Cổ phần hóa doanh nghiệp: Thêm một lần “lỗi hẹn”

Hành lang pháp lý khá đầy đủ...

Ông Đặng Quyết Tiến, Cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp (Bộ Tài chính) cho biết, năm 2016 tổng vốn điều lệ theo phương án cổ phần hóa được phê duyệt là 93.888 tỷ đồng. Trong đó, Nhà nước nắm giữ 42.007 tỷ đồng (chiếm 44,7%), bán cho nhà đầu tư chiến lược 36.346 tỷ đồng (38,7%), còn lại là bán cho người lao động và tổ chức công đoàn. Số lượng cổ phần bán đấu giá công khai là 15.159 tỷ đồng, chiếm 16,14% tổng vốn điều lệ.

Về tình hình thoái vốn, trong năm 2017 có 10 đơn vị thoái vốn theo Quyết định số 1232/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ (phê duyệt danh mục doanh nghiệp có vốn nhà nước thực hiện thoái vốn giai đoạn 2017-2020), trong đó 8 đơn vị thuộc kế hoạch năm 2017 và 2 đơn vị thuộc kế hoạch năm 2018. Đối với các ngành không thuộc ngành sản xuất, kinh doanh chính của các tập đoàn, tổng công ty, doanh nghiệp nhà nước, đã thoái vốn 182 tỷ đồng, thu về 292 tỷ đồng tại 5 lĩnh vực nhạy cảm và thoái vốn 1.803 tỷ đồng, thu về 2.953 tỷ đồng tại các lĩnh vực khác.

Riêng các doanh nghiệp thuộc Tổng công ty Đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) quản lý, SCIC đã bán vốn tại 40 doanh nghiệp, giá trị 1.903 tỷ đồng, thu về 21.639 tỷ đồng (trong đó có cả phần của Vinamilk năm 2016 với giá trị sổ sách 783,7 tỷ đồng, thu về 11.286,4 tỷ đồng và thoái trong năm 2017 với giá trị sổ sách là 247 tỷ đồng, thu về 8.990 tỷ đồng).

Năm 2017 Chính phủ đã quyết liệt chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương, tập đoàn, tổng công ty, doanh nghiệp nhà nước đẩy mạnh cổ phần hóa, thoái vốn, cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước và đạt nhiều kết quả đáng ghi nhận. Cụ thể, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 707/2017/QĐ-TTg, phê duyệt đề án "Cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước, trọng tâm là tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước giai đoạn 2016-2020" làm cơ sở để thực hiện cơ cấu lại trong giai đoạn tới, trong đó giao nhiệm vụ cụ thể cho từng bộ, ngành, địa phương, tập đoàn, tổng công ty, doanh nghiệp nhà nước thực hiện. Lần đầu tiên danh sách các doanh nghiệp thực hiện cổ phần hóa, thoái vốn được ban hành thống nhất, công khai, làm cơ sở để các đơn vị thực hiện đúng quy định, thời gian, đồng thời cung cấp thông tin cho các nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Công tác sắp xếp, đổi mới, phát triển, cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước có nhiều chuyển biến tích cực từ việc chỉ đạo, điều hành đến kết quả thực hiện. Mặc dù số lượng doanh nghiệp thực hiện sắp xếp, cơ cấu lại không nhiều, nhưng doanh nghiệp cổ phần hóa đều có quy mô vốn lớn, lên đến hàng chục nghìn tỷ đồng. Chính phủ cũng ban hành Nghị định số 126/2017/NĐ-CP ngày 16-11-2017 về chuyển doanh nghiệp nhà nước và công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do doanh nghiệp nhà nước đầu tư 100% vốn điều lệ thành công ty cổ phần, giải quyết các tồn tại về cơ chế chính sách cổ phần hóa trong giai đoạn trước, qua đó thúc đẩy cổ phần hóa doanh nghiệp trong giai đoạn tới. Nhiều cơ chế, chính sách quan trọng khác phục vụ quá trình cổ phần hóa, thoái vốn... đã được nghiên cứu, trình Chính phủ... Thực tế này cho thấy, hành lang pháp lý phục vụ tiến trình cổ phần hóa đã khá đầy đủ.

... nhưng vẫn "né" trách nhiệm

Bên cạnh những kết quả đạt được, năm qua việc thực hiện cổ phần hóa, cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước còn chậm, chưa đạt tiến độ đề ra. Trên thực tế, nghị định về điều lệ tổ chức và hoạt động của một số tập đoàn, tổng công ty lớn vẫn chưa ban hành. Tiến độ phê duyệt đề án cơ cấu lại, cổ phần hóa và thoái vốn nhà nước còn chậm so với kế hoạch. Việc chậm phê duyệt phương án cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước sẽ ảnh hưởng đến việc triển khai cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước nói chung và thực hiện cổ phần hóa, thoái vốn nói riêng. Ngoài ra, vẫn còn một số bộ, ngành, địa phương, đơn vị bị động, chưa quyết liệt, gây ảnh hưởng đến việc hoàn thành kế hoạch sắp xếp, cổ phần hóa, thoái vốn, cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước năm 2017.

Một trong những nguyên nhân làm chậm cổ phần hóa là tư tưởng chần chừ của lãnh đạo các doanh nghiệp. Thêm vào đó, quy mô doanh nghiệp càng lớn, khi bóc tách sẽ càng đụng chạm tới trách nhiệm của lãnh đạo các thời kỳ và chính lãnh đạo hiện tại. Điều này khiến người đứng đầu các doanh nghiệp có tư tưởng "né" trách nhiệm.

Năm 2018, Chính phủ sẽ tiếp tục thực hiện cổ phần hóa nhiều doanh nghiệp lớn như: Tập đoàn Công nghiệp cao su Việt Nam (VRG), Công ty Lọc hóa dầu Bình Sơn (BSR), Tổng công ty Điện lực dầu khí Việt Nam (PVPower), Tổng công ty Dầu Việt Nam (PVOil),... Trong số trên, riêng BSR, PVPower và PVOil có quy mô vốn lên tới hơn 100.000 tỷ đồng. Đặc biệt, việc cổ phần hóa Tập đoàn VRG theo dự tính có quy mô vốn là 150.000 tỷ đồng. “Nếu cứ tiếp tục tình trạng đầu năm túc tắc, cuối năm hối hả sẽ khó có thể hoàn thành mục tiêu” - ông Đặng Quyết Tiến nhấn mạnh.