Trân trọng, tôn vinh người có công

Lễ trao giải được tổ chức vào ngày hôm qua (20-5) cũng như lễ trao Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước về khoa học và công nghệ (đợt 5) được tổ chức vào tháng 1-2017, một lần nữa cho thấy sự quan tâm to lớn của Đảng và Nhà nước đối với đội ngũ văn nghệ sĩ, trí thức, nhà khoa học - điều đã được khẳng định qua thực tế, trong suốt thời gian dài vừa qua. Sự quan tâm đó không chỉ được thể hiện qua những buổi lễ tôn vinh, trao thưởng cho các tập thể và cá nhân xuất sắc, mà còn thể hiện qua việc ban hành cơ chế, chính sách nhằm tạo khung pháp lý cho việc ghi nhận đóng góp của hiền tài - nguyên khí quốc gia, khuyến khích tinh thần sáng tạo và trách nhiệm đóng góp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Có nhiều ví dụ có thể dẫn ra để chứng minh cho điều nói trên. Như vào ngày 4-6-1985, Hội đồng Nhà nước đã ban hành Pháp lệnh quy định Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước, trong đó nêu rõ các giải thưởng này nhằm “động viên, khuyến khích những người nghiên cứu khoa học, kỹ thuật, những người sáng tác văn học, nghệ thuật cống hiến ngày càng nhiều cho sự nghiệp xây dựng Chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc”. Gần nhất, ngày 29-9-2014, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 90/2014/NĐ-CP về Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về văn học, nghệ thuật. Nghị định này gồm 4 chương, 19 điều, quy định rõ điều kiện, tiêu chuẩn, thủ tục… xét tặng giải thưởng, mục tiêu không có gì khác hơn là bảo đảm cho việc xét tặng được thực hiện nghiêm túc, khoa học, khách quan, công bằng, bảo đảm khen thưởng đúng người có đóng góp xứng đáng…

Kể từ lần xét và trao giải thưởng đợt 1 vào năm 1996, tính đến nay đã có 5 đợt xét tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước được thực hiện. Trong suốt quá trình đó, Nhà nước, Chính phủ luôn dõi theo công tác xét tặng giải thưởng, đưa ra quyết định cũng như sự chỉ đạo kịp thời nhằm bảo đảm khen thưởng xứng đáng những cá nhân và tập thể đã đóng góp tác phẩm, công trình xuất sắc cho đất nước. Như vào tháng 3 năm nay, khi xuất hiện ý kiến góp ý cho công tác xét tặng giải thưởng, phản ánh sự bất cập về tiêu chuẩn xét giải vốn đã được quy định từ nhiều năm trước, nay không còn phù hợp, ngay lập tức Chủ tịch nước và Thủ tướng Chính phủ đã có ý kiến chỉ đạo cụ thể, hợp tình hợp lý nhằm giải quyết vướng mắc, bổ sung danh sách tặng thưởng đối với một số văn nghệ sĩ có cụm tác phẩm đặc biệt xuất sắc về nội dung tư tưởng và hình thức nghệ thuật, có ảnh hưởng tích cực đối với đời sống xã hội về lâu dài.

Đất nước đang bước vào giai đoạn mới với nhiều điều đổi thay. Nhiều quy định cũ đã không còn phù hợp, trong đó có cả điều khoản liên quan đến tiêu chuẩn xét tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước về văn học, nghệ thuật. Cơ quan quản lý văn hóa sẽ cần nghiên cứu kỹ để tham mưu cho Chính phủ về việc sửa đổi, bổ sung văn bản được ban hành đã lâu. Đó là phần việc cần được thực hiện nghiêm túc nhằm tạo cơ sở cho việc xét tặng giải thưởng bảo đảm tính chính xác, khách quan, công bằng, như chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc là "không được để các quy trình máy móc cản trở việc tôn vinh các tác giả có tác phẩm văn học, nghệ thuật nổi tiếng và có đóng góp to lớn cho dân tộc".