Để bảo hiểm xã hội tự nguyện hấp dẫn

Trải qua 9 năm thực hiện (từ năm 2008), đến nay bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện vẫn chưa thực sự thu hút người lao động tự do tham gia, đặc biệt là người dân các tỉnh Đông Nam Bộ. Ông Nguyễn Trí Đại, Trưởng ban Thu - BHXH Việt Nam cho biết, tính đến hết ngày 31-12-2017, cả nước có 13,6 triệu người tham gia BHXH bắt buộc, 230.000 người tham gia BHXH tự nguyện. Tại khu vực Đông Nam Bộ, trong năm 2017 số người tham gia BHXH tự nguyện tiếp tục giảm gần 600 người so với năm 2016. Các tỉnh giảm nhiều là Đồng Nai, Tây Ninh, Bà Rịa - Vũng Tàu và Bình Dương.

Riêng TP Hồ Chí Minh và tỉnh Bình Phước, số người tham gia không giảm nhưng tỷ lệ tăng rất thấp. Bà Nguyễn Thị Thu, Phó Giám đốc Quỹ BHXH TP Hồ Chí Minh cho biết: "Hiện nay thành phố có 2,3 triệu người tham gia BHXH bắt buộc và 9.356 người tham gia BHXH tự nguyện. Dù ngành tích cực vận động, tuyên truyền người lao động tự do mua BHXH tự nguyện nhưng do nhiều yếu tố tác động nên người dân chưa tích cực tham gia".

Nguyên nhân, theo các chuyên gia, cơ bản vẫn do liên quan trực tiếp đến quyền lợi. Người tham gia BHXH bắt buộc được hưởng 5 chế độ, gồm: Ốm đau, thai sản, tai nạn lao động - tai nạn nghề nghiệp, chế độ hưu trí, chế độ tử tuất. Trong khi BHXH tự nguyện chỉ có 2 chế độ hưu trí và tử tuất. Những người tham gia BHXH tự nguyện là lao động tự do, thu nhập bấp bênh nên không có khoản dư tích lũy ổn định để tham gia bảo hiểm.

Để thu hút người dân tham gia BHXH tự nguyện, từ năm 2018, Nhà nước sẽ hỗ trợ 30% tiền đóng bảo hiểm hằng tháng cho người tham gia là hộ nghèo, 25% cho hộ cận nghèo và 10% với các đối tượng khác. Thời gian hỗ trợ tiền đóng bảo hiểm tùy thuộc vào thời gian tham gia của người mua nhưng không quá 10 năm. Nguồn kinh phí hỗ trợ được lấy từ ngân sách địa phương bảo đảm theo phân cấp ngân sách hiện hành. Trung ương sẽ hỗ trợ ngân sách đối với các địa phương khó khăn.

Tại TP Hồ Chí Minh - địa phương có đông người lao động tự do, sự thay đổi về chính sách hỗ trợ có thể giúp tăng tỷ lệ bao phủ BHXH tự nguyện. Tuy nhiên, theo bà Nguyễn Thị Thu: "Khi Nhà nước hỗ trợ mức đóng, số người tham gia mua BHXH sẽ tăng. Tuy nhiên, mức tiền hỗ trợ cao nhất được dành cho người nghèo trong khi tại TP Hồ Chí Minh còn hơn 100.000 hộ nghèo và không phải tất cả đều có ý thức tham gia BHXH tự nguyện. Việc vận động họ tham gia trong thời gian tới sẽ rất khó khăn, bởi người dân chưa thực sự quan tâm".

Ông Nguyễn Hải Nam, Phó Vụ trưởng Vụ BHXH, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội chia sẻ: "Nhà nước chi trả ngân sách cho người dân khó khăn mua BHXH tự nguyện chính là biện pháp tốt đầu tư cho an sinh xã hội. Tuy nhiên, hiện tại chúng tôi chưa kỳ vọng số người tham gia sẽ tăng đột biến. Nguyên nhân do người mua BHXH tự nguyện còn nhiều rào cản, như về tâm lý, thời gian đóng lâu dài (20 năm) mới được hưởng, nên chưa thực sự quan tâm. Các nước trên thế giới cũng gặp phải trở ngại này khi họ triển khai loại hình BHXH tự nguyện".

Theo ông Nguyễn Hải Nam, về lâu dài cần điều chỉnh những quy định về BHXH tự nguyện như rút ngắn thời gian đóng, tăng thêm chế độ phúc lợi được hưởng. Khi chính sách được điều chỉnh linh hoạt hơn, hấp dẫn hơn, người lao động tự do được hưởng nhiều lợi ích hơn từ việc tham gia BHXH tự nguyện thì số người tham gia sẽ tăng.