Nhân vật trẻ thơ trong Chèo

Các nghệ sĩ Nhà hát chèo Hà Nội trình diễn một vở chèo cổ

Trong thiên hình vạn trạng số nhân vật ấy, người xem, nhất là những người sành chèo, không thể không nhớ tới những nhân vật trẻ thơ.

Nhiều tích chèo xưa có nhân vật là trẻ thơ ở dạng Hề Đồng, Hỉ Đồng. Ví như vở “Kim Nham” hay còn gọi là “Súy Vân” chẳng hạn. Người ta thấy nhân vật Hỉ Đồng là cháu bé, người nhà của Kim Nham, rất tinh nghịch. Bằng nét thông minh, hồn nhiên, hóm hỉnh của mình, nhân vật Hỉ Đồng đã lột mặt nạ, đã lật tẩy chân tướng của lão Phù Thủy sợ ma, cao tay đến nỗi “... làm thầy từ năm mười một đến năm sáu mươi mốt tuổi vẫn chưa có ai mời”.

Người xem cũng rất thích thú với các nhân vật Hề Đồng, hề theo thầy, theo cậu, theo bác ở trong mấy vở khác như: “Lưu Bình Dương Lễ”, “Từ Thức”, “Chu Mãi Thần”, “Trương Viên”...

Đặc biệt trong vởChèo “Trinh Nguyên”, hai nhân vật trẻ em là Tôn Mạnh, Tôn Trọng được coi gần như là hai nhân vật chính của vở. Ngay từ lúc tuổi thơ, Tôn Mạnh cùng Tôn Trọng đã mồ côi cha. Đau hơn, người anh là Tôn Mạnh còn mồ côi cả cha lẫn mẹ.

Một hôm đang trên đường đi học về gặp một xác người chết. Sau chốc lát hoảng hốt, sợ hãi, hai anh em đã trấn tĩnh, định thần lại được và họ đã cùng nhau lo toan chôn cất chu đáo cho nạn nhân. Và điềm dữ đã đến với cả hai bé trẻ thơ này. Tình ngay lý gian một lúc ập đến, cả Tôn Mạnh và Tôn Trọng cùng bị bắt, bị cầm tù. Dữ dằn hơn, án tử hình đã đến với một trong hai anh em, vì họ lâm vào cảnh “làm phúc phải tội”.

Bà mẹ là Trinh Nguyên cao cả, xin được nhận án tù hình thay cho hai đứa con thơ. Còn nếu không chết thay được, thì án tử hình sẽ thuộc về thằng em là Tôn Trọng, là giọt máu của bà với ông Tôn Dân đã khuất. Chứ không phải thuộc về đứa anh Tôn Mạnh đã mồ côi cả cha, cả mẹ.

Nhưng “giời có mắt”, án tử hình không dành cho bà mẹ Trinh Nguyên. Cũng không dành cho hai đứa trẻ thơ Tôn Mạnh, Tôn Trọng, vì sự thật đã được phơi bày. Bằng mưu trí của mình, quan án sát đã tìm ra kẻ giết người. Kẻ đó chính là cậu ấm con quan.

Từ đây, nỗi oan ức của hai đứa trẻ thơ là Tôn Mạnh, Tôn Trọng đã được làm sáng tỏ.

Vở chèo lịch sử “Trần Quốc Toản ra quân” đã từng được gần hết các đoàn Chèo chuyên nghiệp dàn dựng. Với 6 chữ vàng thêu trên cờ “Phá cường địch, báo hoàng ân”, nhân vật chính của vở là người thiếu niên anh hùng Trần Quốc Toản đã làm cho bao nhiêu thanh niên, thậm chí có cả thiếu niên khi xem xong vở chèo này đã tình nguyện viết đơn bằng máu của chính mình để được lên đường đi đánh giặc.

Một vài vở Chèo hiện đại như “Cô gái bên sông”, “Cô gái sông Cấm”, “Chim hồng cất cánh”cũng có đôi ba nhân vật thiếu nhi. Tuy không phải là những vai xuyên suốt hết vở. Nhưng cũng làm cho người xem để tâm thương cảm. ở vở “Lýtriều Thánh Mẫu”, chúng ta lại thấy nhân vật bé Nghĩa và em Cún. Mà em Cún sau này chính là vua Lý Công Uẩn, người đã ban Chiếu dời đô lập nên Thăng Long - Hà Nội, cũng gặp đầy gian truân đủ đường khổ ải.

Khổ ở chỗ khi bà Phạm Thị Ngà là Thánh Mẫu của Lý Thái Tổ qua đời thì cả chị Nghĩa và em Cún còn đang bé quá. Nhưng mà “có thân có khổ, có khổ mới nên thân !?...”. Nhờ câu kinh Phật khuyến giáo này cùng sự tận tâm hết sức dưỡng dục đến nơi đến chốn của hai Thiền sư Lý Vạn Hạnh và Lý Khánh Văn mà kết vở, cả chị Nghĩa cùng em Cún đã vượt qua được bể khổ trầm luân. Và em Cún đã trở thành ông vua Lý Thái Tổ, trở về Dương Lôi, Cổ Pháp để thăm lại quê hương.

Dù đã được người xem khoái trá, dù đã được dàn dựng thành xương thành thịt, có tiếng nói, cóhình tượng trên sân khấu hẳn hoi, hay vẫn còn nằm im lìm trong nhiều tập kịch bản, thì tất cả những nhân vật trẻ thơ đã được đưa vào chèo đều có hiệu quả nhiều ít với từng chừng mựckhác nhau.

Tin rằng rồi đây, những nhân vật trẻ thơ trên sân khấu chèo sẽ ngày càng nhiều hơn cả về số lượng và chất lượng. Làm được như thế, chèo sẽ khai thác hết được những tiềm tàng vốn có của mình để sân khấu chèo có nhiều hình tượng nhân vật trẻ thơ hấp dẫn, mới mẻ hơn.

HNM