Hóa giải bất đồng, hướng tới tương lai

Tại cuộc hội đàm, một trong những trọng tâm được đưa ra là cam kết hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp hai nước phát triển hợp tác và duy trì các cuộc tiếp xúc. Tổng thống V.Putin và Thủ tướng S.Abe cũng đã thảo luận về các dự án năng lượng “Sakhalin-2” và dự án hợp tác xây dựng cơ sở sản xuất khí hóa lỏng trên bán đảo Yamal (Cực Bắc Siberia). Theo đó, Tập đoàn Mitsui của Nhật Bản sẽ đầu tư 1 tỷ USD để mở rộng dự án “Sakhalin-2” và để ngỏ khả năng tiếp tục thực hiện dự án “Sakhalin-3”. Đồng thời, dự kiến năm 2018 sẽ bắt đầu khởi công xây dựng nhà máy sản xuất khí hóa lỏng. Phát biểu tại cuộc gặp, Thủ tướng S.Abe nhấn mạnh: Nhật Bản sẵn sàng thúc đẩy mọi nỗ lực để phát triển hợp tác với Nga, đồng thời cho rằng vùng Viễn Đông của Nga có tiềm năng phát triển to lớn.

Những quyết định này cho thấy, Nhật Bản rất quan tâm tới vùng Viễn Đông của nước Nga với nhiều tiềm năng hấp dẫn. Đây cũng là một trong những động lực đưa hai cường quốc xích lại gần nhau. Chính sách này của Tokyo trùng với định hướng mà Tổng thống Nga đề ra trong chính sách phát triển. Phát biểu ngày 3-9 tại phiên họp toàn thể EEF-2, Tổng thống V.Putin nêu rõ, một trong những nhiệm vụ ưu tiên là đưa vùng Viễn Đông trở thành trung tâm kinh tế-xã hội của Liên bang Nga. Mặt khác, là đối tác thương mại hàng đầu của Nga ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, mối quan hệ với Nhật Bản sẽ giúp Nga giải quyết được những khó khăn trước mắt của nền kinh tế trong nước do các lệnh cấm vận của phương Tây. Tổng thống V.Putin cũng nhấn mạnh, để quá trình hội nhập kinh tế đạt hiệu quả, không nên để vấn đề chính trị hay những áp đặt mang tính đơn phương chi phối, mà phải xây dựng trên cơ sở bình đẳng, tôn trọng và quan tâm đến lợi ích quốc gia của nhau.

Chính phủ Nhật Bản cũng đang nỗ lực phát triển hợp tác kinh tế toàn diện với Nga mà không chờ có sự tiến triển mới về vấn đề lãnh thổ giữa hai nước. Điều này có nghĩa, Nhật Bản đang rời khỏi lập trường nguyên tắc trước đây - ràng buộc sự hợp tác với giải quyết các tranh chấp về quần đảo Nam Kuril do Nga kiểm soát mà Nhật Bản cũng tuyên bố chủ quyền và gọi là Vùng lãnh thổ phương Bắc. Tokyo coi đây là bản chất "lối tiếp cận mới" cho quan hệ song phương được đề cập sau cuộc hội đàm giữa hai nhà lãnh đạo. Thậm chí, Thủ tướng S.Abe còn quyết định lập một chức bộ trưởng mới phụ trách hợp tác kinh tế với Nga và sẽ do Bộ trưởng Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Hiroshige Seko kiêm nhiệm. Đây là một dấu hiệu rõ ràng cho thấy Tokyo coi trọng mối quan hệ với Nga.

Tuy nhiên, một trong những vướng mắc sâu xa giữa hai nước là tranh chấp chủ quyền lãnh thổ liên quan tới quần đảo Nam Kuril/Vùng lãnh thổ phương Bắc, điều đã khiến hai bên chưa thể ký một Hiệp ước hòa bình kể từ Chiến tranh Thế giới thứ II. Nhìn chung, lập trường các bên vẫn rất cứng rắn quanh vấn đề này. Trước thềm cuộc gặp với Thủ tướng S.Abe, người đứng đầu nước Nga nhấn mạnh “chúng tôi sẽ không đem lãnh thổ ra trao đổi”, đồng thời khẳng định chủ quyền của Nga tại các vùng như Kuril và Kaliningrad. Tuy nhiên, trong cuộc gặp song phương với nhà lãnh đạo Nhật Bản, Tổng thống V.Putin bày tỏ mong muốn cùng với Tokyo tìm kiếm giải pháp hòa bình cho những tranh chấp lãnh thổ hiện tại theo cách mà cả hai bên cùng chấp nhận được.

Do những khúc mắc tồn tại nhiều thập kỷ qua nên hợp tác giữa Nga và Nhật Bản tương đối dè dặt. Tuy nhiên, thời gian gần đây Tokyo đã năng động hơn trong thúc đẩy quan hệ nhiều mặt với Mátxcơva. Cuộc gặp vừa qua giữa hai nhà lãnh đạo một lần nữa cho thấy quyết tâm hóa giải những bất đồng và cùng hướng về tương lai. Đây cũng là tiền đề cho việc giải quyết những vấn đề lớn hơn trong khu vực vốn tồn tại nhiều tranh chấp, xung đột chồng chéo giữa các quốc gia.