu.