Bài học kinh nghiệm cho quản lý vỉa hè tại Hà Nội

Người sử dụng hè phố là trung tâm

Singapore đã hiện thực hóa bằng các chương trình/kế hoạch cụ thể đối với hè phố, như “không gian chung được chia sẻ”, nơi “tạo cơ hội cho cư dân gặp gỡ”, hoặc địa điểm tổ chức “các hoạt động xã hội không thường xuyên”. Năm 2018, quốc gia này đã hoàn thành 200km đường đi bộ có mái che do Chính phủ phát động. Họ vạch ra ranh giới di chuyển giữa làn đường giao thông và thương mại ven đường và kiểm kê các tình huống giữa người đi bộ và cây cối để xác định các giải pháp rõ ràng như mở rộng vỉa hè vào đường phố, với chi phí là chỗ đậu xe.

Đối với những vị trí có cây lâu năm trên hè phố, họ vận dụng khéo léo trở thành “Điểm đỗ xe taxi” và có giải pháp mở rộng vỉa hè vào đường phố, với chi phí (doanh nghiệp chi trả) chính là chỗ đậu xe taxi đó.

Cơ quan tái phát triển đô thị Singapore (URA) đã ban hành các “Chi tiết hướng dẫn” và “Hướng dẫn thực hành - Đường dành cho người đi bộ” giúp ngăn chặn các doanh nghiệp và người dân sử dụng vỉa hè cho mục đích cá nhân. Tất cả các đề xuất liên quan đến việc sử dụng hè phố, lát lại các lối đi bộ đều phải được Phòng Kiểm soát phát triển của URA phê duyệt như một phần của quy trình đăng ký phát triển.

Việc đa dạng hóa các ý tưởng thiết kế hè phố được áp dụng tùy theo đặc thù của từng hè phố khác nhau và có thể có thay đổi theo thời gian. 5 đặc thù chính gồm đặc thù địa lý, kinh tế - xã hội, văn hóa - lịch sử - truyền thống; quy hoạch đô thị - nông thôn, và kiến trúc cảnh quan.

Bổ sung hướng dẫn kịp thời về công tác quản lý hè phố

Từ phân tích còn nhiều yếu tố chưa mang lại hiệu quả quản lý và sự cần thiết phải thay đổi về tư duy quản lý vỉa hè để bắt kịp thực tiễn, Hà Nội cần xem xét những văn bản, bổ sung hướng dẫn kịp thời về công tác quản lý hè phố; giao các đơn vị tiếp tục nghiên cứu để có các định hướng và giải pháp cho công tác quản lý hè phố trong giai đoạn phát triển mới.

Kiến nghị với Sở Quy hoạch - Kiến trúc xem xét, bổ sung các thiết kế mẫu hè phố và quản lý chất lượng công trình xây dựng (hè phố), chi tiết hướng dẫn và hướng dẫn thực hành - đường dành cho người đi bộ và các khía cạnh quản lý khác đối với hè phố (thiết kế đô thị; kiến trúc; du lịch và phát triển kinh tế; môi trường sống và sự hài hòa; không gian công cộng và gắn kết cộng đồng)… hiện còn thiếu.

Sở Quy hoạch - Kiến trúc khuyến khích thiết kế hè phố xanh, thân thiện môi trường, sử dụng vật liệu truyền thống; hạn chế tối đa bê tông hóa hè phố. Các tuyến đường cho người đi bộ, vỉa hè nên lát gạch lỗ, gạch thấm để giảm tải tiêu thoát nước đô thị, tốt cho cây trồng và bổ cập nước ngầm tầng nông.

UBND các quận, huyện cần rà soát, phân loại các tuyến phố và hè phố theo các đặc thù của từng hè phố khác nhau, từ đó, đề xuất và kiến nghị các giải pháp quản lý bảo đảm hiệu quả và khả thi, lấy người sử dụng hè phố làm trung tâm và khuyến khích sự tham gia quản lý của cộng đồng.

Rõ ràng rằng, việc coi yếu tố vỉa hè chỉ là bộ phận của hệ thống cơ sở hạ tầng kỹ thuật đô thị thuộc sở hữu của Nhà nước (đầu mối quản lý nhà nước thuộc ngành giao thông vận tải) là chưa đầy đủ và chưa mang lại hiệu quả quản lý, đặc biệt tại các quận trung tâm thuộc thành phố lớn. Chúng ta có thể học tập kinh nghiệm của nhiều quốc gia để áp dụng cho quản lý và thiết kế vỉa hè tại một số thành phố lớn, song thực tiễn cần rút ra 4 bài học về quản lý: Không có một hình mẫu chung cho các thành phố hay các quốc gia trong quản lý và sử dụng vỉa hè và thiết kế vỉa hè (ngầm và nổi) cần gắn với tổ chức thực hiện đồng bộ để có thể đi vào đời sống.

Thêm vào đó, quy hoạch phải có tính kế thừa và ổn định mục tiêu tạo thuận lợi cho người đi bộ, coi đó là sự cam kết của chính quyền đối với người dân và nhà đầu tư, nhưng phương pháp thực hiện cần linh hoạt và dựa trên các dữ liệu thực chứng. Cuối cùng, công cụ quản lý của Nhà nước áp đặt mục tiêu cốt lõi (sử dụng cho mục đích giao thông và tạo thuận lợi cho người đi bộ) nhưng đồng thời cũng dành chỗ cho sự sáng tạo thiết kế, vượt qua giới hạn quản lý của ngành giao thông vận tải và cần có sự phối hợp thường xuyên và chặt chẽ của nhiều cơ quan quản lý.