Giá trị soi đường của tư tưởng Các Mác

Nhìn tổng quát, giá trị tư tưởng Các Mác gắn với giá trị cách mạng, bởi tư tưởng của ông là kim chỉ nam để hiểu về bản chất, quy luật vận động và phát triển của thế giới trong quá khứ, hiện tại và tương lai, hướng những người bị nô dịch, bị bóc lột làm cách mạng, “thay cũ đổi mới, thay xấu thành tốt”. Các Mác đã xây dựng và trang bị một thế giới quan và phương pháp luận khoa học cho giai cấp vô sản và nhân loại không chỉ để nhận thức thế giới mà còn cải tạo thế giới; để giai cấp bị áp bức bước lên địa vị làm chủ xã hội mới.

Giá trị tư tưởng Các Mác hợp thành chủ nghĩa mang tên ông - chủ nghĩa Mác - là sự đúc rút, nghiên cứu, phê phán, tiếp thu, “vượt gộp” các nguyên lý đi trước; là sự khái quát lý luận và tổng kết thực tiễn cực kỳ sôi động thông qua một bộ óc sáng tạo thiên tài. Không phải ảo tưởng chủ quan, duy ý chí, sự tổng kết khoa học về lịch sử trên cơ sở hiện thực, thực tiễn nhất định làm cho tư tưởng Các Mác có giá trị soi đường của một lý luận “mở”, lý luận phát triển…

Bằng chủ nghĩa duy vật lịch sử, Các Mác là người đầu tiên đã tìm ra quy luật phát triển của lịch sử loài người thay cho những quan niệm lộn xộn, tùy tiện về lịch sử và chính trị. Thay cho nhận thức sự vận động của lịch sử là nhờ sức mạnh siêu tự nhiên hay ý chí của con người, Các Mác khẳng định quần chúng nhân dân chính là những người sáng tạo chân chính ra lịch sử, vì chính họ là người sáng tạo ra của cải vật chất, thúc đẩy sự vận động của lịch sử.

Trong khi xác nhận sức mạnh từ chính quần chúng, Các Mác đã vạch rõ vai trò lịch sử toàn thế giới của giai cấp công nhân, giai cấp cách mạng nhất trong tất cả các giai cấp từng tồn tại trong lịch sử. Giai cấp công nhân đấu tranh chống chủ nghĩa tư bản không phải vì sự giải phóng của riêng họ - mặc dầu công cuộc giải phóng đó là trung tâm của sự nghiệp giải phóng con người - mà còn vì lợi ích của mọi tầng lớp nhân dân, trước hết là nhân dân lao động, bằng cách giải phóng họ thoát khỏi mọi sự nô dịch làm tha hóa con người. Học thuyết Các Mác chứng minh rằng, sự giải phóng nhân loại gắn bó chặt chẽ và thống nhất với sự nghiệp giải phóng giai cấp công nhân; giai cấp công nhân chỉ có thể thực hiện công cuộc giải phóng mình bằng sự liên minh với những người bị áp bức, bóc lột để giành chính quyền và tổ chức cuộc sống mới theo con đường cách mạng chứ không thể bằng con đường cải lương.

Những quan điểm nêu trên của Các Mác gắn liền và đồng nghĩa với nhận thức về “quá trình lịch sử - tự nhiên”, tức là vai trò quyết định của lực lượng sản xuất đối với sự phát triển của mọi hình thái kinh tế - xã hội và sự thay thế các hình thái đó cũng là một quá trình lịch sử - tự nhiên. Gạt bỏ chủ nghĩa chủ quan và thái độ tùy tiện, Các Mác nghiên cứu rộng rãi và toàn diện quá trình phát sinh, phát triển và suy tàn của các hình thái kinh tế - xã hội, bằng cách xem xét toàn bộ các xu hướng mâu thuẫn nhau, tác động lẫn nhau thông qua các điều kiện sinh hoạt và sản xuất của các giai cấp trong xã hội. Điều đó có nghĩa là con người có thể khám phá, nhận thức và vận dụng được các quy luật vận động của lịch sử.

Theo Các Mác, con người nhận thức được quy luật và phải hành động theo quy luật, không được duy tâm, ảo tưởng, lấy lý tưởng thay cho hiện thực, bắt hiện thực phải khuôn theo lý tưởng, mà phải dựa vào những tiền đề khách quan để xóa bỏ xã hội cũ, xây dựng xã hội mới một cách hiện thực. Hiện thực hay tiền đề khách quan nói tới ở đây chính là tất cả những lực lượng sản xuất trong lòng bản thân xã hội cũ phải phát triển chín muồi.

Trên cơ sở tìm thấy mối quan hệ giữa người với người qua sự trao đổi tiền tệ, dẫn tới sức lao động của con người trở thành hàng hóa của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa, giá trị tư tưởng Các Mác còn ở chỗ phát hiện ra bí mật của phương thức bóc lột tư bản chủ nghĩa làm cho người lao động bần cùng, cũng là bí mật của lịch sử, đó là học thuyết về giá trị thặng dư. Theo Các Mác, ngay cả khi nhân loại bước vào kinh tế tri thức, tri thức xã hội đã chuyển hóa thành lực lượng sản xuất trực tiếp thì vẫn không thể thiếu được lao động sống với chất lượng lao động cao hơn, tri thức nhiều hơn của một lực lượng công nhân tri thức. Gốc rễ của vấn đề là bản chất bóc lột của tư bản chứ không phải là hình thức bóc lột, bản chất đó xuất phát từ mâu thuẫn kinh tế cơ bản của xã hội tư bản là mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất của xã hội ngày càng xã hội hóa cao với chế độ chiếm hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa đối với tư liệu sản xuất. Việc phát hiện ra học thuyết này là công lao lịch sử vĩ đại của Các Mác, trở thành điểm trung tâm của chủ nghĩa xã hội khoa học.

Cần phải khẳng định một giá trị lớn của tư tưởng Các Mác, đó là tầm nhìn xuyên thế kỷ của ông. Những phát hiện của Các Mác về tính khủng hoảng kinh tế của chủ nghĩa tư bản có rất nhiều mối liên hệ với cuộc khủng hoảng kinh tế ở nước Mỹ và một số nước tư bản khác trong những năm qua. Một số nhà chính trị và doanh nhân thế giới đã tìm thấy trong di sản của Các Mác lời giải thích về nguyên nhân dẫn đến sự sụp đổ hệ thống tài chính của thế giới đương đại.

Chính từ sự trải nghiệm, phân tích thực tiễn và tổng kết lý luận mà những nhà triết học phương Tây như Giăccơ Đêriđa đã khẳng định rằng “tất cả mọi người trên trái đất này, dù họ muốn, họ biết hay là không, đều là những người kế thừa Mác và chủ nghĩa Mác với mức độ nhất định". Vì vậy, luôn luôn sẽ là một sai lầm nếu không đọc đi đọc lại và tranh luận những tác phẩm của Mác. Phải trung thành với Các Mác trong một tinh thần nhất định của Các Mác để chống lại cái “trật tự thế giới mới” của thị trường tư bản chủ nghĩa với nhiều “vết loét”.