Thống đốc Ngân hàng giải trình về nguyên nhân nợ xấu

Về thực trạng nợ xấu, tại thời điểm tháng 9-2012, tỷ lệ nợ xấu ước tính chiếm 17,21% tổng dư nợ và cho vay của nền kinh tế. Nếu đánh giá một cách toàn diện và thực chất qua công tác thanh tra, con số nợ xấu ở thời điểm đó có thể cao hơn.

Tính đến 31-12-2016, nợ xấu nội bảng của các tổ chức tín dụng là trên 150 nghìn tỷ đồng, chiếm 2,52% tổng dư nợ; tổng nợ xấu mà Công ty Mua bán nợ VAMC đã mua nhưng chưa xử lý được là hơn 195.000 tỷ đồng, chiếm 3,29% tổng dư nợ; nợ xấu nội bảng và nợ xấu đã bán cho VAMC chưa xử lý được là hơn 345.000 tỷ đồng, chiếm 5,8% tổng dư nợ...

Hiện nay, trong tổng nợ xấu, nợ của các doanh nghiệp ngoài quốc doanh chiếm gần 64%; nợ của các doanh nghiệp nhà nước chiếm 6,3%; nợ hộ kinh doanh và cá nhân chiếm 21% và nợ của các liên doanh, hiệp hội có vốn đầu tư nước ngoài chiếm 1,8% tổng dư nợ.

Quy trình tín dụng chưa chặt chẽ, tạo kẽ hở để khách hàng và cán bộ ngân hàng lợi dụng

Đánh giá về nguyên nhân khách quan gây ra nợ xấu, Thống đốc NHNN Việt Nam Lê Minh Hưng nêu, thời gian qua sự bất ổn chính trị, kinh tế thế giới... tác động rất mạnh và gây rủi ro rất lớn đến sản xuất kinh doanh trong nước. Trong khi đó, kinh tế trong nước cũng còn khó khăn, chất lượng kinh tế tăng trưởng chưa cao, nợ công tăng nhanh. Một yếu tố khá quan trọng khác là thị trường bất động sản có thời gian dài trầm lắng.

Các doanh nghiệp Việt Nam phụ thuộc rất lớn vào vốn vay ngân hàng và hiệu quả sản xuất còn thấp, nên khi có biến động từ bên trong và bên ngoài đều tác động trực tiếp đến hoạt động doanh nghiệp vay vốn, từ đó đã gián tiếp và trực tiếp gây ra nợ xấu.

Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, trong giai đoạn 2011-2015, bình quân mỗi năm có trên 63.000 doanh nghiệp giải thể và phá sản. Các yếu tố này cũng làm gia tăng nợ xấu. Bên cạnh đó, giai đoạn vừa qua các chính sách vĩ mô còn thiếu ổn định, làm ảnh hưởng đến sản xuất kinh doanh, khả năng trả nợ của khách hàng...

“Như ĐBQH nêu, nhiều trường hợp khách hàng vay ngân hàng còn chây ỳ, trốn tránh nghĩa vụ trả nợ”, Thống đốc Lê Minh Hưng nói.

Về nguyên nhân chủ quan, Thống đốc Lê Minh Hưng thừa nhận, quy trình tín dụng của một số tổ chức tín dụng (TCTD) còn chưa đầy đủ và chặt chẽ nên tạo kẽ hở để khách hàng và cán bộ ngân hàng lợi dụng. Năng lực quản trị rủi ro của một số TCTD còn hạn chế, công tác kiểm tra kiểm soát nội bộ chưa tốt, tính tuân thủ quy chế chưa cao; chuẩn mực đạo đức cán bộ chưa được quan tâm... dẫn đến rủi ro trong việc cho vay.

“Một bộ phận cán bộ ngân hàng thoái hóa biến chất, lợi dụng chức vụ quyền hạn câu kết với khách hàng để cố ý làm trái các quy định, đe dọa đến hoạt động và tính lành mạnh của các hoạt động ngân hàng. Các hành vi vi phạm này trong thời gian qua đã, đang và sẽ được xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật”, Thống đốc Lê Minh Hưng thừa nhận.

Đề án cơ cấu lại các TCTD trong 5 năm qua dù đã đạt được một số kết quả bước đầu nhưng chưa giải quyết được những yếu kém cơ bản của hệ thống các TCTD cũng như xử lý được nợ xấu triệt để.

Năng lực tài chính của bản thân các TCTD còn hạn chế, đặc biệt kể cả các ngân hàng thương mại của Nhà nước.

Người đứng đầu ngành Ngân hàng cũng thẳng thắn thừa nhận công tác thanh tra, giám sát của NHNN thời gian qua tuy đã có nhiều cố gắng, đạt được một số kết quả song còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển của hệ thống các TCTD trong tình hình mới. Năng lực, trình độ của cán bộ Thanh tra Ngân hàng còn bất cập. Còn một số ít trường hợp cán bộ thanh tra giám sát ngân hàng còn để xảy ra vi phạm pháp luật.

Gần 200 cán bộ ngân hàng bị khởi tố

Về xử lý trách nhiệm nợ xấu, Thống đốc Lê Minh Hưng cho biết, trong dự thảo Nghị quyết, Chính phủ đã bàn rất kỹ và không có quy định nào trong Dự thảo có thể tạo điều kiện cho các TCTD hay tổ chức, cá nhân liên quan có thể trục lợi. Các hành vi vi phạm pháp luật, cá nhân vi phạm đều sẽ bị xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật.

Thống đốc cũng báo cáo thêm, thời gian qua, qua công tác thanh tra giám sát, NHNN đã xử lý nhiều vụ việc vi phạm, đồng thời chuyển hồ sơ có dấu hiệu vi phạm pháp luật gây ra tổn thất và nợ xấu sang các cơ quan điều tra.

Từ năm 2011-2016, theo thống kê của Bộ Công an, các cơ quan điều tra của Bộ (không bao gồm công an các địa phương) đã phát hiện, khởi tố điều tra 95 vụ án kinh tế xảy ra trong lĩnh vực ngân hàng, khởi tố bị can gần 200 cán bộ ngân hàng.

Chỉ tính riêng một số vụ án lớn gần đây trong lĩnh vực ngân hàng, các cơ quan tố tụng đã khởi tố, điều tra, truy tố xét xử 128 cán bộ ngân hàng, trong đó có nhiều đối tượng là Chủ tịch Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc, Thành viên Hội đồng quản trị, Phó Tổng giám đốc Ngân hàng, Giám đốc chi nhánh các TCTD. Có nhiều mức án nghiêm khắc được áp dụng, kể cả án tử hình, chung thân, trên 20 năm…

Ngay tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Agribank), từ năm 2013 đến nay đã xử lý trách nhiệm 352 cán bộ. Đặc biệt trong giai đoạn tái cơ cấu vừa qua đã khởi tố điều tra xử lý 65 vụ án, xử lý hình sự 122 cán bộ Agribank, trong đó có nguyên Chủ tịch Hội đồng quản trị, Ủy viên Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc...

"Định hướng trong điều hành chính sách tiền tệ trong thời gian tới là kiểm soát ổn định vĩ mô, tạo điều kiện tăng cường năng lực thanh tra giám sát; yêu cầu các tổ chức tín dụng tăng cường năng lực quản trị điều hành để hạn chế phát sinh nợ xấu" - Thống đốc Lê Minh Hưng nhấn mạnh.