"Loạn" thị trường thuốc lá thế hệ mới do thiếu công cụ quản lý

Ngày 5-7, tại Bộ Tư pháp, đã diễn ra hội thảo “Kiểm soát thuốc lá mới có trách nhiệm” do Báo Pháp luật Việt Nam tổ chức. Tại đây, đại diện các bộ, ngành tập trung trao đổi về tính cấp thiết của việc cần quản lý những sản phẩm thuốc lá mới đã phù hợp với Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá hiện hành và định hướng hợp pháp hóa có trách nhiệm trên cơ sở bảo vệ giới trẻ, cộng đồng.

Số người hút thuốc lá tại Việt Nam ngày càng tăng

Ông Lê Đại Hải, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế (Bộ Tư pháp) cho biết, những năm gần đây, Chính phủ luôn kêu gọi người dân giảm hút thuốc lá. Tuy nhiên, số người hiện đang hút thuốc lá tại Việt Nam ngày càng tăng. Thực tế, dù các sản phẩm thuốc lá mới chưa được cấp phép kinh doanh tại Việt Nam, nhưng vẫn được bày bán tràn lan trên thị trường chợ đen và trở nên phổ biến trong cộng đồng mạng xã hội. Việc buôn bán mất kiểm soát, trà trộn các chất độc hại, ma túy vào sản phẩm nhằm dụ dỗ giới trẻ… đang để lại cho xã hội nhiều lo ngại, nhất là khi giới trẻ chịu tác động trực tiếp.

“Để kiểm soát các loại thuốc lá mới này, về góc độ quản lý nhà nước, cần có biện pháp và quy định chặt chẽ. Chẳng hạn như tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm, quy chuẩn sản xuất, nhập khẩu, quy định về thu thuế, người bán, người mua cũng như quy định về nguyên tắc kinh doanh có trách nhiệm của nhà sản xuất, nhà cung cấp. Với bản thân những người đang sử dụng thuốc lá, phương thức lý tưởng nhất là cố gắng cai nghiện thông qua việc hạn chế, giảm liều lượng sử dụng, bỏ hẳn hút thuốc, không sử dụng thuốc lá trong thời gian dài hoặc cân nhắc giải pháp thay thế giảm thiểu tác hại”, ông Lê Đại Hải nêu ý kiến.

Đồng quan điểm, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội tư vấn thuế, nguyên Phó Tổng Cục trưởng Tổng cục Thuế và ông Lưu Bình Nhưỡng, Phó Trưởng ban Dân nguyện của Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, các loại thuốc lá thế hệ mới dù thí điểm hay chính thức đều là đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt. Việc đặt các sản phẩm thuốc lá làm nóng, thuốc lá điện tử vào khuôn khổ quy định phù hợp cũng giúp đảm bảo người dùng được tiếp cận với những sản phẩm chính danh, được kiểm soát chất lượng, tránh hàng nhập lậu không rõ nguồn gốc xuất xứ, tiêu chuẩn chất lượng, cũng như thành phần bên trong sản phẩm.

Nghiên cứu thí điểm quản lý thuốc lá thế hệ mới

Ông Trần Thành Trung, Cục Công nghiệp, Bộ Công Thương cho biết, từ năm 2018-2019, Bộ Công Thương đã hoàn thiện đề tài nghiên cứu và đề xuất chính sách quản lý đối với mặt hàng thuốc lá làm nóng.

Cụ thể, Bộ dự kiến trình Chính phủ thời gian tới, trên cơ sở tiếp tục trao đổi để thống nhất với Bộ Y tế về dự thảo Nghị định 67 sửa đổi về kinh doanh thuốc lá, đề xuất quản lý thuốc lá làm nóng theo luật hiện hành như khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới (WHO). Đối với thuốc lá điện tử do tính chất đa dạng về sản phẩm có thể có hoặc không có nicotine, cũng như không có nguyên liệu thuốc lá nên sẽ cần thẩm định về tính pháp lý trước khi thống nhất phương án kiểm soát phù hợp.

Đại diện Bộ Công Thương cho biết, Bộ đã làm việc với Bộ Y tế để nghiên cứu và làm rõ cơ sở pháp lý đánh giá các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới. Cùng với đó, Bộ cũng làm việc với Bộ Công an, Bộ Quốc phòng trong thời gian thuốc lá thế hệ mới chưa được phép lưu thông.

"Hiện nay, thuốc lá thế hệ mới chưa có chính sách quản lý, chưa được phép lưu hành nhưng đã được bày bán trên thị trường và tiếp cận dễ dàng. Những sản phẩm này đa phần là hàng xách tay, nhập lậu, không được quản lý về chất lượng, nguồn gốc. Việc mua bán và quảng cáo các sản phẩm này đều là vi phạm quy định của pháp luật. Hệ quả là Nhà nước không thu được thuế, người dân sử dụng thuốc lá thế hệ mới lại không tiếp cận được những sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, không được kiểm soát về chất lượng dẫn tới ảnh hưởng đến sức khỏe”, ông Trần Thành Trung cho hay.

Thời gian tới, Bộ Công Thương sẽ có văn bản xin ý kiến bộ, ngành. Bộ dự kiến sẽ thí điểm sản xuất, kinh doanh thuốc lá làm nóng trong 5 năm, sau đó có đánh giá và báo cáo Chính phủ.

Từ thực tiễn quản lý thuốc lá làm nóng, thuốc lá điện tử trên thế giới cũng như tại Việt Nam, ông Nguyễn Chí Nhân, Trưởng ban Pháp chế đào tạo, Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam (VTA) đề xuất, người hút thuốc lá cần có quyền tiếp cận với các loại thuốc lá giảm thiểu tác hại. Do đó, Chính phủ sớm ban hành các chính sách quản lý phù hợp, vì càng chậm ban hành chính sách sẽ càng khó khăn hơn trong việc quản lý.

“Các đơn vị trong Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam cam kết tuân thủ các chính sách của Nhà nước trong lĩnh vực thuốc lá thế hệ mới như cách chúng tôi đang thực hiện với thuốc lá truyền thống”, ông Nguyễn Chí Nhân nói.

Tại hội thảo, đại diện một số bộ, ngành liên quan nhấn mạnh việc cân nhắc, xem xét đưa các sản phẩm thuốc lá làm nóng, thuốc lá điện tử chịu chế tài của pháp luật, không đặt lợi ích kinh tế, nguồn thu của Nhà nước làm trọng tâm. Việc sớm hiện thực hóa điều này sẽ giúp đảm bảo mọi sản phẩm thuốc lá đều chịu sự giám sát của luật pháp, tạo sự an tâm cho xã hội, tăng vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế trước thềm Hội nghị các bên về kiểm soát thuốc lá toàn cầu lần thứ 10 (COP10) sắp tới.