Thủy điện Pleikrông mùa sông... bùn

Cứ đến khoảng thời gian này, khi thủy điện Pleikrông xả nước, bùn nhão nổi lên khi thượng nguồn sông Pô Kô cạn trơ đáy khiến hàng trăm hộ dân của các làng Kon Gung, Đăk Mút phải vất vả lội hàng trăm mét bùn nhão để lên rẫy. Gần 10 năm nay, năm nào cũng vậy nhưng giải pháp tháo gỡ khó khăn cho bà con vẫn chưa hề có.

Theo quy luật, cứ từ tháng 5 đến tháng 9 hàng năm, nhà máy thủy điện Pleikrông tiến hành xả nước. Việc tích nước lâu ngày đã khiến lòng sông rộng hàng trăm mét nay được bồi thêm lớp bùn nhão ngập ngang thân người lớn. Để qua rẫy canh tác, người dân phải dùng thuyền nhỏ bỏ dụng cụ sản xuất rồi 4,5 thanh niên khỏe mạnh cùng đẩy thuyền vượt sông. Hầu hết đất đai sản xuất của dân làng Kon Gung, Đăk Mút đều nằm phía bên kia sông, vì vậy dù khó khăn, nguy hiểm nhưng đã gần 10 năm nay người dân đã quen chuyện băng sông bùn.

Gia đình anh A Reo (thôn Kon Gung, xã Đăk Mar, huyện Sa Thầy) có hơn 2 ha cà phê phía bên kia sông. Đây là thời điểm cây cà phê cần chăm sóc nhiều nhất để có được năng suất cao. Tuy nhiên, việc băng sông quá vất vả, gia đình lại ít người nên việc chăm sóc vườn cà phê của gia đình anh bữa được bữa bỏ.

“Mùa này muốn qua được bên đấy vất vả lắm, có khi phải mất cả ngày mới qua được bên kia sông. Sông rộng cùng với bùn ngập gần nửa thân người khiến việc qua bên đó khó khăn lắm, mùa mưa nhiều nước cũng nguy hiểm nhưng đỡ hơn vì mình có phà, có xuồng đi dễ hơn chớ mùa này thì chịu. Vườn cà phê nhà mình không chăm sóc được, cỏ mọc um tùm”.

Với những hộ gia đình có thanh niên khỏe mạnh, việc vượt sông qua rẫy còn đỡ vất vả, nhưng nhiều gia đình lao động chủ yếu là nữ giới thì việc vượt sông là điều không thể. Gia đình chị Y Giáo là một trong số đó, để qua được rẫy sản xuất, chị phải vượt quãng đường hơn 40 km ngược lên huyện Đăk Tô rồi vòng xuống, dù xa nhưng con đường bộ còn đỡ vất vả và nguy hiểm hơn là vượt sông.

Chị Y Giáo cho biết: Mùa này để vượt sông qua rẫy thì không được đâu, mệt lắm, chỉ có cánh đàn ông và thanh niên mới đi qua được thôi. Nhà mình có hơn 3 ha trồng mỳ nhưng cũng bỏ đấy chứ không chăm sóc được. Lâu lâu qua thăm rẫy thì chạy xe máy lên huyện Đăk Tô rồi vòng xuống nhưng cũng mất cả ngày trời. Hôm nào nước lên cao thì có thể đi xuồng, đi phà qua được chớ mùa nước cạn này thì chịu”.

Theo thống kê của Ủy ban nhân dân xã Đăk Mar (huyện Đăk Hà, tỉnh Kon Tum), phía bên kia sông có hơn 300 ha diện tích đất canh tác của bà con, chủ yếu là cà phê, cao su, sắn (mỳ) của hơn 200 hộ dân. Trước đây, khi thủy điện tích nước khiến lòng hồ mở rộng, để thuận tiện cho người dân qua lại sản xuất, vận chuyển nông sản, phòng ngừa tình trạng tai nạn do đuối nước khi vượt sông, hộ gia đình anh A Hiếu đã đầu tư hơn 2,3 tỷ đồng đóng 3 phà mới.

Thế nhưng, bến phà hơn 2,3 tỷ đồng của anh cũng chỉ hoạt động được lúc nước lớn, còn thời gian này nằm im lìm trên bãi bùn ven bờ. Anh Hiếu xót xa: Đầu tư số tiền lớn để vừa giúp đỡ bà con qua lại cho dễ dàng, an toàn vừa có nguồn thu nhỏ, nhưng nước xuống thấp quá khiến bền phà của gia đình không hoạt động được hơn 3 tháng nay rồi. Phà phơi nắng, phơi sương không hoạt động xót của lắm. Hy vọng nhà nước có phương án với thủy điện để duy trì mực nước trên sông cho bà con đi lại dễ dàng, chứ xả cạn trơ dòng thế này thì khổ cho bà con lắm”.

Về phía chính quyền xã, dù tình trạng trên đã diễn ra trong thời gian dài, xã đã kiến nghị nhiều giải pháp nhưng đến nay vẫn không có phương án hỗ trợ bà con. Để đảm bảo bà con sản xuất ổn định, phòng tránh những tai nạn đáng tiếc do đuối nước thì chính quyền xã chỉ thực hiện tuyên truyền cho bà con, khuyến cáo bà con ít đi lại, thực hiện canh tác dài ngày tại rẫy, khi nào xong việc rồi mới trở về. Thực hiện cắm biển báo nguy hiểm tại các khu vực nước sâu, bùn nhão dễ xảy ra tai nạn…

Ông Nguyễn Chí Ánh, Phó Bí thư Đảng ủy xã, người đã có hơn 10 năm gắn bó với người dân hai làng cho biết: Tình trạng này diễn ra lâu nay, bà con đi lại vất vả lắm nhưng không yêu cầu thủy điện ngừng xả nước được. Kiến nghị xây cầu thì khó, khu vực này nằm trên vùng lòng hồ của thủy điện nên việc xây cầu khó thực hiện.

Bây giờ chúng tôi chỉ khuyến cáo bà con cần sắp xếp lịch sản xuất hợp lí, tiến hành canh tác dài ngày tại rẫy, khi nào xong việc mới trở về nhà. Về lâu dài thì cần có biện pháp thông dòng, duy trì mực nước tối thiểu cho bà con chèo xuồng, đi phà qua lại thì mới đảm bảo được sản xuất của bà con”.