Di tích Lê Hoàn ở Hà Nội
Xã hội - Ngày đăng : 14:01, 27/05/2005
Mới đây, những người làm công tác quản lý di tích ở Hà Nội đã cất công tìm kiếm những địa chỉ lưu danh, truyền tụng công đức của vua Lê Ðại Hành. Và trong tổng số gần 2000 di tích của Thủ đô, họ đã tìm được 3 di tích thờ ông ở Hà Nội. Những di tích ấy nằm gần nhau, dọc theo sông Nhuệ - địa bàn hoạt động của Lê Hoàn.
Ðình Phú Diễn
Ðình Phú Diễn (thôn Phú Diễn, xã Hữu Hoà, huyện Thanh Trì) nằm sát bờ sông Nhuệ. Là một làng cổ lâu đời, trong quá trình tồn tại, mảnh đất này gắn bó với nhiều sự kiện lịch sử của dân tộc, mà dấu ấn còn in đậm và lưu truyền mãi trong truyền thuyết dân gian là sự kiện vua Lê Ðại Hành trên đường hành quân lên phía Bắc chống giặc đã dừng chân săn bắn, để rồi có một thời gian dài, làng mang tên “Ðại Hành” và dân làng thờ ông làm thành hoàng ở chốn đình chung ngàn năm hương khói.
Di tích có quy mô không lớn nhưng bảo lưu được lối kết cấu kiến trúc và nghệ thuật truyền thống: đình có mặt bằng kiến trúc hình chữ “đinh” gồm nhà đại bái và hậu cung; toàn bộ khung nhà được làm bằng gỗ với các bộ vì bốn hàng chân, vì nóc theo kiểu “chồng rường giá chiêng”. Trên bề mặt các thành rường phủ kín các hoa văn thực vật, vân mây, sóng nước, tứ linh, tứ quý. Các hoạ tiết trang trí này làm bằng kỹ thuật chạm nổi và chạm bong kênh. Bên cạnh khối kiến trúc nghệ thuật có giá trị cần được bảo tồn ấy là bộ di vật văn hoá lịch sử khá phong phú về số lượng và đa dạng về chủng loại của thời Lê Trung Hưng còn lưu lại: 6 pho tượng thú bằng đá, kiệu thờ, hạc gỗ và những sản phẩm văn hoá vật chất thời Nguyễn như hương án, long ngai, bia đá, sắc phong... Ngoài giá trị lịch sử, các di vật này còn được chạm khắc tinh xảo, mang giá trị nghệ thuật cao và là những cổ vật quý trong kho tàng di sản văn hoá nước nhà. Ðặc biệt ở đây hiện còn bảo lưu được cuốn sách cổ “Phú Diễn Lê Ðế phả lục” do quan Hàn lâm Ðông các Ðại học sỹ Nguyễn Bính soạn.
Ðình Hoa Xá và lầu Minh Ngự
Hai di tích này nằm kề bên nhau, phía tả sông Nhuệ, ở thôn Tả Thanh Oai, xã Tả Thanh Oai, huyện Thanh Trì. Ðây chính là nơi Lê Hoàn dừng binh để lấy quân lương, là mảnh đất chôn nhau cắt rốn của Bà chúa Tó (Bà chúa Hến) - người con gái đã vận động nhân dân vùng Hữu Thanh Oai đóng thuyền, vùng Tả Thanh Oai góp lương thực cho quân Lê Hoàn đánh trận, còn bản thân mình làm ra loại bánh dùng làm lương khô cho quân lính (đó chính là loại bánh chè lam, đặc sản trong ngày hội làng). Bà được vua phong thứ phi, lúc bà mất, dân làng hằng năm đều đặn cúng giỗ, nơi ở cũ của bà dựng lầu Minh Ngự, nhà cung phi sửa thành miếu điện. Từ đó, miếu - đình Hoa Xá là nơi phối thờ hai vị, đời đời linh thiêng giúp cho dân làng.
Ðình Hoa Xá có quy mô khá lớn, bao gồm các bộ phận kiến trúc: giếng đình - sân - Nghi môn ngoại - sân - Nghi môn nội - sân - hai dãy tảo mạc - đình chính và khu vườn rộng. Phía sau Nghi môn nội là đôi ngựa đá của Ngô Thì Nhậm cung tiến vào đình từ năm 1798. Lầu Minh Ngự thì có quy mô không lớn, nhưng liên quan chặt chẽ đến đình Hoa Xá. Cũng như đình Phú Diễn, đình Hoa Xá và lầu Minh Ngự được làm theo lối kiến trúc truyền thống, hiện còn một số mảng chạm khắc mang phong cách nghệ thuật thế kỷ 18 và lưu giữ được rất nhiều cổ vật quý: 16 đạo sắc phong thần của các triều đại phong kiến Lê - Tây Sơn và Nguyễn phong tặng cho phu nhân Ðô Hồ; câu đối, bài thơ ca ngợi công đức của hai vị thành hoàng, đặc biệt còn bút tích để lại của Ngô Thì Nhậm trong bài “Cung tiến ngựa đá” cuối thế kỷ 18; tượng phu nhân Ðô Hồ; những tấm bia đá; những bộ kiệu đòn, kiệu bát cống thế kỷ 18...
Cả ba chốn thanh cao kia đều là những di tích lịch sử, kiến trúc nghệ thuật trong kho tàng di sản văn hoá của quốc gia. Ðình Phú Diễn đã được Bộ VHTT xếp hạng năm 1992, còn đình Hoa Xá và lầu Minh Ngự chỉ sau đó chưa đầy 2 năm.
KTĐT