“Suliko” - bài hát Gruzia gắn bó với nhiều thế hệ thanh niên Việt Nam
Nhiều người biết đến bài hát “Suliko” từ khi đọc “Nhật ký Đặng Thùy Trâm”. Khi còn sống, bác sĩ - Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân - liệt sĩ Đặng Thùy Trâm rất yêu thích bài hát ấy. Nhưng không phải ai cũng biết rằng, trước chị Thùy Trâm cả một thế hệ, bài hát này từng là gợi ý cho bài thơ nổi tiếng “Màu tím hoa sim” của nhà thơ Hữu Loan.
Bài hát “Suliko” gắn bó với chúng tôi suốt những năm ở chiến trường Nam Bộ. Thanh niên hồi ấy rất thích các bài hát của Liên Xô. “Suliko” là bài hát của Gruzia, một nước cộng hòa thuộc Liên Xô. Có thông tin cho rằng “Suliko” là một bài dân ca, nhưng cũng có thể đó là một bài hát ra đời trong cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại chống phát xít Đức và nhanh chóng được phổ biến ra nhiều nước châu Âu.
Theo nhà thơ - nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha, con đường để bài hát “Suliko” đến Việt Nam với lời Việt bắt đầu từ bản dịch qua tiếng Pháp của nhạc sĩ Phạm Tuyên. Khi ấy, nhạc sĩ Phạm Tuyên đang dạy nhạc cho trẻ em ở Khu học xá Trung ương tại Nam Ninh (Quảng Tây - Trung Quốc). Nhưng điều thật sự thú vị, theo nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha, là từ kháng chiến chống Pháp, tướng Nguyễn Sơn đã mang bài hát “Suliko” (bản tiếng Pháp) từ Trung Quốc về Việt Nam. Và chính tướng Nguyễn Sơn đã hát (bằng tiếng Pháp) cho nhiều người nghe, trong đó có nhà thơ Hữu Loan. Nhà thơ Hữu Loan rất thích bài hát “Suliko”. Và chính bài hát này đã gợi ý cho Hữu Loan viết bài thơ “Màu tím hoa sim” khóc vợ mình khi cô Lê Đỗ Thị Ninh mất. Bài thơ ấy đã làm nên tên tuổi Hữu Loan.
Trong kháng chiến chống Mỹ, bài hát “Suliko” lại một lần nữa “xuất trận” cùng những thanh niên, học sinh, sinh viên miền Bắc vào chiến trường miền Nam, trong đó có bác sĩ Đặng Thùy Trâm. Cũng theo nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha, trước đó, khi đang học Đại học Y Hà Nội, chị Thùy Trâm đã cùng một người bạn học nữ song ca bài hát này trong một cuộc thi văn nghệ của trường và đã giành Huy chương Vàng.
Bài hát “Suliko” cực kỳ giản dị, chỉ có 4 câu nhạc và phần lời chính (đoạn lời 1) qua bản dịch từ tiếng Pháp của Phạm Tuyên như sau:
Suliko
“Bao đêm ngày tôi đi kiếm tìm quanh
Nơi nao người tôi yêu nấm mồ xanh
Lang thang tìm không thấy tôi đi cho đến bao giờ
Chín suối em hay chăng, Suliko”.