Lương hưu thấp, do đâu?

Chưa phải là thấp nhất

Về trường hợp của bà Trương Thị Lan, BHXH Hà Tĩnh cho biết, họ đã thực hiện những việc liên quan theo luật định. Bà Trương Thị Lan có quá trình đóng BHXH không dài, từ tháng 1-1995 đến tháng 8-2017, tổng thời gian tham gia BHXH là 22 năm 8 tháng. Bà Lan vừa có thời gian đóng BHXH thuộc đối tượng thực hiện chế độ tiền lương do Nhà nước quy định (tổng thời gian 216 tháng), vừa có thời gian đóng BHXH theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định (tổng thời gian 56 tháng). Mức lương bình quân là 1.829.215 đồng.

Về tỷ lệ lương hưu được hưởng, Luật BHXH quy định 15 năm đóng BHXH được tính bằng 45%, sau đó, cứ thêm 1 năm được tính bằng 2% đối với nam, 3% đối với nữ. Bà Lan đóng BHXH 22 năm 8 tháng được tính như sau: 15 năm tính bằng 45%, thêm 7 năm tính bằng 21%, 8 tháng được tính bằng 1 năm bằng 3%. Mức lương hưu hằng tháng là 69% của 1.829.215 đồng, tức 1.262.158 đồng, được bù bằng mức lương cơ sở, thành 1.300.000 đồng/tháng. Bởi vậy, căn cứ quy định hiện hành, BHXH tỉnh Hà Tĩnh khẳng định đã tính lương hưu đối với bà Trương Thị Lan đúng quy định.

Đáng lưu ý, bên cạnh những trường hợp như cô giáo mầm non Trương Thị Lan, hiện có 3.228 người phải nhận mức lương hưu dưới 1,3 triệu đồng/tháng. Bà Đinh Thu Hiền, Phó Trưởng ban Thực hiện chính sách BHXH Việt Nam cho biết, trong số 3.228 người này, hai nhóm đối tượng có mức lương thấp nhất là cán bộ xã không chuyên trách và đối tượng tham gia BHXH tự nguyện. Với nhóm cán bộ xã không chuyên trách, mức đóng BHXH của họ dựa trên nền lương cơ sở và nếu thời gian đóng BHXH chỉ tối thiểu khoảng 20 năm thì trong năm nay, họ chỉ hưởng mức lương khoảng 55%; sang năm 2018, tỷ lệ này dao động trong khoảng 55-60%. Những người tham gia BHXH tự nguyện, mức lương đóng thấp nhất của họ cũng dựa trên nền lương cơ sở.

Theo quy định, từ ngày 1-1-2016, mức lương của những người tham gia BHXH tự nguyện có mức thấp nhất bằng chuẩn nghèo của khu vực nông thôn, nên chắc chắn lương hưu của họ trong khoảng 55-60%, và kể cả khi tăng lên mức 75% thì vẫn không thể đạt mức lương tối thiểu. Vì thế, nhóm này sẽ có mức lương hưu dưới 1,3 triệu đồng/tháng.

Lương hưu phụ thuộc vào đâu?

Bà Đinh Thu Hiền cho biết, cách tính lương hưu của người lao động được quy định rất rõ trong Luật BHXH. Nếu người lao động đóng BHXH với mức thấp thì sẽ hưởng mức lương hưu thấp, đóng BHXH với mức cao thì hưởng lương hưu cao. Mức tiền lương đóng BHXH hằng tháng và thời gian đóng BHXH là hai yếu tố quan trọng nhất trong việc tính lương hưu.

Đặc biệt, với trường hợp các giáo viên mầm non, cơ quan BHXH cho biết: Theo quy định, trước năm 1999, giáo viên ở các cơ sở giáo dục mầm non ngoài công lập không thuộc diện tham gia BHXH. Từ năm 1999 trở lại đây, chính sách nhà nước quy định, giáo viên mầm non ngoài công lập có ký hợp đồng lao động thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc.

Ngày 22-3-2004, Bộ Giáo dục và Đào tạo, BHXH Việt Nam đã có Công văn 2150/GDĐT-BHXH về thực hiện BHXH, BHYT đối với người lao động thuộc các cơ sở giáo dục mầm non. Theo đó, người lao động làm việc trong biên chế hoặc hợp đồng lao động từ 3 tháng trở lên tại các cơ sở giáo dục mầm non đều được tham gia BHXH, BHYT bắt buộc. Những người lao động có thời gian làm việc liên tục tại các cơ sở mầm non mà chưa tham gia đóng BHXH thì có thể đóng cho khoảng thời gian từ tháng 1-1995 đến khi đã tham gia đóng BHXH. Mức đóng bằng 15% mức tiền lương do Nhà nước quy định tại thời điểm thu nộp. Do đó, những giáo viên mầm non hết tuổi lao động vào giai đoạn 2011-2014 thực tế chỉ có từ 10 đến 15 năm đóng BHXH. Lúc này, họ chỉ đủ điều kiện hưởng BHXH một lần chứ không đủ điều kiện hưởng lương hưu hằng tháng.

Năm 2011, Nhà nước tiếp tục có chính sách hỗ trợ một phần kinh phí đóng BHXH tự nguyện cho giáo viên mầm non chưa đủ điều kiện hưởng lương hưu hằng tháng (theo Quyết định 45/QĐ-TTg ngày 18-8-2011 của Thủ tướng Chính phủ). Như vậy, với các chính sách và việc tạo nguồn hỗ trợ của Nhà nước cũng như quá trình tham gia đóng góp của chính người lao động, giáo viên mầm non ngoài công lập từ chỗ không thuộc đối tượng tham gia BHXH nay đã thuộc diện tham gia BHXH, từ chỗ chỉ đủ điều kiện hưởng BHXH một lần đã tích lũy đủ điều kiện hưởng lương hưu hằng tháng. Tuy nhiên, mức lương hưu của nhóm giáo viên mầm non thấp là bởi tiền lương làm căn cứ đóng BHXH của giáo viên mầm non thấp, thời gian đóng BHXH ngắn.

Từ ngày 1-1-2018, tiền lương hằng tháng làm căn cứ đóng BHXH sẽ gồm: Mức lương, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác có liên quan đến thực hiện công việc hoặc chức danh trong hợp đồng lao động chứ không chỉ là đóng BHXH theo mức lương tối thiểu như hiện nay. Điều đó sẽ giúp người lao động nhận được mức lương hưu cao hơn.