Tiếp đà đổi mới căn bản và toàn diện

Đổi mới bắt đầu từ con người

Nhân dịp năm học mới 2016-2017, Chủ tịch nước Trần Đại Quang đã có Thư chúc mừng gửi tới các thế hệ cán bộ, giáo viên, công chức, viên chức Ngành Giáo dục, các bậc phụ huynh, học sinh, sinh viên trong cả nước. Trong thư, bên cạnh lời chúc tốt đẹp nhân dịp khai giảng năm học mới, ghi nhận thành quả của ngành trong năm học 2015-2016, Chủ tịch nước nhấn mạnh yêu cầu tiếp tục quán triệt và triển khai thực hiện có hiệu quả chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, đào tạo.

Quán triệt yêu cầu và nhiệm vụ lớn đã được giao, trước thềm năm học 2016-2017, Bộ GD-ĐT xác định nhiệm vụ trọng tâm của ngành với 9 nội dung công tác lớn, tinh thần chung là tiếp tục đổi mới mạnh mẽ căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Phương hướng chung là tăng cường kỷ cương, nền nếp và nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện: Giáo dục mầm non chú trọng đổi mới hoạt động theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm; giáo dục phổ thông chú trọng giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống, ý thức, trách nhiệm công dân, khắc phục tình trạng dạy thêm, học thêm sai quy định; giáo dục đại học và chuyên nghiệp chú trọng nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực, đặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng cao và gắn với nhu cầu của thị trường lao động.

Với phương hướng nói trên, ngành đặt ra nhiệm vụ hàng đầu là quy hoạch mạng lưới giáo dục, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao. Theo đó, Bộ GD-ĐT sẽ triển khai kiểm định các cơ sở giáo dục đại học để có căn cứ xếp hạng, phân tầng và sắp xếp lại mạng lưới một cách tổng thể, phù hợp với nhu cầu nhân lực. Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ khẳng định: “Trọng tâm đầu tiên là quy hoạch lại mạng lưới các cơ sở giáo dục đào tạo, đặc biệt là mạng lưới các trường đại học, cao đẳng - được thành lập khá nhiều trong thời gian qua, hiện bộc lộ nhiều hạn chế. Do đó, phải kiểm định lại, những trường nào thật sự chuẩn, đầu tư có chất lượng thì đầu tư thêm. Những trường yếu kém thì có thể sáp nhập, giải tán hoặc trở thành một phân hiệu của trường khác để mạng lưới các trường đại học được gọn mà chất lượng”.

Đặc biệt, Bộ GD-ĐT sẽ điều chỉnh cơ cấu đào tạo theo hướng giảm dần các ngành nghề đang dư thừa lao động như Kế toán, Quản trị kinh doanh, Tài chính - Ngân hàng..., tăng cường đào tạo các ngành Khoa học kỹ thuật và Công nghệ.

Với phương châm đổi mới giáo dục phải bắt đầu từ con người, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ đặt vấn đề cụ thể: “Hiện nay, cả nước có khoảng 1,3 triệu giáo viên và nhà quản lý, nhưng có gần 1 triệu giáo viên gặp khó khăn về điều kiện làm việc, chế độ đãi ngộ, chuyên môn và tiếp cận vấn đề đổi mới. Như vậy thì chuẩn giáo viên ra sao, bồi dưỡng thế nào? Cán bộ quản lý giáo dục ở cấp phổ thông hầu hết là từ giáo viên chuyển sang làm công tác quản lý, do đó kiến thức, kỹ năng về quản trị rất hạn chế, chủ yếu dựa theo kinh nghiệm, không đáp ứng được nhu cầu đổi mới”. Trước thực tế này, ngành đã đề ra nhiệm vụ xây dựng lộ trình tinh giản biên chế đối với những giáo viên, cán bộ không có khả năng đạt chuẩn, xây dựng chuẩn đối với chức danh quản lý giáo dục. Theo Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ: “Nếu như giáo viên đổi mới mà cán bộ quản lý vẫn kiểu cũ thì không thể giữ chân được người giỏi cho Ngành Sư phạm”. Về quy hoạch, riêng đối với hệ thống trường sư phạm với 117 cơ sở, quan điểm là giữ lại 8-9 trường lớn, còn lại chỉ là cơ sở của các trường khác, để tập trung nguồn lực nâng cao chất lượng.

Đẩy mạnh phân cấp, tăng quyền chủ động

Để thực hiện các nhiệm vụ nói trên, Bộ GD-ĐT xác định giải pháp quan trọng hàng đầu là rà soát, thay thế hoặc đề xuất sửa đổi, bổ sung những văn bản quy phạm pháp luật không còn phù hợp, không đáp ứng yêu cầu đổi mới; kiên quyết cắt bỏ các thủ tục hành chính rườm rà. Bộ GD-ĐT cho biết sẽ rà soát quy trình, quy chế làm việc, phân công, phân cấp, ủy quyền, nâng cao chất lượng công tác phối hợp trong xử lý công việc, tăng cường giao quyền cho các địa phương. Các cơ sở giáo dục và giáo viên sẽ chủ động trong việc xây dựng, thực hiện kế hoạch giáo dục phù hợp với điều kiện thực tế của nhà trường, địa phương và khả năng học tập của học sinh, sinh viên.

Theo Chỉ thị của Bộ trưởng, các cơ sở giáo dục đại học được thực hiện quyền tự chủ, nhất là về tổ chức bộ máy, nhân sự, tài chính và học thuật. Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ cũng yêu cầu thúc đẩy việc thu hút các nguồn lực ngoài ngân sách để đầu tư cho giáo dục và đào tạo, nhất là đào tạo nghề và giáo dục đại học, khuyến khích các cơ sở đào tạo đủ điều kiện thực hiện chương trình chất lượng cao với mức thu học phí tương ứng để có thêm nguồn lực. Năm học 2016-2017 là năm thứ hai các chương trình đào tạo tại các trường đại học được thí điểm đổi mới cơ chế hoạt động, với mức trần học phí thấp nhất là 17,5 triệu đồng/năm cho các ngành Khoa học Xã hội, Kinh tế, Luật; Nông - Lâm - Thủy sản. Tuy nhiên, điều được quan tâm là liệu chất lượng đào tạo có theo kịp lộ trình tăng học phí? Thứ trưởng Bùi Văn Ga chia sẻ: “Đó là một bài toán khó mà các cơ sở giáo dục đại học phải đối mặt. Với cơ chế mới, Bộ sẽ kiểm tra, giám sát chặt chẽ việc thực hiện quyền tự chủ của các trường, đặc biệt là về các mặt thu chi cũng như mở ngành, liên kết đào tạo”.

Năm học 2016-2017, đổi mới thi cử sẽ tiếp tục là điểm chốt quan trọng trong tiến trình đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo. Theo đó, Bộ GD-ĐT sẽ giao cho các Sở GD-ĐT tổ chức thi, xét tốt nghiệp THPT. Điều này cũng có nghĩa là các cơ sở giáo dục sẽ được tăng quyền tự chủ song song với tăng cường chức năng quản lý. Đây là một bước tiến lớn trong lộ trình đổi mới theo hướng tạo thuận lợi tối đa cho thí sinh, giảm áp lực thi cử, giảm chi phí, không gây sốc cho thí sinh và xã hội, tiến tới thực hiện một phương án thi, tuyển sinh ổn định, bền vững lâu dài.