Facebook có thể quyết định ai sẽ trở thành Tổng thống Mỹ?

Năm 2012, Facebook từng tạo nên cơn sốt khi chỉnh sửa news feed của 1,9 triệu người nhằm tăng cường các nội dung chính trị. Vào năm 2014, sau một cuộc thử nghiệm nhằm đánh giá tác động về mặt cảm xúc của Facebook với 689.000 người, Clay Johnson, người đồng sáng lập Blue State Digital - công ty xây dựng và quản lý chiến dịch trực tuyến của Tổng thống Barack Obama trong cuộc chạy đua vào Nhà trắng 2008, đã đặt ra câu hỏi: “Liệu Mark Zuckerberg có thể "lèo lái" một cuộc bầu cử bằng cách đẩy mạnh Upworthy (một facebook tập hợp các tin tức gây sốt)? Và điều này có hợp pháp không?”.

Trên thực tế, công cụ chính trị mạnh mẽ nhất của Facebook lại nằm ở tính năng "Tôi đã bỏ phiếu" (I voted).

Nút nhấn "I voted" cho phép người sử dụng Facebook thông báo rằng họ đã bỏ phiếu hay chưa, và liệt kê ra ai trong số những người bạn của họ đã thực hiện xong việc bỏ phiếu.

Một công cụ chính trị mạnh mẽ

Nút nhấn có vẻ như "vô hại" này hóa ra lại là một công cụ chính trị vô cùng quyền lực. Facebook đã lần đầu tiên thử nghiệm tính năng này với 61 triệu người vào thời điểm diễn ra cuộc bầu cử quốc hội Mỹ năm 2012. Cuộc thử nghiệm có sự tham gia nghiên cứu của trường Đại học California, San Diego, và các nhà khoa học dữ liệu Facebook.

Họ đã sử dụng các số liệu bầu cử để đánh giá mức độ ảnh hưởng của tính năng này đối với cuộc bầu cử trên thực tế. Kết quả là, nút nhấn "I voted" làm tăng tổng số phiếu bầu thêm 340.000 phiếu. Con số này tưởng chừng không đáng kể, nhưng lại có thể tác động quyết định tới kết quả bầu cử cuối cùng.

Ví dụ như trong cuộc đua tổng thống Mỹ năm 2000, George W. Bush đã đánh bại Al Gore chung cuộc bằng chiến thắng ở bang Florida chỉ với 537 phiếu bầu.

Thiên vị có chủ đích?

Điều gì xảy ra nếu Facebook sẵn sàng mạo hiểm thay đổi lập trường trung lập của mình và tìm cách gây tác động tới kết quả bầu cử thông qua một tính năng nào đó.

Các nghiên cứu chỉ ra rằng, không khó để xác định thiên hướng chính trị của người dùng Facebook, ngay cả những người hạn chế tham gia các hoạt động chính trị trực tuyến. Nhờ đó, Facebook có thể triển khai công cụ "I voted" một cách chọn lọc cho những đối tượng đã định sẵn, nhằm khuếch trương chỉ những lá phiếu của nhóm này.

Tuy nhiên, hành động trên chỉ hợp pháp nếu nó được tiến hành một cách bí mật. Facebook có lẽ sẽ không đời nào chấp nhận một sự rủi ro như vậy.

Hồi tháng 3 năm nay, các nhân viên từng đặt ra câu hỏi: "Facebook có trách nhiệm gì trong việc ngăn chặn Donald Trump trở thành Tổng thống vào năm 2017?".

Đáp lại, Giám đốc Điều hành của Facebook, Sheryl Sandberg đã khẳng định: "Facebook sẽ không bao giờ cố gắng kiểm soát các cuộc bầu cử".

Sự thiên vị bất đắc dĩ

Theo các nhà phân tích, dù không có chủ đích, Facebook vẫn có khả năng tác động tới hàng triệu cử tri trên nước Mỹ, bằng cách này hay cách khác, đơn cử như tính năng “I voted”.

Tự thân tính năng này không có quyền lực gì lớn lao. Người ta có thể nói rằng, những yếu tố tương tự, chẳng hạn như thay đổi thời tiết, cũng có thể ảnh hưởng đến cử tri. Vậy làm thế nào một nút nhấn như "I voted" có thể thay đổi kết quả bầu cử?

Điểm quan trọng nhất là nó cung cấp cho Facebook những thông tin bầu cử ở mức độ cá nhân.

Bằng việc kết hợp thông tin những người nào đã bỏ phiếu và khuynh hướng chính trị của họ, Facebook có thể biết được tính năng "I voted" ảnh hưởng tới từng nhóm cử tri như thế nào. Từ đó, phán đoán xem trong những cuộc bầu cử tương lai, điều gì sẽ xảy ra nếu họ áp dụng nút nhấn "I voted" với tất cả cử tri.

Lấy ví dụ, trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ tháng 11 tới - một cuộc đua giữa ứng viên đảng Dân chủ Hillary Clinton và ứng viên đảng Cộng hòa Donald Trump, Facebook có hai lựa chọn: Sử dụng hoặc không sử dụng tính năng "I voted".

Nhờ số liệu có sẵn, Facebook biết được lựa chọn nào sẽ có lợi hơn cho đảng nào. Như vậy, những dữ liệu biết nói đã vô tình khiến Facebook trở thành "một người chơi" trên bàn cờ chính trị.

Những sự kiện thực tế như cuộc cách mạng dân chủ ở Trung Đông đã cho thấy Facebook có thể gây ảnh hưởng một cách mạnh mẽ và khó lường như thế nào tới chính trị  Và trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ sắp tới, dù cố ý hay không, Facebook cũng sẽ là một biến số không thể bỏ qua trong việc định hình nên kết quả cuối cùng.