Những phong tục đầu năm "có một không hai" ở Việt Nam

Đi ăn trộm lấy may

Người Lô Lô ở Hà Giang quan niệm, vào đúng thời khắc bước sang năm mới, nếu mang về nhà được một chút gì đó thì gia đình sẽ gặp nhiều điều tốt lành. Do vậy, họ đi lấy trộm để cầu may. Tuy nhiên, người Lô Lô không lấy nhiều hay lấy những món đồ có giá trị lớn mà chỉ lựa chọn củ hành, củ tỏi, thanh củi…

Người ăn trộm đi lặng lẽ, gặp người quen cũng không chào hỏi. Nếu chẳng may bị bắt, người đó phải phạt vạ, uống rượu với chủ nhà cả đêm. Thông thường, người Lô Lô sẽ lấy trộm cho đủ con số 12. Ví dụ, lấy ngô đủ 12 bắp, lấy gà, gạo, hoa quả cũng đủ con số 12. Đó là con số may mắn ứng với 12 tháng trong năm tới.

Vỗ mông ngày Tết

Trước đây, đồng bào người Mông thường đón Tết sớm hơn 1 tháng. Nhưng những năm gần đây, họ cũng bắt đầu ăn Tết chung theo lịch của người Kinh.

Cứ đến ngày Tết, các cô gái, chàng trai lại khoác lên mình bộ trang phục truyền thống, nô nức tìm đến các bãi đất rộng, khoảng trống dưới các chân núi để vui chơi, tâm tình. Họ đi thành từng tốp, gặp nhau cùng với những lời thăm hỏi, chúc tụng đầu năm.

Cùng với các hoạt động như ném pao, thổi khèn, hát giao duyên thì tục “vỗ mông” cũng được coi là nét văn hóa tiêu biểu của người Mông. Khi những ánh mắt đã tìm được nhau, cô gái sẽ e thẹn tách khỏi đám đông chờ đợi. Chàng trai ngay lập tức tiến tới, dùng tay vỗ vào mông cô gái. Nếu cô gái ưng thuận thì quay lại vỗ nhẹ vào mông chàng trai mà đáp lời đường mật.

Cứ như vậy, trước sự chứng kiến của nhiều người, đôi trai gái vừa đi chơi hội và vỗ qua vỗ lại trao nhau những lời yêu thương cho đến khi vỗ đủ 9 cặp. Sau đó, các đôi trai gái nắm tay nhau lên núi tìm chỗ tâm sự, trao gửi những lời yêu thương hứa hẹn.

"Cướp" giọng gà

"Cướp giọng gà" là phong tục rất độc đáo của người Pu Péo ở Hà Giang. Đến thời khắc giao thừa, người Pu Péo sẽ canh chừng mấy chú gà trống. Khi nào thấy gà vỗ cánh để chuẩn bị gáy, họ đốt ngay một quả pháo rồi nhanh tay ném vào chuồng gà. Lũ gà giật mình, nhảy lên thi nhau gáy. Ngay lập tức, mọi người hò nhau hát vang trời để át tiếng gà gáy.

Người Pu Péo quan niệm rằng, tiếng gà gáy vừa hay, vừa thiêng liêng, có thể đánh thức mặt trời. Vậy nên nếu át được tiếng gà gáy thì sang năm mới sẽ hát hay, may mắn và gặp nhiều điều hạnh phúc.

Xem bói gan lợn thiến

Trong ngày Tết của người Hà Nhì, thịt lợn dâng cúng tổ tiên là lễ vật bắt buộc các gia đình phải có. Dù giàu hay nghèo, vào ngày Tết, tất cả mọi gia đình đều mổ lợn đón năm mới. Đây là những con lợn đực, được thiến từ đầu năm để vỗ béo do các hộ gia đình tự nuôi lấy.

Khi mổ lợn ăn Tết, lá gan là thứ đặc biệt quan trọng. Người Hà Nhì nhìn vào lá gan lợn lành lặn, màu sắc tươi tốt, mật lợn phải căng đầy thì năm đó chăn nuôi phát triển, anh em con cháu sẽ vui vẻ thuận hòa.

Thờ bát nước lã

Trên mỗi bàn thời của người Pà Thẻn tại Hà Giang đều có một bát nước lã dùng để thờ cúng quanh năm. Bát nước này phải luôn được đậy kín vào không bao giờ để cạn. Phải chờ đến tháng 6, gia chủ mới được phép mở ra xem và tiếp thêm nước lã cho đầy bát để đợi đến Tết.

Vào đêm 30 Tết, nhà nhà đều phải bịt kín tất cả các cửa hoặc lỗ thông khí. Trong lúc cửa đóng, then cài, gia đình bí mật nấu một nồi cháo gà để cả nhà cùng ăn. Ăn cháo xong, gia chủ mới lấy bát nước trên bàn thờ xuống cọ rửa và thay nước mới. Ngay sau đó, nghi thức cúng giao thừa mới bắt đầu.

Việc làm này giữ bí mật trong nhà không lộ ra ngoài. Theo tín ngưỡng của người dân tại đây, nếu những việc trên bị lộ ra ngoài hoặc ai khác nhìn thấy thì cả gia đình đó năm sau sẽ gặp xui xẻo, làm ăn vất vả, đau ốm liên miên...

Người Mường gọi trâu về ăn Tết

Từ mấy ngày trước Tết, người Mường ở Hoà Bình chuẩn bị sẵn mõ để qua giao thừa đốt đuốc đi gọi vía trâu. Họ tin rằng, đó là cách trả ơn vật nuôi trung thành đã vất vả giúp gia chủ cấy cày.

Ngoài ra, người Mường ở đây cũng treo bánh ống lên các dụng cụ sản xuất như cày, bừa, đòn gánh để mời “những người bạn đồng hành” này về ăn Tết với gia đình. Họ quan niệm, con trâu hay cái cày cũng cần được nghỉ Tết sau một năm vất vả trên đồng ruộng.