Na ná từ điển

Học Khoa tiếng Anh trường ĐH Ngoại ngữ nên vào đầu năm thứ nhất, Nguyễn Thị Hương đã tìm mua từ điển làm công cụ học tập. Qua các hiệu sách tham khảo, Hương đã thấy choáng, vì: “Không biết cơ man nào là từ điển, em chẳng biết chọn loại nào”.

Quả là ở bất cứ hiệu sách nào cũng rất nhiều từ điển, khu trưng bày từ điển bao giờ cũng là rộng nhất. Riêng từ điển học tiếng Anh đã có: Từ điển Anh - Việt, Việt - Anh, Anh - Anh - Việt. Từ điển Anh - Việt có từ loại bỏ túi đến loại có kích thước lớn (khổ A4). Số lượng từ trong mỗi cuốn cũng khác nhau: 50 nghìn từ, 60 nghìn từ, 75 nghìn từ, 95 nghìn từ, 300 nghìn từ... Những nơi ra từ điển cũng phong phú: NXB thành phố Hồ Chí Minh, NXB Khoa học Xã hội, NXB Thống kê, NXB Văn hóa Thông tin, NXB Thế giới, NXB Đồng Nai... NXB Đồng Nai ra cả các loại từ điển Anh - Việt 50 nghìn từ và 60 nghìn từ.

Trước nay, sách được giới thiệu nhiều nhưng chưa bao giờ có việc giới thiệu từ điển nào là tốt nhất. Từ điển có nhiều nên sinh viên thường mua theo cảm tính, tên NXB nào nghe có vẻ “uy tín” thì chọn. Các thầy dạy ngoại ngữ thì luôn khuyên chọn mua loại càng nhiều từ càng tốt. Trần Thị Hạnh (ĐHNN) tỏ ra sành sỏi: “Các từ điển chỉ khác nhau về số lượng từ còn cách phiên âm và nghĩa thì giống nhau, bởi chủ yếu là biên soạn chứ có ai viết ra được đâu. Mình chọn quyển nào chữ in rõ, giấy dai một chút để giữ được lâu là ổn”. ở một hiệu sách phố Nguyễn Xí, khi chúng tôi chọn ngẫu nhiên 2 cuốn từ điển và hỏi cuốn nào dùng tốt hơn, người bán hàng chỉ cười mà không trả lời được.

Điều đáng nói là những quyển từ điển này đều không ghi xuất xứ, chỉ thấy tên tác giả hoặc nhóm biên soạn.

Từ điển Tiếng Việt cũng có rất nhiều loại: Đại từ điển Tiếng Việt, Từ điển Tiếng Việt, Từ điển Tiếng Việt thông dụng, chưa kể đến các loại từ điển thành ngữ, tục ngữ tiếng Việt, từ điển đồng âm, đồng nghĩa Tiếng Việt, từ điển chính tả Tiếng Việt, các NXB Thanh niên, Thống kê, Văn hóa Thông tin, Đà Nẵng là những nơi ra chúng. Từ điển tiếng Việt loại nhỏ của NXB Thanh niên và NXB Thống kê giống nhau ở chỗ đều có hình trống đồng trên bìa. Các cuốn này có in dòng chữ Viện Ngôn ngữ học lên trên đầu trang bìa để chứng tỏ mình sử dụng nguồn từ đây.

Đó là chưa kể đến những quyển từ điển bày bán trên đường phố với mực in nhòe nhoẹt, các từ vựng viết sai, bán thường chỉ bằng 1/3 giá bìa.

Công ước Berne có đủ sức dẹp ?

Từ ngày 26-10-2004, Việt Nam chính thức gia nhập Công ước Berne về bảo hộ quyền tác giả. Theo đó, khi dịch thuật, cho in tác phẩm của tác giả nào thì các NXB phải làm mọi thủ tục, từ liên hệ đến ký hợp đồng. Như vậy, các NXB sẽ không in một lúc nhiều loại từ điển cùng chủng loại bởi họ sẽ phải trả tiền nhiều lần cho tác giả, mà sẽ lựa chọn cuốn nào đầy đủ nhất để xuất bản. Trên thị trường sẽ không có những cuốn na ná nhau, không rõ nguồn gốc. Các chủ in lậu, đạo sách cũng không có nơi mà làm ăn. PGS.TS Vũ Quang Hào, người hay biên soạn những cuốn từ điển về từ đồng âm, đồng nghĩa, chính tả tiếng Việt kể: khi đi xem sách ở phố Nguyễn Xí, ông thấy những cuốn từ điển của mình bị nối bản mà không hề xin phép tác giả. Người bán sách cho biết nơi in từ điển nhưng không nói tên người in. Ông rất buồn nhưng đành chịu vì chẳng biết kiện ai.

Việt Nam gia nhập Côngước Berne với mục đích tôn vinh sản phẩm trí tuệ của các tác giả, tạo nên một thị trường sách thật sự trong sạch. Công ước Berne đã đi vào thực hiện hơn nửa năm, nhưng trên các sạp sách vẫn nhan nhản những quyển từ điển không có nguồn gốc, na ná nhau. Cần phải có những văn bản pháp luật và hướng dẫn cụ thể và triệt để hơn nữa để Công ước thực sự đi vào cuộc sống.

HNM