Góp ý dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi): Sử dụng hiệu quả nguồn lực đất đai trong phát triển đô thị

Tham vấn cộng đồng trong quy hoạch sử dụng đất

Từ nghiên cứu thực tiễn, PGS.TS Nguyễn Bá Long, Viện trưởng Viện Quản lý đất đai và phát triển nông thôn (Trường Đại học Lâm nghiệp) cho rằng, tham vấn (lấy ý kiến) cộng đồng là yêu cầu tất yếu trong công tác quản lý nhà nước nói chung và trong lĩnh vực quy hoạch, quản lý đất đai nói riêng. Mục đích tham vấn để tăng cường dân chủ và minh bạch trong quản lý nhà nước. Việc tham vấn cộng đồng trong dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) đã được đề cập ở một số nội dung liên quan tới việc lập quy hoạch, thẩm định quy hoạch phân khu đô thị do nhà đầu tư đề xuất...

Theo phân tích của PGS.TS Nguyễn Bá Long, việc tham vấn, lấy ý kiến cộng đồng dân cư cần được xem xét, lồng ghép cả trong quá trình xây dựng chính sách, pháp luật nói chung, trong đó có Luật Thủ đô (sửa đổi).

Ở một góc độ khác, PGS.TS Lê Đức Tình, giảng viên Trường Đại học Mỏ - Địa chất cho rằng, qua 10 năm thi hành Luật Thủ đô, việc thực hiện một số mục tiêu, giải pháp, quy định được đề ra trong Luật còn một số hạn chế trong các lĩnh vực: Quản lý, sử dụng đất, nhất là đất sử dụng cho các công trình hạ tầng kỹ thuật, giao thông, hạ tầng xã hội, văn hóa, tôn giáo, công trình công cộng phục vụ cộng đồng, dân cư.

Theo PGS.TS Lê Đức Tình, nguyên nhân chủ yếu làm cho công tác giải phóng mặt bằng vô cùng khó khăn là do mức đền bù thấp hơn quá nhiều so với giá thị trường. Việc duy trì quá lâu cơ chế hai giá trong tính toán bồi thường giải phóng mặt bằng và hạch toán chi phí đất đai đầu vào cho các doanh nghiệp thuê đất, công tác bồi thường thu hồi đất giải phóng mặt bằng gặp nhiều khó khăn, mâu thuẫn.

Để nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thành phố Hà Nội, cần quy định một số nguyên tắc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nhằm tạo cơ chế linh hoạt cũng như bảo đảm quyền, lợi ích của Nhà nước, người dân. Vì thế, dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) cần tính đến việc phân quyền cho HĐND, UBND thành phố Hà Nội trong việc chuyển mục đích sử dụng đất nhằm đơn giản hóa trình tự, thủ tục, tạo sự chủ động, linh hoạt cho thành phố Hà Nội. Đồng thời, cho phép Thủ đô được thành lập mới doanh nghiệp do Thủ đô nắm giữ 100% vốn điều lệ nhằm thực hiện trách nhiệm quản lý, khai thác quỹ đất của Thủ đô.

Thận trọng khi chuyển đổi mục đích sử dụng đất trồng lúa

Theo thống kê của Sở NN&PTNT Hà Nội, toàn thành phố Hà Nội hiện còn 165.593ha đất trồng lúa, tập trung tại 23 quận, huyện, thị xã. Năm 2023, dự kiến thành phố Hà Nội thực hiện chuyển đổi hơn 3.838ha đất trồng lúa; đến năm 2025 sẽ tiếp tục chuyển mục đích sử dụng đất trồng lúa và giảm diện tích đất trồng lúa còn 140.000ha. Đối với đất rừng các loại, hiện nay Hà Nội có hơn 27.162ha, trong đó 11.000ha rừng đặc dụng, gần 5.822ha rừng phòng hộ, 10.332ha rừng sản xuất; diện tích đất lâm nghiệp chưa thành rừng là hơn 7.538ha phân bố ở 7 huyện, thị xã. Trong thời gian qua, nhiều dự án đầu tư của thành phố được phê duyệt phải chuyển mục đích sử dụng đất rừng.

Theo PGS.TS Nguyễn Thị Nga, giảng viên Trường Đại học Luật Hà Nội, việc chuyển mục đích sử dụng đất trồng lúa, đất rừng các loại cho các mục đích khác tại thành phố Hà Nội được phân quyền cho chính quyền thành phố trên cơ sở bảo đảm sự phù hợp giữa Luật Đất đai năm 2013 và Luật Thủ đô năm 2012. Tuy nhiên, việc thực thi Luật Thủ đô năm 2012 về hoạt động chuyển mục đích sử dụng đất trồng lúa, đất rừng các loại sang mục đích khác trên thực tế còn tồn tại nhiều bất cập và cần tiếp tục được sửa đổi để nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý đất đai nói chung và bảo vệ đất trồng lúa, đất rừng các loại nói riêng trong bối cảnh diện tích các quỹ đất này đang bị thu hẹp, chuyển sang mục đích khác không tuân thủ quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất và quy hoạch đô thị.

PGS.TS Nguyễn Thị Nga kiến nghị, để khắc phục những hạn chế, vướng mắc trong dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) về phân quyền cho thành phố Hà Nội trong hoạt động chuyển mục đích sử dụng đất trồng lúa, đất rừng các loại sang mục đích khác thì cần làm rõ các nội dung pháp luật liên quan. Đó là thẩm quyền chấp thuận chuyển mục đích sử dụng đất; thẩm quyền quyết định chuyển mục đích sử dụng đất; cần có cơ chế đặc thù về chuyển mục đích sử dụng đất trồng lúa sang mục đích khác.

Việc bảo vệ quỹ đất trồng lúa, đất rừng các loại hiện nay là cần thiết nhằm bảo đảm an ninh lương thực, bảo vệ môi trường và các hệ sinh thái tự nhiên. Việc sửa đổi và có những quy định cụ thể như trên trong dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) là quan trọng, bởi đây không chỉ tạo được cơ chế pháp lý chặt chẽ trong quá trình chấp thuận và quyết định chuyển mục đích sử dụng đất trồng lúa, đất rừng các loại sang mục đích khác của chính quyền thành phố Hà Nội mà quan trọng hơn là vấn đề bảo đảm được tính hiệu quả trong quá trình sử dụng đất của người dân. Vì thế, dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) cần có cơ chế đặc thù để chính quyền thành phố chủ động trong việc khảo sát, đánh giá tính hiệu quả của việc giữ diện tích đất trồng lúa tại từng vị trí cụ thể; qua đó chính quyền cũng sẽ chủ động trong chuyển đổi chỉ tiêu, cơ cấu sử dụng đất lúa sao cho phù hợp và đạt hiệu quả cao.