“Né” lao động trên 35 tuổi

Chưa quá 40 tuổi... đã cho là già!

Tại các khu vực tuyển dụng lao động trực tiếp, dễ dàng nhận thấy “độ tuổi vàng” là 18-35 tuổi. Với những người trên 35 tuổi gần như được coi là "quá tuổi lao động". Trường hợp anh Lương Bá Thám, 44 tuổi (ở Thanh Hóa) là một ví dụ. Tại phiên giao dịch việc làm dành cho lao động trở về từ Hàn Quốc mới đây, anh Thám đã nộp hồ sơ tại 3 doanh nghiệp, nhưng đều không thành. Theo anh Thám, trước đó anh cũng đã nộp hồ sơ ở nhiều nơi, các doanh nghiệp cứ phỏng vấn rồi… để đấy! Chán nản, anh Thám về quê tìm những việc làm phi chính thức để kiếm kế mưu sinh.

Trường hợp "chưa quá 40... đã cho là già" như anh Thám khi làm hồ sơ xin việc là phổ biến. Không doanh nghiệp nào nói ra, nhưng dường như điều này đã trở thành "luật". Cũng vì vậy, trong các doanh nghiệp thật khó khăn để tìm được lao động trên 35 tuổi. Trò chuyện với chúng tôi tại khu nhà trọ cho công nhân Khu công nghiệp Thăng Long, chị Nguyễn Thị Hương (quê Ninh Bình) cố tình không tiết lộ công việc cụ thể mình đang làm.

Chị Hương cho biết, trong công ty người lớn tuổi nhất sinh năm 1978 (39 tuổi). Đa số công nhân đều ở độ tuổi 18-30. Những người trên 35 tuổi làm việc ở đây luôn nơm nớp lo sợ doanh nghiệp có thể tìm cách sa thải bất cứ lúc nào vì lý do sức khỏe kém, mất nhiều chi phí cho bảo hiểm xã hội, tăng lương...

Ông Hoàng Đức Khang, Phó Chủ tịch UBND xã Kim Chung (Đông Anh) chia sẻ: “Chúng tôi đã phát hiện nhiều doanh nghiệp không thích sử dụng lao động trên 35 tuổi. Hiện trên địa bàn Kim Chung có 15.000 người đăng ký tạm trú, tạm vắng, đa số đều là lao động làm việc ở Khu công nghiệp Thăng Long. Chúng tôi tiếp xúc với nhiều người bị thất nghiệp, nhưng rất khó giúp đỡ vì doanh nghiệp viện cớ sa thải lao động, ví dụ khi họ đổi mới công nghệ nên cắt giảm nhân công để đỡ chi phí...”.

Giải pháp nào để bảo vệ lao động trên 35 tuổi?

Các chuyên gia lao động nhận định, vòng tròn "tuyển dụng - sa thải - tuyển dụng" sẽ liên tục diễn ra. Đây là cách thức để doanh nghiệp có thể nắm trong tay đội ngũ “lao động vàng”, tránh được các chi phí bảo hiểm xã hội, thất nghiệp và chi phí tăng lương. Vòng tuần hoàn này sẽ vẫn tồn tại khi mà các cơ quan chức năng không có biện pháp siết chặt doanh nghiệp. Thống kê của Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội trong 4 tháng đầu năm 2017 cho thấy, có tới 89% lao động (10.441 người) trên 35 tuổi đến đăng ký thất nghiệp. Trong đó, chủ yếu do doanh nghiệp cắt giảm nhân sự, lao động không phù hợp với công việc...

Trong khi chờ các cơ quan chức năng tìm giải pháp khắc phục, không còn cách nào khác là người lao động phải "tự cứu mình". Để đáp ứng đòi hỏi khắt khe của doanh nghiệp, người lao động phải tự hoàn thiện bản thân, tự học hỏi, học nghề thuần thục để chứng minh năng lực đặc biệt là kinh nghiệm được tích lũy trong quá trình làm việc. Mặt khác, người lao động phải tìm hiểu Luật Lao động để khi ký hợp đồng lao động với doanh nghiệp không bị “bẫy”.

Trao đổi về vấn đề này, ông Nguyễn Đình Thắng, Phó Chủ tịch Công đoàn các Khu công nghiệp - chế xuất Hà Nội nói: "Hiện có 126.912 lao động hoạt động tại 277 công đoàn cơ sở. Thực tế, người lao động trên 35 tuổi rất khó xin việc bởi doanh nghiệp phải trả lương, đóng bảo hiểm xã hội, thất nghiệp… ở mức cao. Trong khi đó, doanh nghiệp sử dụng lao động trẻ có chi phí rẻ và sức khỏe tốt hơn.

Vì vậy, để bảo vệ người lao động, Công đoàn các Khu công nghiệp - chế xuất Hà Nội đề nghị sửa đổi bổ sung một số điều trong Luật Lao động năm 2012 để doanh nghiệp không thể “lách” luật, sa thải người lao động độ tuổi trên 35. Đồng thời, công đoàn cơ sở cần đưa nội dung này vào trong thỏa ước lao động tập thể, nhằm xây dựng đội ngũ công nhân lao động có tay nghề, tác phong công nghiệp, bảo đảm việc làm ổn định.

Theo ông Mai Đức Chính, Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam, người lao động muốn có thu nhập ổn định và tích lũy thì phải làm thêm, tăng ca. Vì vậy, họ bị "vắt kiệt sức" lao động. Về lâu dài, lao động suy giảm sức khỏe, nguy cơ tai nạn lao động cao, hệ lụy theo đó là ở độ tuổi nhất định (tầm 35-40 tuổi), lao động không thể đáp ứng yêu cầu doanh nghiệp đưa ra. Cơ hội tìm việc làm khác là rất khó. Để giải quyết vấn đề này, cơ quan chức năng cần yêu cầu các doanh nghiệp không được tăng số giờ làm thêm của người lao động (không quá 200 giờ làm thêm mỗi năm). Đây cũng là cách để bảo vệ cho người lao động bảo đảm giữ việc làm sau lứa tuổi 35-40.

Đại diện Thanh tra Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội thừa nhận, tình trạng doanh nghiệp lợi dụng một số quy định của luật pháp trong việc ký hợp đồng theo thời hạn xác định (12 tháng, 36 tháng) để “né” lao động tuổi trên 35 vẫn diễn ra. Trong "Tháng hành động về An toàn vệ sinh lao động", Thanh tra Bộ sẽ thanh tra các doanh nghiệp về việc ký kết hợp đồng người lao động có đúng luật và doanh nghiệp có tiếp tục ký kết hợp đồng không xác định thời hạn với người lao động hay không. Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung cũng khẳng định, trong dự kiến sửa Luật Lao động tới đây, Bộ sẽ đưa ra cơ chế, chế tài để xử lý vấn đề này.