Giữ gìn không gian văn hóa tôn nghiêm cho di tích chùa Thầy

Không gian di tích bị xâm lấn

Được xây dựng từ thời nhà Lý, đến nay di tích chùa Thầy vẫn bảo lưu hầu như nguyên vẹn hệ thống kiến trúc Phật giáo cùng lượng di vật đồ sộ, trong đó có nhiều di vật đã được công nhận là bảo vật quốc gia. Không chỉ tuyệt đẹp về cảnh quan, độc đáo về kiến trúc, cuốn hút về huyền tích dân gian, sắc màu lễ hội, chùa Thầy còn là di tích lịch sử cách mạng, nơi diễn ra nhiều sự kiện nổi bật trong giai đoạn chống Pháp và chống Mỹ cứu nước. Nhờ đó, chùa Thầy và khu vực núi đá Sài Sơn, Hoàng Xá, Phượng Cách đã được xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt tại Quyết định số 2408/QĐ-TTg ngày 31-12-2014 của Thủ tướng Chính phủ.

Mặc dù được các cơ quan chức năng quan tâm bảo tồn, phát huy giá trị, song, do nhiều nguyên nhân, không gian, cảnh quan khu vực chùa Thầy đang bị xâm lấn. Đến di tích vào một ngày cuối tháng 5, phóng viên Báo Hànộimới nhận thấy, xung quanh hồ Long Trì dưới chân núi Thầy - thuộc khu vực cần được bảo tồn nguyên trạng vẫn còn 47 hộ dân sinh sống. Những ngôi nhà xây dựng kiên cố và cuộc sống sinh hoạt thường nhật diễn ra tại đây không phù hợp với không gian văn hóa tâm linh. Hệ thống hàng quán, dịch vụ, bãi đỗ xe… xung quanh di tích tạm bợ, nhếch nhác. Hệ thống giao thông giữa các thành phần di tích thiếu sự liên kết, gây khó khăn cho khách tham quan.

Quy hoạch để bảo tồn

Những bất cập nói trên chỉ có thể được khắc phục trên cơ sở xây dựng căn cứ pháp lý và quy hoạch tổng thể. Năm 2016, UBND huyện Quốc Oai đã đề nghị các cơ quan chức năng cho phép lập quy hoạch tổng thể đối với Di tích quốc gia đặc biệt chùa Thầy và khu vực núi đá Sài Sơn, Hoàng Xá, Phượng Cách. Chủ trương này được UBND TP Hà Nội, Bộ VH-TT&DL và Chính phủ ủng hộ. Tại Văn bản số 817/VPCP-KGVX ngày 25-1-2017, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đã đồng ý về chủ trương lập Quy hoạch tổng thể Di tích quốc gia đặc biệt chùa Thầy và khu vực núi đá Sài Sơn, Hoàng Xá, Phượng Cách. Trên cơ sở đó, Phó Thủ tướng giao UBND TP Hà Nội là đơn vị chủ trì lập quy hoạch tổng thể đối với di tích; Bộ VH-TT&DL có trách nhiệm chủ trì, phối hợp với các đơn vị liên quan tổ chức thẩm định nhiệm vụ quy hoạch và đồ án quy hoạch tổng thể, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Đầu tháng 2-2017, UBND TP Hà Nội đã có Văn bản số 1194/VP-ĐT giao Sở Quy hoạch Kiến trúc, Sở VH-TT, UBND huyện Quốc Oai và các đơn vị liên quan nghiên cứu, triển khai các bước của quy hoạch tổng thể. Theo phân cấp, UBND huyện Quốc Oai là đơn vị trực tiếp quản lý di tích nên được giao làm chủ đầu tư lập quy hoạch tổng thể. Ranh giới nghiên cứu lập quy hoạch có tổng diện tích khoảng 100ha, trong đó diện tích vùng lõi là hơn 33ha.

Kiến trúc, cảnh quan của di tích được phân chia thành 3 không gian cơ bản, đó là không gian văn hóa lễ hội và tâm linh; không gian văn hóa, sinh thái và không gian phụ trợ. Theo định hướng quy hoạch, khu vực này sẽ mở thêm đường giao thông từ phía Bắc sang phía Nam Khu đô thị Quốc Oai, từ Đại lộ Thăng Long về chùa Thầy và đường dẫn từ đường vành đai du lịch về chùa Long Đẩu. “Những tuyến đường này mở ra sẽ giải quyết được vấn đề giao thông bức bách hiện nay”, Phó Chủ tịch UBND huyện Quốc Oai Đỗ Lai Luật khẳng định.

Vấn đề bức xúc khác là việc di chuyển 47 hộ dân ra khỏi vùng lõi di tích cũng đã được tính đến. Khu vực tái định cư được huyện Quốc Oai bố trí cạnh đường giao thông, cơ sở hạ tầng tốt. Việc di chuyển các hộ dân dự kiến sẽ hoàn tất trong năm 2018. Ngoài ra, huyện Quốc Oai cũng đã đưa ra định hướng tu bổ, tôn tạo các hạng mục di tích xuống cấp phù hợp với từng giai đoạn… Ông Đỗ Lai Luật cho biết, việc tiến hành quy hoạch tổng thể gồm nhiều khâu và dự thảo nhiệm vụ quy hoạch tổng thể đã cơ bản hoàn thành, chuẩn bị trình các cơ quan chức năng xem xét, phê duyệt.

Với những bước đi bài bản, chính quyền huyện Quốc Oai tin tưởng sẽ quảng bá được vẻ đẹp tiềm năng của Di tích quốc gia đặc biệt chùa Thầy, tạo ấn tượng tốt với du khách trong và ngoài nước, để chùa Thầy trở thành điểm đến văn hóa tâm linh hấp dẫn.